کرونا پدافند غیرعامل را غافلگیر کرد؟

2هفته پس از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران همه ارگان‌های مربوط و نهادهای غیرمربوط ولی دارای تجهیزات در مقابله با ویروس کرونا وارد میدان شدند ولی نام سازمان پدافند غیرعامل در میان آنها نیست. ارتش و وزارت دفاع عملا ساخت کیت‌های تشخیص بیماری کرونا و ماسک‌های بهداشتی را شروع کردند، نیروی انتظامی خودروهای آبپاش یگان ویژه را برای ضدعفونی‌کردن میادین و خیابان‌ها به‌کار گرفت و سپاه نیز به ارائه خدماتی چون فعال‌سازی‌ بیمارستان‌های ثابت و سیار، مراکز درمانی، گندزدایی و ضدعفونی‌کردن اماکن و محیط، تامین و توزیع اقلام بهداشتی ضروری پرداخت.
سازمان پدافند غیرعامل یکی از نهادهای حاکمیتی است که وظیفه دارد در مبارزه با تهدیدات غیرنظامی ازجمله در موضوع تهدیدات زیستی و مقابله با ویروس‌ها و میکروب‌ها اقدامات عملیاتی انجام دهد. این در حالی است که تأسیسات پدافندی این سازمان نقشی در ذخیره‌سازی و کنترل اقلام بهداشتی و گندزدای شهری ایفا نکردند و از همان ابتدای اعلام رسمی شیوع بیماری کرونا در کشور ماسک‌های بهداشتی و مواد ضدعفونی‌کننده در سطح شهر نایاب شد. ۲هفته پس از اعلام رسمی شیوع ویروس کرونا در ایران، سازمان پدافند غیرعامل به‌عنوان نهاد متولی در مبارزه با تهدیدات طبیعی و غیرطبیعی گزارشی از اقدامات خود منتشر نکرد تا اینکه یک فعال رسانه‌ای روز سه‌شنبه در صفحه توییتر خود به رئیس این سازمان انتقاد کرد. این روزنامه‌نگار در صفحه توییتر خود با اشاره به همین مسئله، رئیس سازمان پدافند غیرعامل را مخاطب قرار داد که «تمامی نهادهای حاکمیتی و مردمی برای مبارزه با کرونا بسیج شده‌اند. شگفت اینکه مهم‌ترین نهاد برای این مواقع، سازمان پدافندغیرعامل کجاست؟ چه اموری را پیش‌بینی و اجرایی کرده؟ اگر این نهاد مواد ضدعفونی یا ماسک دپو نکرده چه نهادی باید می‌کرده؟ الو؛ آقای غلامرضاجلالی دقیقا کجایید؟!» 
سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل هم در واکنش به چنین انتقاداتی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی مدیریت و فرماندهی مقابله با شیوع ویروس کرونا با دولت است و نیروهای مسلح و سازمان پدافند غیرعامل کشور صرفا به‌عنوان عضو ستاد مشارکت دارند، گفت: البته ما در این ستاد به‌صورت فعالانه مشارکت داریم و پیشنهادهای خود را ارائه می‌دهیم. او با تأکید بر اینکه از نظر ما فرماندهی و مدیریت ستاد مقابله با کرونا باید جامع‌نگری بیشتری داشته باشد، اضافه کرد: شیوع ویروس کرونا صرفا در ابعاد بهداشتی و درمانی خلاصه نمی‌شود بلکه در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، رسانه‌ای، امنیتی، قضایی و... نیز ستاد باید با تشکیل کارگروه‌های کارشناسی قوی‌تر وارد عمل شود. حفاظت از مردم دربرابر هرگونه تهدید و حادثه جزو وظایف سازمان پدافند غیرعامل است و بر همین اساس مقابله با آلودگی‌های زیستی ازجمله ویروس‌ها و میکروب‌ها نیز در زمره وظایف آن قرار دارد. رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با تأکید بر اینکه امروز شرایط کشور جای گلایه کردن و سیاه‌نمایی نیست، گفت: پیشنهاد ما این است که ستاد مقابله با کرونا به ریاست معاون اول تشکیل شود و همه به وزیر بهداشت و درمان کمک کنند تا بتواند در جبهه تشخیص و درمان موفق باشد.

قرارگاه زیستی پدافند تشکیل شد؟
تهدیدات مشمول حوزه وظایف سازمان پدافند غیرعامل براساس احکام و اسناد ماموریت این سازمان تهدیدات زیستی مرتبط با انسان، دام، کشاورزی، مواد غذایی و دارویی، آب، محیط‌زیست و منابع طبیعی را دربرمی‌گیرد. تشکیل و سازماندهی قرارگاه‌های پدافند غیرعامل در موضوعات مرتبط با تهدید ازجمله ویروس کرونا یکی از وظایف این سازمان است. در وصف ماموریت‌های چنین تشکیلاتی به‌طور معمول بر این مسئله تأکید می‌شود که اولویت نخست پدافند غیرعامل زیستی حفظ جان انسان‌ها و به‌عبارتی حفظ سرمایه انسانی کشور است، لذا حتی اگر عوامل زیستی ناخواسته ایجاد شود و جان انسان را تهدید کند، به‌نظر پدافند غیرعامل نوعی تهدید تلقی می‌شود. دشمن از این طریق جمعیت را دچار مشکل می‌کند و به موجب آن هزینه‌های کشور مورد حمله را افزایش می‌دهد.  توضیحات اخیر سردار جلالی چندان گویای فعالیت مشخص قرارگاه‌های پدافند غیرعامل نبود. براساس گزارش فارس، سردار جلالی تنها به این مسئله پرداخته که پس از تأیید وجود ویروس کرونا در کشور طی نامه‌ای به وزارت کشور، بهداشت و درمان و دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی دستورالعمل‌های اجرایی تهیه و ارسال شد و همچنین ایجاد هماهنگی بین نیروهای مسلح و دستگاه‌های اجرایی در حوزه پدافند زیستی در دستور کار قرار گرفت. در این شرایط هیأت محترم دولت و شورای‌عالی امنیت ملی مسئولیت ستاد مقابله با کرونا را به وزیر محترم بهداشت و درمان ابلاغ کردند و سازمان پدافند غیرعامل کشور نیز با شرکت در جلسات ستاد مقابله با کرونا حداکثر مساعی خود را در جهت مقابله با اپیدمی ناشی از ویروس کرونا داشته است. 

فقط هشدار یا اقدام عملی؟
سردار غلامرضا جلالی در پاسخ به این سؤال که آیا سازمان پدافند غیرعامل کشور هشدارهای لازم درخصوص ابعاد شیوع ویروس کرونا را به دستگاه‌های اجرایی داده بود، گفت: بله این هشدارها به‌صورت کتبی چند هفته قبل از شیوع بیماری برای دستگاه‌های مسئول ابلاغ شده بود. با این اظهارات سردار جلالی درباره اینکه سازمان پدافند غیرعامل کرونا را پیش‌بینی کرده بود این سؤال باقی است که اگر این پیش‌بینی انجام شده بود چه کسانی در کدام دستگاه‌ها نسبت به این هشدارها بی‌توجه بوده‌اند؟ نکته بعد اگر پیش‌بینی انجام شده بود چطور تمهیدات ابتدایی لازم برای مقابله با آن‌، مثل تامین ماسک و ضدعفونی‌کننده و سایر اقلام بهداشتی صورت نگرفته است؟