بورس‌های ایران زیر ذره‌بین FATF

فدراسیون جهانی بورس‌ها روز جمعه با ارسال نامه‌ای رسمی به تمام بورس‌های ایران در مورد اعلام نحوه اجرای ضوابط FATF تا پایان سال‌جاری میلادی یعنی تا 15روزدیگر، مهلت داد. براین اساس نهادهای فعال در بازارسرمایه ایران باید نحوه رعایت مقررات مربوط به مبارزه با تأمین مالی تروریسم و پولشویی را مشخص و به فدراسیون بین‌المللی اعلام کنند.

به گزارش همشهری، به‌نظر می‌رسد با توجه به نهایی‌نشدن قوانین مرتبط با FATF درایران، همه بورس‌های فعال در خطر قطع مراودات با بازار‌های جهانی و نقل و انتقال‌های مالی قرار گرفته‌اند و شاید درصورت اهمال نهادهای تصمیم‌گیر در حوزه مقررات FATF 11میلیون سهامدار ایرانی، 650شرکت بزرگ، 100شرکت کارگزاری، 200صندوق سرمایه‌گذاری و 100نهاد بزرگ مالی ایران ازجمله تامین سرمایه‌ها، با مخاطره متهم شدن به فعالیت خارج از ضوابط پولشویی بین‌المللی مواجه ‌شوند، موضوعی که می‌تواند آینده صنعت مالی و تولید را در ایران با ابهامی عجیب مواجه کند.

درشرایطی که اختلاف نظر بر سر پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF بالا گرفته است و هنوز مشخص نیست آیا مجمع تشخیص مصلحت نظام قوانین مرتبط با آن را تأیید خواهدکرد یا خیر؟ فدراسیون جهانی بورس‌ها روز جمعه به بورس‌های چهارگانه ایران اعلام کرد تا هرچه سریع‌تر نحوه اجرای مقررات مبارزه با پولشویی را اعلام کنند.
ایران یکی از اعضای با سابقه فدراسیون جهانی بورس‌هاست و از عضویت ایران در این فدراسیون در سال 1995تاکنون 25سال می‌گذرد.ازنظر فنی مقررات اصلی قوانین مبارزه با پولشویی که از سوی گروه ویژه اقدام مالی (FATF) دنبال می‌شود از طریق بانک‌ها و بورس‌ها در سراسر جهان اعمال می‌شود؛ به بیان دیگر بخش اصلی مقررات مربوط به تصویب لوایح چهارگانه FATF مربوط به این 2 بازار است. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد درصورتی که این مقررات در نهادهای قانونگذاری ایران مورد تأیید قرار نگیرد احتمالا بار دیگر عضویت ایران در فدراسیون جهانی بورس‌ها به حالت تعلیق درخواهد آمد و درعین حال به‌دلیل توصیه‌های این فدراسیون به سرمایه‌گذاران خارجی بر اثررعایت نشدن قوانین مرتبط با FATF و مقررات مربوط به آن معاملات بورس‌های چهارگانه ایران یعنی بورس انرژی، بورس تهران، فرابورس و بورس کالا تحت‌تأثیر قرار بگیرد.

تأثیر بر بازار سرمایه
فدراسیون جهانی بورس‌ها هنوز به‌طور دقیق اعلام نکرده که بعد از پایان مهلت 15روزه ایران چه اقداماتی انجام خواهد داد، اما به‌نظر می‌رسد با توجه به اینکه این فدراسیون یک‌بار در سال 2011عضویت بورس تهران را به دلایل فنی و احتمالا به‌دلیل تحریم‌های گسترده بین‌المللی، به حالت تعلیق درآورده بود، بار دیگر عضویت بورس‌های ایران در این فدراسیون دچار مخاطره شود، اما این بار به غیر از تعلیق روابط بورس‌های ایران از جنبه نقل و انتقال‌های مالی و همینطور سرمایه‌گذاری خارجی به‌دلیل مقرراتی که بعدا این فدراسیون اعمال خواهد کرد ممکن است با دشواری‌های دیگری نیز مواجه شود.ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود معاملات نفت و بنزین در بورس انرژی که وزارت نفت به‌دلیل افزایش فشار تحریم‌ها، آن را دنبال می‌کند با مشکلات اساسی مواجه و حتی غیرممکن شود؛ زیرا فدراسیون جهانی بورس‌ها به سرمایه‌گذاران سراسر جهان برای ارتباط با بورس‌های ایران و انجام معاملات هشدارخواهد داد و آنها را منع خواهد کرد.
هم‌اکنون1470سرمایه‌گذار خارجی از 43کشور دنیا شامل آمریکا، انگلیس، اسپانیا، روسیه، آلمان، سوئیس، سوئد، لهستان، استرالیا، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، چین، هلند، هند، ترکیه، لبنان، آفریقای جنوبی، ژاپن، قبرس، ایتالیا، امارات، نروژ، یونان، اندونزی، مالدیو، لهستان، کانادا، جزایر کیمن، هنگ کنگ، قطر، عراق، پاکستان، سوریه، لوکزامبورگ، کویت، نیوزیلند، مالزی، کره‌جنوبی، گرجستان، ارمنستان، جزایر ویرجین، نیجریه و افغانستان در بورس‌های چهارگانه ایران فعال هستند و ارزش کل دارایی آنها در 2بورس تهران و فرابورس 2هزارو 500میلیارد تومان است. ضمن اینکه بخش اصلی مراودات بورس‌های ایران شامل فروش کالا و موادخام از طریق بورس انرژی و بورس کالا برای فروش محصولات نفتی، مواد معدنی، پتروشیمی وفرآورده‌های نفتی است که محاسبه دقیقی از ارزش کل مبادلات آنها وجود ندارد، اما برآورد می‌شود ارزش کل معاملات آنها برای خرید مواد خام و محصولات صنعتی و معدنی سالانه دست‌کم به 5تا 10هزار میلیارد تومان برسد. بنابراین به‌طور حتم می‌توان گفت بخش اصلی اثرات رعایت نکردن قوانین FATF بر بورس انرژی و کالا نمایان خواهد شد. دولت به‌دلیل محدودیت‌هایی که برای فروش نفت ایران بعد از تحریم‌ها به‌وجود آمده در تلاش است بخشی از نفت و بنزین صادراتی ایران را از مسیر تالار بورس انرژی به خارجی‌ها بفروشد و درصورت اعمال محدودیت فدراسیون جهانی بورس‌ها مسیر فروش نفت و بنزین از بورس انرژی هم مسدود خواهد شد.
علاوه بر این گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران خارجی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورس هم فعالند. هم‌اکنون ارزش کل دارایی این صندوق‌ها190هزار میلیارد تومان است که بخشی از آن متعلق به سرمایه‌گذاران خارجی است که درصورت اعمال محدودیت‌های فدراسیون جهانی بورس‌ها می‌توانند از ایران خارج شود.

اثرات نامشخص بر نظام بانکی
با وجود اینکه هنوز خبری در مورد هشدارسازمان‌ها و نهاد‌های جهانی به نظام بانکی ایران به بیرون درز نکرده، اما با توجه به سطح مراودات نظام بانکی با بانک‌های جهانی برای انجام نقل و انتقال‌های پولی به‌ویژه برای صادرات و واردات به‌طور حتم نظام بانکی حتی بیش از بازار سرمایه از اثرات تأیید نشدن اجرای قوانین مرتبط با پولشویی و تامین مالی تروریسم صدمه خواهد دید. هنوز به‌طور دقیق برآوردی از اثرات این موضوع انجام نشده است اما برخی خبرها نشان می‌دهد نگرانی‌ها در سیستم بانکی نسبت به تصویب نشدن این قوانین در حال اوج گرفتن است؛ چنان‌که دیروز رئیس‌کل بانک مرکزی در مورد سرنوشت لوایح پالرمو و CFT گفت:یقین دارم اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام حتما حساسیت موضوع و ضرورت تداوم مناسبات بانکی و پولی در شرایط تحریم را درنظر می‌گیرند.عبدالناصر همتی افزود: باید بپذیریم که بانک مرکزی در حدی که در این شرایط بسیار سخت و حساس، تکلیف دارد، حقی هم در تصمیم‌سازی‌ داشته باشد.

   تبعات نپیوستن ایران به FATF

مخالفان و موافقان پیوستن ایران به FATF در رد و تأیید این موضوع دلایل مختلفی دارند؛ با این حال به‌نظر می‌رسد راهی به جز پیوستن ایران به FATF باقی نمانده است. وحید شقاقی شهری، کارشناس اقتصادی و بازار‌های مالی در مورد تبعات پیوستن و نپیوستن به FATF گفت: اگر به این لایحه نپیوندیم در لیست کشورهای پر ریسک قرار می‌گیریم و از لیست سیاه خارج نمی‌شویم که باعث می‌شود بانک‌های دنیا در تبادلات مالی با ایران محتاط شوند و حاضر به ریسک مبادلات مالی با ایران نباشند. شقاقی ادامه داد: چنانچه ایران به FATF نپیوندند اقتصادش در دنیا منزوی می‌شود و هزینه‌های مبادله بالا می‌رود، زیرا مجبور است بانک‌های دنیا را قانع کند که همکاری کنند. محمود جام‌ساز اقتصاددان هم در این‌باره گفت: اگر این اتفاق نیفتد، تحریم‌های اروپا نیز به تحریم‌های قبلی اضافه خواهد شد. او افزود:اگر ایران FATF را تصویب نکند تحریم‌های اتحادیه اروپا به تحریم‌های آمریکا اضافه خواهد شد. یعنی تحریم‌ها مضاعف می‌شوند و اقتصاد ایران روزبه‌روز کوچک‌تر خواهد شد و به‌شدت در تنگنای مالی قرار خواهد گرفت. جام ساز ادامه داد: در این شرایط نه سرمایه‌ای وارد کشور می‌شود و نه سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد، زیرا انباشت سرمایه به‌دست عده‌ای خاص است که به رانت‌های دولتی مرتبط هستند و به اطلاعات فرادولتی دسترسی دارند؛ به همین دلیل است که با وجود نقدینگی بسیار زیاد در کشور، بخش خصوصی از کمبود نقدینگی رنج می‌برد. او با بیان اینکه 3 کشور انگلیس، فرانسه و آلمان برای حفظ برجام ساز وکارهای مختلفی را پیشنهاد کردند، ادامه داد: یکی از این ساز و کارها اینستکس بود تا از طریق آن ایران بتواند برخی اقلام خود را صادر و پول آن را به راحتی دریافت کند. البته اجرای آن مشروط به پیوستن ایران به FATF است. اروپا پیشنهاد کرد ایران لوایح مختلف FATF ازجمله CFT و پالرمو را بپذیرد تا در برجام بماند و اینستکس اجرا شود.


   11میلیون سهامدار، 650شرکت بزرگ، 100شرکت کارگزاری، 200صندوق سرمایه‌گذاری و 100نهاد بزرگ مالی ایران ازجمله تامین سرمایه‌ها، با مخاطره متهم شدن به فعالیت خارج از ضوابط مبارزه با پولشویی بین‌المللی مواجه شده‌اند

   درصورت جدی شدن تهدید فدراسیون جهانی، سرمایه‌گذاری 1470سرمایه‌گذار خارجی دربازار سرمایه ایران با مخاطره جدی مواجه خواهد شد