جنگ جهانی غذا

ساسان شادمان منفرد_روزنامه نگار

عکس‌های پوست‌های چسبیده به استخوان، کودکان گرسنه و جنگ برای لقمه‌ای غذا، همیشه قاب‌های تلخ جهان بوده‌اند. اما علاوه بر مناطق جنگ‌زده و ناآرام، حالا دنیا خودش را همزان افزایش بی‌وقفه جمعیت برای مقابله با یک بحران تمام‌عیار آماده می‌کند. بحران جهانی غذا یک شوخی نیست و به همین‌خاطر دیگر برای کسی راه‌حل‌های جایگزین دانشمندان مثل تولید گوشت مصنوعی لبخند به همراه ندارد. نگرانی‌های بشر برای تامین غذا در دهه‌های آینده باعث شده تا دانشمندان هرکدام در حوزه‌های تخصصی خود به‌دنبال راه چاره‌ای باشند. اصلاح روش‌های کشاورزی و دامپروری و همچنین توسعه فناوری‌های مختلف برای افزایش میزان تولید غذا، اکنون به حد بالایی رسیده، اما نگرانی‌ها همچنان پابرجا هستند؛ به‌گونه‌ای که هر روز که بحث تولید غذاهای مصنوعی داغ‌تر و داغ‌تر می‌شود. علاوه بر این، محققان عقیده دارند اگر روزی زندگی و سفر انسان به سیاره‌هایی مثل مریخ مهیا شود، فناوری تولید غذاهای مصنوعی راه‌حل تامین غذای جمعیت مهاجرت کرده از زمین خواهد بود.


تولید گوشت مصنوعی برای آینده نزدیک 
با وضعیت محیط‌زیستی زمین و بحران تغییرات آب‌وهوایی دانشمندان عقیده دارند که بشر دیگر بیشتر از این نمی‌تواند روی استفاده از گوشت گاو و گوسفند حساب کند. گزارش جدید برنامه جهانی غذا نشان می‌دهد که ۱۲۴میلیون نفر در ۵۱ کشور جهان همین حالا با کمبود غذا مواجه هستند.
پیش‌بینی سازمان ملل این است که در سال۲۰۵۰ جمعیت جهان حداقل به 9.7 میلیارد نفر می‌رسد که به‌ معنای نیاز به افزایش ۷۰درصدی تولید مواد غذایی و سالانه تولید ۲۰۰ میلیون تن گوشت بیشتر است.
به‌تازگی یک شرکت روس که در تولید گوشت مصنوعی فعالیت می‌کند با ارسال یک چاپگر سه‌بعدی با جوهر زیستی به ایستگاه فضایی بین‌المللی تولید چنین فرآورده‌هایی را در خارج از جو زمین آغاز کرده است. فضانوردان در ایستگاه بین‌المللی برای نخستین بار با استفاده از این چاپگر، استیک گوشت گاو تولید کردند. در فضا به‌دلیل نبودن جاذبه، کار چاپگرهای سه‌بعدی سریع‌تر از روی زمین انجام می‌شود که این می‌تواند یک حُسن به ‌حساب ‌آید. مصرف گوشت قرمز می‌تواند به جلوگیری از تحلیل‌رفتن ماهیچه‌های فضانوردان که به‌خاطر نبود جاذبه ایجاد می‌شود، کمک شایانی کند. همچنین فضانوردانی که در مدت زمانی طولانی مجبور به استفاده از غذاهای خشک و بسته‌بندی‌شده هستند، می‌توانند طعم جذاب استیک را بچشند.

چاپ گوشت
چاپگرهای سه‌بعدی زیستی با فناوری بسیار پیشرفته‌ای که دارند می‌توانند علاوه بر صنعت پزشکی به کمک صنایع غذایی هم بیایند. حالا که نمونه‌ای از این چاپگرها در فضا اقدام به چاپ گوشت مصنوعی کرده و استیک گوشت گاو با این روش تهیه شده، نوبت به تولید انبوه رسیده است. تنها مانع بر سر این راه، موضوع هزینه‌های بالای تولید چنین محصولی به‌وسیله پرینتر سه‌بعدی است. به‌طور حتم دانشمندان در این خصوص نیز فعالیت‌های گسترده‌ای را آغاز کرده‌اند تا بهای گوشت چاپ‌شده، پایین و پایین‌تر بیاید.

نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر
نخستین همبرگر ساخته‌شده با سلول‌های بنیادی گاو توسط مارک پُست، دانشمند هلندی دانشگاه ماستریخت، در سال2013 به دنیا معرفی شد. در عین حال باید به این نکته بسیار مهم اشاره کرد که هزینه تولید بسیار بالاست و فعلا شانسی برای عرضه محصولات این‌چنینی به بازار وجود ندارد.
از سوی دیگر اسم محصول ساخته شده، هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد: آزمایشگاهی، مصنوعی، سلول‌بنیان، کشت‌شده و... . با این حال نکته مهم در این خصوص این است که علم توانسته یک گام بلند به‌سوی حل بحران غذا بردارد و حالا دیگر باید کار به‌صورت مهندسی‌شده پیش برود.
همین حالا هم چند رستوران در جهان هستند که برگر با گوشت مصنوعی ارائه می‌کنند اما این مسئله خیلی خاص است و جنبه عمومی ندارد.
 طبق برآوردهای به‌عمل آورده شده، ورود گوشت‌های آزمایشگاهی یا همان گوشت‌های مصنوعی به یخچال‌های سوپرمارکت‌ها با قیمت مناسب، ممکن است طی 5تا 20سال اتفاق بیفتد. البته در این راه سرمایه‌گذاری هم عامل بسیار مهمی است. گفته شده در سال2018 میلادی تنها 73میلیون دلار جذب چنین صنایعی شده است که چندان رضایت‌بخش به‌نظر نمی‌رسد.

چگونگی تولید گوشت مصنوعی
علم رشد و پرورش گوشت بدون حیوان بسیار ساده است. رشد سلول‌هایی که گوشت درست می‌کنند، تفاوت چندانی با سایر روش‌های کشت سلولی که زیست‌شناسان از اوایل دهه1900 برای مطالعه روی سلول‌ها استفاده کرده‌اند، ندارد. این فرایند با چند سلول ماهواره‌ای آغاز می‌شود که می‌توان به‌عنوان نمونه‌ای کوچک از ماهیچه یک حیوان زنده تهیه کرد. اینها، سلول‌های بنیادی هستند که می‌توانند به سلول‌های مختلف موجود در یک ماهیچه تبدیل شوند. از نظر تئوری فقط می‌توان از یک سلول برای رشد مقدار نامحدود گوشت استفاده کرد. هنگامی که با یک سرم غنی از مواد مغذی سلول را تغذیه کنیم، آنها به سلول‌های ماهیچه تبدیل شده و تکثیر می‌شوند و تقریبا هر چند روز تعداد آنها 2برابر خواهد شد. پس از تکثیر سلول‌ها، آنها به شکل نواری درمی‌آیند؛ یعنی درست شبیه سلول‌های ماهیچه‌ای فیبری در بافت زنده. این فیبرها به یک داربست اسفنج‌مانند متصل شده‌اند که آنها را با مواد مغذی تغذیه می‌کند و به‌طور مکانیکی به‌صورت کشیده نگه می‌دارد. آنها سلول‌های عضلانی را تمرین می‌دهند تا اندازه و پروتئین آنها بیشتر شود. سپس بافت حاصل به‌عنوان گوشت فرآوری‌شده بدون چربی قابل مصرف خواهد بود.

مزایای گوشت مصنوعی
بدون شک بزرگ‌ترین فایده تولید و مصرف گوشت مصنوعی کمک به شرایط محیط‌زیست است. وقتی این گوشت‌ها جانشین انواع طبیعی آن شوند می‌توانند تولید گازهای گلخانه‌ای را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند. کاهش دامداری‌های صنعتی، کاهش تخریب جنگل‌ها و مراتع را در ‌سراسر جهان به‌دنبال خواهد داشت. گوشت‌های مصنوعی بیماری‌زا نیستند و چربی آنها نیز صفر خواهد بود: ضمن اینکه هنگام فرآوری آنها، می‌توان ویتامین‌ها و مواد مورد نیاز بدن انسان را هم افزود. البته تولید این محصول به‌ معنی برچیده‌شدن کامل صنعت دامپروری و عدم‌نیاز انسان به گوشت طبیعی نیست. به‌هرحال، بسیاری از مردم، خاصه آنهایی که وضع مالی خوبی دارند، شاید استفاده از گوشت مصنوعی را مناسب ندانند!

حشره‌خواری، راهی برای فرار از بحران غذا
همانطور که گفته شده سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرده که برای جلوگیری از یک بحران تا سال۲۰۵۰، تولید غذا در دنیا باید 70درصد افزایش پیدا کند که البته این موضوع، امری بسیار بعید به‌نظر می‌رسد. سازمان ملل متحد در اظهارنظری جالب اعلام کرده که انسان باید برای تامین غذای روزانه خود، به خوردن حشرات روی بیاورد؛ یعنی به‌جای پرورش دام‌ برای تولید گوشت، حشرات را پرورش دهد و از آنها تغذیه کند. هر 100گرم گوشت برخی حشرات 9/12گرم پروتئین دارد، درحالی‌که این رقم در 100گرم گوشت گاو تنها 25گرم است. برخی کارشناسان بر این باور هستند که خوردن حشرات در سال‌های آینده به امری عادی برای بشر تبدیل خواهد شد. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) نیز در گزارشی به بیش از ۲ میلیارد انسان در سراسر جهان اشاره کرده که درحال حاضر از حشرات به‌عنوان غذای خود استفاده می‌کنند و پیشنهاد کرده رستوران‌ها برای تغییر ذائقه مردم به‌تدریج حشرات را در منوی خود قرار دهند! حشرات همه‌جا هستند و به‌سرعت تولیدمثل می‌کنند و میزان بسیار پایینی آلودگی برای محیط‌زیست درست می‌کنند. به‌عنوان مثال، جیرجیرک‌ها نسبت به گاو برای تولید میزان یکسانی پروتئین به 12برابر غذای کمتر نیاز دارند.

گوشت مصنوعی چرا و چگونه؟
به‌نظر می‌رسد که به‌زودی تقاضا برای گوشت به‌دلیل روند رو به رشد افزایش جمعیت جهان از میزان تولید آن پیشی خواهد گرفت.
70درصد از جمعیت جهان به‌صورت کلی یا جزئی، به دام به‌خاطر زندگی و غذای روزمره‌شان نیاز دارند. مردم در سراسر جهان، دست‌کم سالانه 250میلیون تن گوشت مصرف می‌کنند.


کشورهای درحال توسعه: 3/32 کیلوگرم برای هر نفر


کشورهای ثروتمند:  9/78 کیلوگرم برای هر نفر


خطرپذیری در سلامت
7/2 میلیون مرگ سالانه انسان‌ها به دلیل ابتلا به بیماری‌ از حیوانات
75درصد از بیماری‌های مسری اورژانسی، از حیوانات یا فرآورده‌های حیوانی می‌آید.
70درصد از آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای دام مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند برای سلامت انسان‌ها مضر باشد.

نخستین همبرگر آزمایشگاهی جهان
در روز پنجم آگوست 2013، نخستین همبرگری که در آزمایشگاه تولید شده بود، چشیده شد.
سرگئی برین یکی از بنیانگذاران شرکت گوگل 330هزار دلار به تحقیقات در این خصوص کمک کرد.
50نفر در سراسر جهان، خصوصا در هلند و آمریکای‌شمالی در طرح تحقیق تولید همبرگر آزمایشی دخیل بودند.

چرا گوشت تولیدشده در آزمایشگاه؟



یک کار ساده
رشد سلول‌هایی که گوشت درست می‌کنند، تفاوت چندانی با سایر روش‌های کشت سلولی که زیست‌شناسان از اوایل دهه1900 برای مطالعه روی سلول‌ها استفاده کرده‌اند، ندارد. این فرایند با چند سلول ماهواره‌ای آغاز می‌شود که می‌توان به‌عنوان نمونه‌ای کوچک از ماهیچه یک حیوان زنده تهیه کرد