آنچه باید درباره نسل جدید روبات انسان‌نمای ایران بدانید
سازندگان سورنا۴ به همشهری گفتند در نسل جدید این روبات ایرانی، حرکت و هوشمندی با هم تلفیق شده است و تلاش برای تجاری‌سازی آن ادامه دارد
عماد الدین قاسمی پناه _خبرنگار
روبات‌ها که یکی از نمادهای فناوری امروز در دنیا شناخته می‌شوند، پس از به کارگیری در صنایع مختلف، حالا به سمتی می‌روند که جای خود را در حوزه‌های گوناگون باز می‌کنند. در حالی که مدتی است از روبات‌ها در صنایعی چون خودروسازی و کشاورزی استفاده می‌شود، آنها وارد حوزه خدمات‌رسانی هم شده‌اند، به‌طوری که به‌عنوان مسئول پذیرش در هتل‌ها و بیمارستان‌ها، متصدی داروخانه، راهنمای مراکز تجاری و محیط‌های شهری و انجام عملیات در مکان‌های پرخطر فعال هستند و حتی به‌عنوان «همدم» به بعضی از خانه‌ها راه یافته‌اند. به همین‌خاطر روبات‌های انسان‌نما برای هر کشوری نمادی از پیشرفت‌های علمی در حوزه‌های مختلف، از مکانیک گرفته تا برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی شده‌اند.
کارشناسان و متخصصان ایرانی هم از قافله این تکنولوژی عقب نمانده‌اند و از سال 1387 کار تولید روبات‌های انسان‌نما را آغاز کرده‌اند. چندی پیش نسل چهارم روبات انسان‌نمای ایرانی با نام «سورنا 4» در دانشکده فنی دانشگاه تهران رونمایی شد. اما نسل چهارم روبات انسان‌نمای ملی ایران چه ویژگی‌های فنی‌ای دارد؟
هوشمند‌تر از همیشه
ساحل صالحی، مدیر کنترل پروژه سورنا۴ در گفت‌وگو با همشهری، مهم‌ترین ویژگی این روبات در مقایسه با روبات «سورنا3» را «تلفیق حرکت و هوشمندی» در سورنا4 می‌داند.
با این حال، سورنا4 در موارد دیگری هم ارتقا یافته است. به عنوان مثال، میانگین سرعت سورنا3 چیزی حدود 3/0کیلومتر بوده که در بهترین وضعیت می‌توانسته 10گام با سرعت 7/0کیلومتر حرکت کند. این در حالی است که سورنا4 با کمک طراحی مسیر دینامیکی و کنترلرهای برخط، قابلیت راه رفتن پیوسته با سرعت 7/0کیلومتر در ساعت را داراست.
با استفاده از سنسورهای تماسی نوین که در مرکز سیستم‌ها و فناوری‌های پیشرفته(CAST) ساخته شده، روبات سورنا4 علاوه بر سطوح صاف می‌تواند روی سطوح ناهموار هم راه برود. همچنین درجه آزادی سورنا4 در مقایسه با سورنا3 به میزان 12درجه افزایش پیدا کرده و دارای 43درجه آزادی است و با بهبود طراحی دست روبات، قابلیت گیرندگی اجسام مختلف با اشکال مختلف هم در این روبات جدید فراهم شده است. برای بررسی و پیاده‌سازی حرکت‌های مختلف روبات ازجمله گرفتن اشیا، حرکت به جوانب، عقبگرد، دور زدن، شوت زدن و بازیابی تعادل، از شبیه‌سازهای گزبو، کورئونوید و متلب استفاده شده است. علاوه بر این، با طراحی بهینه سازه روبات، بومی‌سازی طراحی و ساخت عملگر و استفاده از تکنولوژی پرینت سه‌بعدی، قد و وزن سورنا4 کاهش یافته است. قد این روبات اکنون 7/1متر و وزن آن 68کیلوگرم است. این در حالی است که قد سورنا3، 9/1متر و وزن آن 98کیلوگرم بوده است. این کاهش قد و وزن علاوه بر اینکه به حرکت و کنترل سورنا4 کمک می‌کند، آن را به ابزاری مناسب برای پژوهش‌های دانشگاهی تبدیل خواهد کرد. افزایش فرکانس حلقه کنترلی روبات سورنا4 به 200هرتز، امکان پیاده‌سازی کنترلرها و تخمین‌گرهای برخط روی روبات را فراهم کرده است. با کمک میان‌افزار سیستم عامل روباتیک(ROS)، امکان اجرای همزمان برنامه‌ها، پایش وضعیت روبات به‌صورت برخط و اجرای بلادرنگ الگوریتم‌ها برای روبات سورنا4 امکان‌پذیر شده است.
سرمایه‌گذاری برای آینده
پیمان صالحی، معاون تجاری‌سازی و نوآوری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، در گفت‌وگو با همشهری هزینه کل این پروژه را 3.5 میلیارد تومان اعلام کرده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های سورنا4 این است که اگر این روبات هل داده شود یا دچار لغزش شود می‌تواند در مقایسه با سورنا3 به شکل مناسب‌تری خود را کنترل کند.
یکی از اهداف اصلی پروژه سورنا4، ساخت روباتی با قابلیت تعامل بیشتر با محیط اطراف و انسان بوده است. این روبات قابلیت تشخیص چهره انسان و شمارش آنها، تشخیص اشیا و یافتن موقعیت آنها، تشخیص حرکت انسان و تشخیص گفتار و پاسخ دادن به آنها را داراست. همچنین با ترکیب حرکات تمام‌تنه روبات و هوش مصنوعی، سورنا4 قابلیت گرفتن برخط اجسام، دنبال کردن چهره افراد و اشیا و تقلید حرکت انسان را دارد.عقیل یوسفی‌کما، مجری طرح سورنا 4، هم به همشهری می‌گوید: روبات‌های انسان‌نما در عرصه عمومی می‌توانند به مردم کمک کنند. ضمنا سرریزهای تکنولوژیک آن مانند اندام مصنوعی روباتیک وارد زندگی مردم خواهد شد که اکنون این کار در کل دنیا در حال انجام است. این استاد دانشگاه تأکید می‌کند که روبات‌های انسان‌نما در واقع برای کمک به بشر در کارهای تکراری مورد استفاده قرار می‌گیرند. به گفته او همچنین نرم‌افزار سورنا4 به گونه‌ای نوشته شده تا افرادی که تا حدودی با فناوری روباتیک آشنا هستند بتوانند برای آن برنامه‌نویسی انجام دهند.
او می‌گوید: تیم سازنده تلاش می‌کند که این روبات به سمت شرکت‌های دانش‌بنیان سوق داده شود و تبدیل به ابزاری برای انجام کارهای روزمره شود. در واقع درصورتی که تکنولوژی‌های مشابه سورنا4 وارد عرصه زندگی مردم نشوند، به نتیجه‌ای که از آن انتظار می‌رود دست نیافته‌ایم. بنابراین بحث تجاری‌سازی این روبات به‌طور جدی باید مطرح شود و به‌منظور تولید انبوه آن، ضرورت دارد که جذب سرمایه‌گذار در اولویت برنامه‌ها باشد.
نمایش پیشرفت علمی
نسل چهارم روبات انسان‌نمای ملی ایران با هدف توسعه دانش روباتیک، با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و با مشارکت بیش از 50پژوهشگر در مرکز سیستم‌ها و فناوری پیشرفته(CAST) دانشکده مکانیک دانشگاه تهران و شرکت‌های دانش بنیان طراحی و ساخته شده است.
پژوهشگران دانشکده مکانیک، الکترونیک و مهندسان کامپیوتر و طراحی صنعتی در طراحی، ساخت، کنترل و هوش این روبات مشارکت کرده‌اند. پروژه سورنا4 برای حرکت بخش‌های فوقانی بدن، با چالش‌های کنترل و دینامیک مانند پایداری، ارتقای کنترل پیاده‌روی و برنامه‌ریزی همراه بوده است. همچنین قابلیت‌های هوش مصنوعی به روبات اضافه شده است.
اجرای فعالیت‌های مؤثر در حوزه‌های برتر تکنولوژی نیازمند یک تیم قوی برای طراحی، آماده‌سازی و توسعه پروپوزال‌های مختلف به همراه پیاده‌سازی پروژه‌هاست.
با این اوصاف آنچه از آغاز تا امروز در این پروژه مشاهده می‌شود یک حرکت رو به جلو بوده است و این مسیر، همان مسیری است که کشورهای برتر و صاحبنام در این حوزه از تکنولوژی پیموده‌اند.
تعامل بیشتر
یکی از اهداف اصلی پروژه سورنا4، ساخت روباتی با قابلیت تعامل بیشتر با محیط اطراف و انسان بوده است. این روبات قابلیت تشخیص چهره انسان و شمارش آنها، تشخیص اشیا و یافتن موقعیت آنها، تشخیص حرکت انسان وتشخیص گفتار و پاسخ‌دادن به آنها را داراست
