ثبت جهانی پایان راه نیست؛ آغاز مسئولیت است

زهرا رفیعی؛ روزنامه‌نگار

ثبت جهانی 3روستای ایران به‌عنوان بهترین روستاهای گردشگری جهان در فهرست سازمان جهانی گردشگری اتفاق خوبی است، اما 5سال دیگر می‌توان به این روستاها نگاه کرد و دید ثبت جهانی منجر به توسعه پایدار  گردشگری در آنها شده است؟ برای نگهداری این روستاها در فهرست جهانی چه کارهایی باید‌انجام داد؟
رئیس انجمن راهنمایان گردشگری، ثبت جهانی 3روستا را «موفقیتی چشمگیر» می‌داند و به همشهری می‌گوید: ثبت جهانی نشان‌دهنده آمادگی و درک درست شاخص‌های جهانی و انطباق ظرفیت‌های روستاها با معیارهای سازمان جهانی گردشگری است. هدف سازمان جهانی گردشگری از این طرح معرفی روستاهایی است که ظرفیت پذیرش گردشگر دارند، ولی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
‌یکی از اهداف پنهان این طرح که به آن توجه نمی‌شود، کاهش روند مهاجرت بی‌رویه از روستا به شهر است، روندی که در دهه‌های گذشته موجب سالخوردگی جمعیت روستاها شده و هنوز هم ادامه دارد. ثبت جهانی جریان گردشگری(داخلی و خارجی) را به روستاها زیاد می‌کند و با ایجاد کسب‌ و کارهای نو در این حوزه منجر به ماندن نسل جوان در روستا می‌شود.
گاهی تصور می‌شود ثبت جهانی پایان یک مسیر است، درحالی‌که به اعتقاد محسن حاجی‌سعید، این موفقیت درحوزه گردشگری آغاز یک داستان تازه است. او می‌گوید: از این نقطه باید پروژه‌های آموزش جامعه محلی و ایجاد زیرساخت‌ها آغاز شود. برداشت برخی مسئولان از مفهوم زیرساخت هنوز در حد آب، برق، گاز و جاده است، درحالی‌که باید استانداردهای جدیدی برای روستاهای برگزیده تعریف شود. برای مثال، باید مسیرهای پیاده‌روی در دل روستا طراحی شود تا گردشگر حداقل 2ساعت سرگرم باشد. یعنی وقتی گردشگر را به روستا دعوت می‌کنیم، باید بتوانیم 2ساعت او را در فضای روستا مشغول نگه داریم یا اگر اقامت می‌کند، جاذبه‌هایی وجود داشته باشد که 2شب آنجا بماند. ولی متأسفانه چنین مواردی هنوز در اولویت فکری مسئولان قرار ندارد.
رئیس انجمن راهنمایان گردشگری پیشنهاد می‌دهد که با کمک بخشداری‌ها یا حداقل اداره میراث فرهنگی استان کارگروهی تشکیل شود تا چند اولویت اصلی برای گردشگرپذیر شدن و پایداری در روستا مشخص و اجرا و گزارش آن به وزارتخانه ارائه شود.
او ادامه می‌دهد: بعد از ثبت، آن تعداد ازمردم روستا که دانش گردشگری ندارند، تصور می‌کنند یک‌ یا چند‌ ماه بعد گردشگران زیادی به سمت روستایشان سرازیر می‌شوند، اما وقتی این اتفاق نمی‌افتد، دلسرد می‌شوند. در چنین شرایطی اگر گردشگر بیاید و امکانات کافی نبیند، بازخورد منفی در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کند و روستا امتیاز پایینی می‌گیرد. بازسازی تصویر ذهنی از آن روستا ممکن است 5سال
طول بکشد.
می‌توان با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی، محصولات محلی یا موسیقی بومی، رویدادها و جشنواره‌های کوچکی را طراحی کرد تا به مرور تبدیل به اتفاقات جذابی برای جذب گردشگر شوند. محسن حاجی‌سعید، رئیس انجمن راهنمایان گردشگری درباره ثبت جهانی می‌گوید: این اقدامات می‌تواند به پایداری گردشگری در روستاها کمک کند و در عین حال زنگ خطر هم هست، چون اگر به آنها توجه نشود، پیامدهای منفی‌ای خواهد داشت. اگر جامعه محلی آموزش نبیند، ممکن است در برخورد با گردشگران رفتار نامناسبی نشان دهد. بنابراین باید بلافاصله آموزش را آغاز کرد و به مردم توضیح داد هدف از ثبت جهانی چیست و آنها چگونه می‌توانند در آن نقش داشته باشند. این آموزش‌ها باید از نحوه قیمت‌گذاری محصولات تا جلوگیری از سوءاستفاده‌های دیگر باشد. هرچند یونسکو و نهادهای مشابه پلتفرم رسمی
(TripAdvisor یا Google Maps) برای دریافت نظر مردم ندارند، اما بازخوردهای منفی در فضاهای عمومی می‌تواند در آینده این روستاها اثرگذار باشد. باید سازوکار‌های درونی برای اصلاح پس از ثبت وجود داشته باشد. اگر نقصی در این روستاها وجود دارد، باید از داخل کشور هشدار داده شود تا فرصت اصلاح فراهم شود، نه اینکه منتظر ارزیابان خارجی باشیم.  او تأکید می‌کند: گاهی شنیده می‌شود که برخی می‌پرسند این ثبت‌ها چه فایده‌ای دارد. چنین تحلیلی سطحی است، چون شما یک روستا را وارد فهرستی کرده‌اید که عنوان برترین روستاهای گردشگری جهان را دارد. مشکل از جایی آغاز می‌شود که ما ثبت را پایان مسیر می‌دانیم، درحالی‌که ثبت جهانی تازه شروع کار است.