استیصال برای واکاوی یک بوی نامطبوع

آوین آزادی_روزنامه نگار

سوزش ریه، سرخی چشم‌ها، سردرد،سرگیجه،ضعف عمومی و... . این روزها کمتر کسی در تهران هست که این حالات را تجربه نکند. آلودگی هوا امسال هم برای پایتخت‌نشین‌ها ملغمه‌ای همچون مسمومیت و بوی بد نامطبوع منتشر شده در سطح شهر را به همراه داشته و کم‌کم دیگر بر همه محرز شده که بوی نامطبوع تهران ریشه در آلودگی هوا و آلاینده‌های منتشر شده دارد. گازهایی که در روزهای آلودگی شهر به واسطه وارونگی هوا، نوزیدن باد و نباریدن باران در معرض تنفس شهروندان قرار می‌گیرند، احتمالا سمی و حتی کشنده هستند. بیست‌و‌ششم آذر‌ماه انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران در پایان جلسه بررسی منبع یا منابع بوی نامطبوع این شهر گفت: در این جلسه 3 نوع گاز تشخیص داده شده که به ترتیب SO2 و H2S و با احتمال کمتری آمونیاک بوده، البته متهم اصلی هنوز مشخص نشده است. او همچنین خبر داده که شهرداری تهران مکلف به خرید دستگاه‌های سنجش آلاینده‌های گاز شده است.

تایید نسبی حضور این گازها در هوای تهران، بعد از روزها تعلل و بی‌خبری، کافی نیست. این روزها فرضیه‌هایی توسط برخی کارشناسان مطرح می‌شود که نیاز به بررسی و آزمایش دارد و این در حالی است که به‌نظر می‌رسد ابزار سنجش آلاینده‌ها یا در اختیار نهادهای ذی‌ربط نیست یا عزم و اراده کافی برای این اقدام وجود ندارد. یوسف رشیدی، کارشناس محیط‌زیست در این باره به همشهری می‌گوید که بدون شک شهری مانند تهران نیاز به نصب تجهیزاتی دارد که نوع ترکیب شیمیایی بو را برای کارشناسان و مسئولان تجزیه و تحلیل کند. مسعود زندی، رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست هم در این باره توضیح می‌دهد: نیاز به نمونه‌برداری از هوا داریم. در حال حاضر یکسری ایستگاه‌های ثابت در تهران وجود دارد که پارامترهای معمول را اندازه‌گیری می‌کنند و یکسری دستگاه‌های ثابت هم تعبیه شده‌اند که به نوعی به امکانات سنجش مجهز هستند که بابت همین موضوع می‌توانند با همکاری با آزمایشگاه‌های معتبر از هوا نمونه‌برداری کنند. به گفته او در مرحله اول باید نسبت به گازهایی که مولد بو هستند شناخت ایجاد شود. هم‌اکنون کسی نمی‌تواند به قطعیت بگوید چه گازهایی در هوا وجود دارد. ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران اما بر این باور است که مجهز بودن به این دستگاه‌ها مشکل تهران را حل نمی‌کند. او به همشهری می‌گوید: باید این فرهنگ در مدیریت شهری جا بیفتد که مشکلات به شکل ریشه‌ای حل شده و مورد‌بررسی قرار بگیرند. شما فرض کنید که ما این دستگاه‌ها را تهیه کردیم و منشأ بوی نامطبوع را هم پیدا کردیم. آیا از حجم آلودگی‌ای‌ که امروز به جان تهران افتاده، کم می‌شود؟ وقتی هنوز ما در توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی شهری مانند تهران موفق نبوده‌ایم، ‌خرید دستگاه‌ها هم کمکی به حل مشکل به شکل ریشه‌ای نمی‌کند.

برای شناسایی منبع بو، نیاز به سیستم‌های سنجش آلایندگی داریم 
پیدا کردن منشأ بوی بد تهران تبدیل به کلافی سردرگم شده است. یوسف رشیدی، کارشناس محیط‌زیست و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی محیط زیست در این باره به همشهری می‌گوید: اگر عزم و اراده‌ای باشد، منشأ بوی نامطبوع قابل‌شناسایی خواهد بود. بدون شک ما نیاز به نصب تجهیزاتی داریم که نوع ترکیب شیمیایی بو را برای ما تعیین و تجزیه کند. در کلانشهری مانند تهران، گازهای مختلفی می‌تواند در هوا منتشر شود. اما اینکه چرا ما به این دستگاه‌ها مجهز نیستیم؟ سؤالی است که باید شهرداری و سازمان محیط‌زیست به آن پاسخ دهند.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: این تجهیزات و ابزارها هر کدام برای سنجش گازها و آلاینده‌های موجود در هوا، روش‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند و تکنولوژی منحصر‌به‌فرد خود را برای سنجش دارند؛ مثلا تعدادی از آنها به شیوه کروماتوگرافی گازی، آلاینده‌های موجود در هوا را بررسی می‌کنند. این دستگاه‌ها باید توسط افراد متخصص، راهبری، نگهداری و به‌روز‌رسانی شوند تا بتوانند اطلاعات درستی در اختیار ما بگذارند. اینکه فقط شاخص بو را داشته باشیم برای رسیدن به نتیجه قابل اتکا کفایت نمی‌کند. برای اینکه بتوانیم منشأ بو را پیدا کنیم باید دقیقا ترکیبات شیمیایی آن را بدانیم.

ابزارهای سنجش می‌توانند غلظت گازهای موجود در هوا را تشخیص دهند 
در حالی که برخی منابع رسمی اعلام کرده‌اند که بوی نامطبوع شهر تهران، ریشه در فعالیت کارخانه‌های سیمان دارد، رشیدی می‌گوید: من اعتقادی ندارم که بوی نامطبوع کنونی تهران به کارخانه‌های سیمان برگردد؛ چرا که گستردگی بو-که در مناطق مختلف شهر وجود دارد- به ما این پیغام را می‌دهد که عامل تولید این بو باید یک منشأ گسترده باشد. آیا این منشأ از سطح فوقانی زمین است یا سطح زیرین زمین ؟ این مسائل باید به تمامی بررسی شود. ضمن اینکه اگر این آلایندگی‌ها ریشه در کار کارخانه سیمان داشته باشد باید در اکثر روزهای سال استنشاق شود. به گفته این کارشناس، ابزارهای سنجش می‌تواند ما را از شک و شبهه نجات دهد و بگوید که غلظت هر کدام از گازها در هوا چقدر است.

مشکل شهر تهران ریشه‌ای است 
خداکرمی درباره پیدا شدن منشأ بوی بد تهران می‌گوید: اگرچه نداشتن ابزار سنجش یکی از مشکلات کنونی شهر است اما من فکر می‌کنم حتی بدون این دستگاه‌ها هم می‌توان به منشأ این بوی بد رسید. عموما زمان‌هایی که وارونگی هوا یا آلودگی شدید داریم این بو استنشاق می‌شود؛ پس می‌توان گفت که به‌احتمال زیاد ریشه این بو در آلایندگی‌های موجود در هواست. ضمن اینکه همه ما می‌دانیم که تمام کارخانجات اطراف تهران منابع بزرگی برای تولید آلایندگی و آلودگی هستند. در کنار این، موتورسیکلت‌ها، کامیون‌ها و... در تمام این سال‌ها، هوا را از شهر تهران گرفته‌اند و برای ساماندهی آنها اقدامی نشده است.

در جست و جوی منشأ بو
پیدا کردن منشأ بوی بد تهران تبدیل به کلافی سردرگم شده است. یوسف رشیدی، کارشناس محیط‌زیست و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی محیط زیست در این باره به همشهری می‌گوید: اگر عزم و اراده‌ای باشد، منشأ بوی نامطبوع قابل‌شناسایی خواهد بود. بدون شک ما نیاز به نصب تجهیزاتی داریم که نوع ترکیب شیمیایی بو را برای ما تعیین و تجزیه کند. در کلانشهری مانند تهران، گازهای مختلفی می‌تواند در هوا منتشر شود. اما اینکه چرا ما به این دستگاه‌ها مجهز نیستیم؟ سؤالی است که باید شهرداری و سازمان محیط‌زیست به آن پاسخ دهند