آب و هوای فضایی

ساسان شادمان منفرد_روزنامه نگار

سیاره ما به‌نظر محلی بسیار امن برای زندگی است، اما پدیده‌هایی در منظومه شمسی وجود دارد که می‌تواند تأثیرهای بسیار جدی روی زندگی ما در زمین داشته باشد. فوران‌های خورشیدی و پرتوهای کیهانی از راه دور می‌تواند جو زمین را تخریب کند و نه‌تنها روی ماهواره‌ها و فضانوردان، بلکه روی زندگی زمینی‌ها هم تأثیر بگذارد.
طی سالیان متمادی، پیش‌بینی ما از وضعیت آب‌وهوای فضا بهتر شده اما خطر برای زمین همواره وجود داشته است. بنابراین ما هرگز نمی‌توانیم برای رویداد بزرگ بعدی که پیش روی ما قرار می‌گیرد، آماده باشیم. هوای فضا به موارد بسیاری ربط دارد که مهم‌ترین و اصلی‌ترین‌شان، خورشید است؛ ستاره‌ای که بیشترین تأثیر را روی زمین دارد. درحالی ‌که خورشید می‌سوزد و به ما نور و گرما می‌بخشد، ممکن است دچار انفجارهایی هم بشود. چنین رویدادی که از آن با عنوان «شراره خورشید» نام برده می‌شود،‌هنگام آزاد شدن انرژی مغناطیسی شکل می‌گیرد. این موضوع معمولا از لکه‌های خورشیدی ناشی می‌شود؛ لکه‌هایی که قسمت‌های تاریک و سرد سطح خورشید به شمار می‌آیند. شعله‌ها به‌صورت خاصی درخشان هستند و مقادیر بسیار زیادی فوتون را بر سر راه ما می‌گذارند و ممکن است بین یک دقیقه تا یک ساعت نیز به‌طول بینجامند. آنها در کلاس‌های مختلفی دسته‌بندی شده‌اند که قوی‌ترین‌شان، شعله‌های کلاس ایکس است. نوع دیگری از فوران خورشیدی، «خروج جرم از تاج خورشیدی» یا CME است. آنها گاهی اوقات با شراره‌های خورشیدی مرتبط هستند و البته کسی دقیقا چیزی درخصوص رابطه بین آنها  نمی‌داند. خروج جرم از تاج خورشیدی نیز مانند شراره‌های خورشیدی با آزاد شدن انرژی مغناطیسی ساخته شده شکل می‌گیرد، اما CME، حجم بیشتری از چیزها را وارد فضا می‌کند. CME مانند پنکه‌ای است که گاز پراکنده می‌کند و پلاسمایی که تولید می‌کند، ظرف 3روز به کره‌زمین می‌رسد. به‌وسیله تلسکوپ می‌توانیم هم شراره خورشیدی و هم خروج جرم از تاج خورشیدی را پیش از رسیدن به زمین مشاهده کنیم. خورشید می‌تواند شرایط جوی فضایی دیگری نیز ایجاد کند. تندبادهای خورشیدی که در چاله‌های خارجی جو (تاج) خورشید ظاهر می‌شوند، قادر هستند با سرعت 800کیلومتر بر ثانیه به سمت زمین بیایند. ذرات انرژی خورشید (SEPs) که انرژی بسیاری دارند نیز می‌تواند، هم به‌وسیله شراره خورشیدی و هم CME تولید شود. آنها با توجه به انرژی بسیار زیادی که دارند، در صورت برخورد با یک سفینه فضایی می‌توانند به آن خسارت‌هایی وارد آورند. از منظر خارج از منظومه شمسی، پرتوهای کیهانی کهکشانی (GCRs)، می‌تواند به مسیر حرکت ما فرستاده شود. این ذرات پرانرژی می‌توانند سیاره ما را بمباران کنند که در نتیجه، رخدادهایی همانند ایجاد «ابر نواخترها» شکل می‌گیرد.

آماده برای توفان
اوایل سال2018، آژانس فضانوردی اروپا اعلام کرد که به‌دنبال ارائه طرح مفصلی برای نظارت بر شرایط جوی فضاست. درحالی‌که بیشتر ماهواره‌های شرایط جوی فضا با زمین و خورشید در یک خط قرار‌دارند، این ماموریت در موقعیت عقب‌ماندگی ثبات گرانشی پشت مدار زمین معروف به «نقطه لاگرانژ5» (L5) قرار خواهد گرفت. هیچ ماموریتی تاکنون به این ناحیه برده نشده است، اما این طرح، فواید بسیاری را در این خصوص برشمرده است. در چنین موقعیتی می‌توان زودتر از فعل‌و‌انفعالات خورشیدی باخبر شد؛ چرا که می‌توان فوران‌های خورشیدی را پیش از چرخش و قرار گرفتن در منظر ما مشاهده کرد. بنابراین ما زودتر متوجه می‌شویم که چه چیزی قرار است به سمت‌مان بیاید.