جنبه‌های روان‌تنی دیابت

سوسن موعودی ـ  روانپزشک

دیابت یک بیماری جدی شایع و نیازمند توجه بالایی برای مراقبت بیمار از خود است. بیمار دیابتی باید از برنامه‌های مراقبتی پیروی کند که عبارتند از: ترک مصرف دخانیات، تغییر رژیم غذایی، کنترل وزن، چک کردن منظم قند خون و تغییر مقدار داروها براساس نوسانات سطح قند خون.
دیده شده که اختلالات روانپزشکی مانند افسردگی می‌تواند بر رفتارهای خود مراقبتی بیماران‌ مبتلا به دیابت تأثیر بگذارد. ازجمله اینکه فرد مبتلا به افسردگی که دچار کاهش تمرکز، حواس‌پرتی، کاهش انرژی و بی‌حوصلگی باشد، ممکن است به‌موقع آزمایش‌های لازم را انجام ندهد یا داروهای خود را به‌موقع و با دوز مناسب مصرف نکند و کمتر تمایل دارد تا رژیم غذایی سالم بخورد و ورزش کند که این موضوع منجر به عدم‌کنترل مناسب دیابت و فراوانی بیشتر عوارض آن شامل بیماری‌های قلبی، کلیوی، سکته مغزی، عفونت و زخم اندام‌های تحتانی و احتمال قطع عضو خواهد شد. نتایج مطالعات مختلف نشان می‌دهد که افسردگی و اضطراب با میزان سه برابر عدم‌پذیرش درمان در بیماری های جسمانی همراهی دارند. بیماران دیابتی علائم روانپزشکی را بیشتر در مراحل کلیدی بیماری نشان می‌دهند که شامل زمانی است که نخستین بار تشخیص دیابت به آنان گفته می‌شود یا زمانی که یک عارضه مثل مشکل چشمی یا کلیوی در آنها رخ می‌دهد یا مواقعی که تغییر رژیم درمانی مانند شروع تزریق انسولین مورد نیاز است. مطالعات نشان داده است که شیوع اختلال افسردگی عمده در بیماران دیابتی حدود 12درصد است و افسردگی در بیماران با جنسیت مونث و با سن و تحصیلات کمتر و در بیمارانی که دارای عوارض و طول مدت بیماری بیشتر هستند، شیوع بالاتری دارد. در پیگیری درازمدت بیماران دیابتی دیده شده که حدود 50درصد مرگ‌ومیر در آنان مربوط به سکته قلبی یا مغزی است و وجود افسردگی باعث افزایش این ریسک می‌شود. از طرفی باید توجه داشت که افسردگی می‌تواند منجر به تغییرات عصبی هورمونی در مغز شود که در کنترل قند خون مؤثر است. استرس‌های مزمن هم می‌تواند در پیدایش بیماری‌های مرتبط با چاقی ازجمله دیابت تأثیر داشته باشد. توجه به علائم و نشانه‌های افسردگی و اضطراب در بیماران دیابتی و درمان به‌موقع آنها و آموزش مدیریت استرس باعث کاهش چشمگیر عوارض و بالابردن کیفیت زندگی این بیماران می‌شود.