سومین جدایی از اردوغان

محمد امین خرمی ـ خبرنگار

علی باباجان که او را «ژنرال اقتصادی» رجب طیب اردوغان می‌خواندند، دیروز با انتشار بیانیه‌ای جدایی‌اش از حزب حاکم ترکیه را اعلام کرد تا بعد از عبدالله گل و احمد داوود اوغلو، سومین چهره کلیدی حلقه اطرافیان اردوغان باشد که او را تنها می‌گذارد.
باباجان که از 4سال پیش در کابینه اردوغان حضور داشت و به‌عنوان معمار سیاست‌های اقتصادی دولت او شناخته می‌شد، دیروز در بیانیه خود گفت که دیگر نه عقلش و نه احساسش با حزب عدالت و توسعه نیست و ترجیح می‌دهد از این حزب خداحافظی کند؛ اقدامی که به‌معنای پایان دادن به 18سال حضور او در کنار اردوغان است.
باباجان از همان ابتدای راه یعنی زمانی که اردوغان در سال2003 به نخست‌وزیری رسید، با او بود. پیش از آن، این دو به‌ همراه چهره‌های سیاسی مطرح دیگری ازجمله عبدالله گل و مولود چاووش‌اوغلو در سال2001 حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه را پایه گذاشته بودند تا اندکی بعد در انتخابات، شگفتی‌ساز شوند و قدرت را از چنگ سکولارها خارج کنند. باباجان زمانی که 35سال داشت، به‌عنوان وزیر اقتصاد وارد کابینه اردوغان شد و عنوان جوان‌ترین وزیر کابینه را به‌دست آورد. او سپس در دوره‌ای وزیر خارجه اردوغان بود و بعدها بین سال‌های 2009 تا 2015 به‌عنوان معاون اردوغان که کرسی نخست‌وزیری را در دست داشت فعالیت کرد.
علی باباجان در بیانیه خود اختلافاتش با رهبران حزب بر سر مسیری را که در پیش گرفته‌اند دلیل اصلی تصمیمش عنوان کرده و گفته که ترکیه نیازمند یک «نگاه جدید» است. او در بیانیه‌اش نوشته است: «ترکیه در شرایط کنونی به یک نگاه جدید نیاز دارد تا آینده را بسازد. باید برای آینده کشور تحلیل صحیح داشت؛ استراتژی جدید و برنامه داشت.» باباجان همچنین نوشته است: «امروز و فردای ترکیه نیازمند آغاز یک مسیر تازه است. من و همکارانم برای این مسیر تازه یک مسئولیت بزرگ تاریخی احساس می‌کنیم.» بسیاری از تحلیلگران، این سخنان علی باباجان را اشاره او به برنامه‌اش برای تاسیس یک حزب جدید دانسته‌اند. رویترز به نقل از منابع آگاه خبر داد که او قصد دارد با همراهی عبدالله گل رئیس‌جمهور پیشین ترکیه و برخی دیگر چهره‌های کلیدی در میان اسلام‌گرایان میانه‌رو که قصد انشعاب از حزب عدالت و توسعه دارند، حزب جدیدی تاسیس کند.
تصمیم باباجان 2روز پس از آن اعلام شد که اردوغان در پی بالا گرفتن اختلافاتش با رئیس بانک مرکزی ترکیه، او را برکنار کرد. مراد چتینکایا متهم شده بود که با دولت برای اجرای سیاست‌های اقتصادی مورد نظر اردوغان همکاری لازم را ندارد. اردوغان عدم‌همکاری بانک مرکزی با دولت را عامل افزایش تورم در ترکیه دانسته است؛ موضوعی که در کنار آشفتگی اقتصادی یک سال گذشته ترکیه باعث ریزش شدید آرای حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر شهرداری‌ها و شکست سخت اردوغان در استانبول و دیگر شهرهای بزرگ این کشور شد.

جدی‌تر شدن شکاف در حزب حاکم
خروج باباجان از حزب عدالت و توسعه که اکنون کاملا تحت کنترل اردوغان قرار دارد، نشاندهنده عمیق‌تر شدن شکاف میان رهبران این حزب است. کمتر از 3‌ماه پیش نیز احمد داووداوغلو در اقدامی غیرمنتظره با انتشار بیانیه‌ای رسما اعلام کرد که مسیر خود را از اردوغان جدا کرده است. او اندکی پس از کسب نتایج ضعیف حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری‌ها، رجب طیب اردوغان را به باد انتقاد گرفت و سیاست‌های «متکبرانه» او را عامل کاهش چشمگیر محبوبیت این حزب دانست. او ضمن انتقاد از سیاست‌های اقتصادی دولت گفت که نمی‌تواند با کتمان حقیقت، بحران اقتصادی ترکیه را اداره کرد.
2دهه شکوفایی اقتصادی ترکیه تحت مدیریت حزب عدالت و توسعه، از سال گذشته و با اعمال فشار اردوغان برای کاهش نرخ بهره، روندی معکوس گرفت و این کشور رفته رفته شاهد فرار سرمایه و کندی نرخ رشد اقتصادی بود. داووداوغلو که 3سال پیش در پی تشدید اختلافاتش با اردوغان مجبور شد هم از نخست‌وزیری و هم از رهبری حزب کناره‌گیری کند، افزایش دخالت دولت در اقتصاد و دوری از سیاست تجارت آزاد را عامل اصلی بحران اقتصادی ترکیه می‌دانست و خواستار انجام اصلاحات اقتصادی بود؛ خواسته‌ای که البته با بایکوت خبری رسانه‌های ترکیه روبه‌رو شد و راه به جایی نبرد.
پیش از داووداوغلو، عبدالله گل که به‌مدت 7سال بین سال‌های 2007 تا 2014 رئیس‌جمهور ترکیه بود و پیش از آن هم پست وزارت خارجه را در دست داشت، نخستین فردی بود که مسیرش را از اردوغان جدا کرد. اردوغان به‌دنبال تغییر نظام سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی و تمرکز قدرت در دست رئیس‌جمهور بود و گل با این ایده مخالف. اردوغان طرح خود را پیش برد و گل بیش از پیش در حزب عدالت و توسعه و صحنه سیاسی ترکیه به حاشیه رانده شد. اکنون اما شاید زمان بازگشت عبدالله گل به عرصه سیاست و قدرت در ترکیه باشد.

باباجان، رهبر حزب جدید
شایعه تاسیس یک حزب سیاسی جدید چند روزی است در برخی رسانه‌های ترکیه شنیده می‌شود. روزنامه حریت جزئیاتی از حزب جدید منتشر کرده که برای نخستین بار مطرح می‌شود. به نوشته این روزنامه دست راستی، عبدالله گل، محور اصلی تاسیس حزب خواهد بود و او توانسته علی باباجان را برای پذیرفتن رهبری این حزب قانع کند. کمیته‌ای از وزرای سابق ترکیه نیز در حال نوشتن اساسنامه حزب هستند. به نوشته حریت، احمد داووداوغلو نیز نقش کلیدی در حزب تازه‌تاسیس خواهد داشت. این حزب هوادار نظام پارلمانی است و قرار است با سیاست اردوغان در پیشبرد نظام ریاستی مخالفت کند. حریت همچنین نوشته که عبدالله گل قصد دارد با راه‌اندازی حزب تازه، خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال2023 آماده کند؛ موضوعی که نشان می‌دهد اسلام‌گرایان ترکیه قصد ندارند به راحتی قدرت را به سکولارها بازگردانند.