رویای آرام سعودی آشفته شد

تلاش چندین‌ساله عربستان برای فروش بخشی از سهام شرکت نفتی آرامکو با قیمت بالا و ورود آن به بازار سهام کشورهای خارجی، بالاخره اوایل هفته جاری به آزمون گذاشته شد و با عدم‌ موفقیت آن، رؤیای سعودی‌ها برای تامین مالی برنامه تحول اقتصادی این کشور موسوم به «چشم‌انداز 2030» برای همیشه در حد ‌رؤیا باقی ماند.
عربستان روز شنبه شماری از بزرگ‌ترین بانکداران بین‌المللی را به ریاض کشاند تا آخرین برآوردهای‌شان را از پروژه‌ای که دست‌کم طی 4سال گذشته در صدر برنامه‌های اقتصادی این کشور بوده، اعلام کنند. میزبان آنها یاسر الرمیان، رئیس شرکت نفت دولتی آرامکو و صندوق ثروت ملی عربستان بود. تعدادی از وزرای اقتصادی عربستان نیز قرار بود در این برنامه حضور داشته باشند. برآوردهای این بانکداران اما آنقدرها برای مقام‌های سعودی خوشایند نبود.
محمد بن سلمان، ولیعهد جوان سعودی، برای آغاز برنامه بلندپروازانه اصلاحات اقتصادی خود در عربستان روی فروش بخشی از سهام آرامکو که از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین و باارزش‌ترین شرکت نفتی جهان نام برده می‌شود، حساب ویژه‌ای باز کرده بود. به اعتقاد او، ارزش این شرکت بیش از 2هزار میلیارد دلار است که فروش 5درصد از آن در عرضه اولیه سهام، نه‌تنها می‌تواند رکورد بزرگ‌ترین عرضه اولیه در تاریخ اقتصاد جهان را به ثبت برساند، بلکه می‌تواند حدود 100میلیارد دلار عاید دولت کند؛ بودجه‌ای که طبق برنامه بن‌سلمان قرار بود سنگ‌بنای چشم‌انداز 2030باشد. اما شرایط آن‌گونه که سعودی‌ها انتظار داشتند پیش نرفت. نه ارزش شرکت 2هزار میلیارد دلار برآورد شد؛ نه فروش 5درصدی و در نتیجه عایدی 100میلیون دلاری ممکن شد و نه پای آرامکو به بازار سهام بین‌المللی و خارجی باز شد.
بانکدارانی که به عربستان آمده بودند، قصد داشتند ضمن ارائه یک پیشنهاد منطقی در مورد ارزش آرامکو از منظر اقتصادی، میزبانان خود را هم راضی نگه دارند تا به اعتبار محمد بن‌سلمان هم لطمه‌ای وارد نشود. اما به هرحال، برآورد شرکت‌های سرمایه‌گذاری جهان از ارزش آرامکو، با آنچه مدنظر سعودی‌ها بود، فاصله بسیاری داشت. به نوشته روزنامه فایننشال تایمز، اطلاع سعودی‌ها در آخرین لحظه از این موضوع آنها را بسیار عصبی کرده بود. سعودی‌ها به همین دلیل بانکدارانی را که به محل نشست رسیده بودند حدود 5ساعت معطل نگه داشتند. لغو این نشست برای چندمین بار، می‌توانست به یک افتضاح دیگر برای عربستان تبدیل شود. نشست برگزار شد، اما در کمال ناباوری، تنها 10دقیقه به طول انجامید.
سعودی‌ها پس از شنیدن پیشنهادهای کارشناسی بانکداران غربی، آنها را یکراست به هتل و سپس فرودگاه منتقل کردند تا به کشورهای خود بازگردند. رقم پیشنهادی آنها بین هزار و 100میلیارد دلار تا هزار و 200میلیارد دلار بود؛ رقمی که پس از مذاکرات متعدد سعودی‌ها با شرکت‌های خارجی، مقام‌های دولتی عربستان را شوکه کرد. فایننشال تایمز به نقل از یکی از افرادی که در این نشست حاضر بوده نوشته است: «یاسر الرمیان پس از شنیدن رقم هزار و 100میلیارد دلار، دیگر هیچ‌چیزی نمی‌شنید. او دیوانه‌وار به ما خیره شده بود.» 
بانکداران غربی، روز بعد از طریق رسانه‌ها، نتیجه جلسه مربوط به تصمیم‌گیری در مورد عرضه اولیه سهام آرامکو را شنیدند. عربستان ارزش آرامکو را بین هزار و 600میلیارد تا هزار و 700میلیارد دلار برآورد کرد و تصمیم گرفت تنها 1.5درصد از سهام آن را برای فروش عرضه کند. به این ترتیب از عرضه اولیه سهام آرامکو، تنها 25میلیارد دلار به‌حساب دولت واریز خواهد شد؛ رقمی که با 100میلیارد دلاری که محمد بن سلمان روی آن حساب کرده بود، فاصله بسیاری خواهدداشت. با آنچه رخ داده بود، برنامه دولت عربستان برای عرضه سهام در بورس‌های آمریکا، اروپا و آسیا نیز برای همیشه لغو می‌شود. به این ترتیب، طرحی که طی 4سال اجرای آن دائما به تعویق می‌افتاد، در نهایت یک بی‌آبرویی بزرگ برای محمد‌بن‌سلمان رقم زد.

چه‌کسی سهامدار آرامکو خواهد شد؟
خشم رئیس آرامکو از بانکداران غربی به این دلیل بود که آنها اوایل سال‌جاری میلادی، زمانی که از طرح عربستان برای فروش 5درصد از سهام آرامکو مطلع شده بودند، ارزش آن‌را همان 2هزار میلیارد دلار برآورد می‌کردند. ارائه رقمی حدود نصف رقم اولیه از سوی آنها باعث خشم الرمیان شد.
روزنامه فایننشال تایمز حمله به تاسیسات نفتی عربستان را دلیل اصلی افت ارزش شرکت آرامکو دانسته است. به نوشته این روزنامه، فارغ از ماجرای حمله، دخالت بی‌حد و مرز دولت عربستان در امور آرامکو، باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاری غربی و در نتیجه کاهش جذابیت آن برای سرمایه‌گذاری شده است. همین مسئله باعث شده تا مقام‌های عربستان برای عرضه اولیه سهام، نگاه خود را به سمت بازار داخلی بچرخانند. سعودی‌ها اکنون قصد دارند 1.5درصد از سهام آرامکو را در بازار سهام داخلی خود که با عنوان بورس تداول شناخته می‌شود عرضه کنند. آنها همچنین قصد دارند خرید این سهام را به سرمایه‌گذاران عرب منطقه خلیج‌فارس و همچنین صندوق‌های ثروت ملی کشورهای همسایه به جز قطر پیشنهاد دهند. فروش سهام آرامکو به‌شدت نیازمند حمایت شاهزاده‌های ثروتمند سعودی است که سال گذشته به دستور بن‌سلمان تحت بازداشت قرار گرفتند و بخشی از ثروت خود را برای آزادی به دولت واگذار کردند. اتهام آنها فساد مالی بود. گفته می‌شود آنها در مجموع در قبال آزادی خود حدود 100میلیارد دلار به دولت عربستان پرداخت کرده‌اند. اکنون، شاهزاده‌های سعودی برای خرید سهام آرامکو به‌شدت از سوی دولت تحت فشار هستند.
عربستان پیشنهادهای ویژه‌ای نیز به دولت‌های روسیه، چین و مالزی برای شرکت در عرضه اولیه سهام آرامکو داده است؛ پیشنهادهایی که هنوز از طرف مقابل پاسخ مثبت دریافت نکرده است.