زندگی لوکس در روستای قجری

نورا عباسی

تاریخچه مختصر
یادگار اقدس، همسر ناصرالدین‌شاه

روستایی قجری که روزگاری نامش را از امینه اقدس(اقدس‌الدوله) همسر ناصرالدین‌شاه به ارث برده بود، این روزها به محله‌ای برای برج‌های سر به فلک کشیده و خانه‌های لوکس تبدیل شده است.

اقدسیه یکی از محله‌های شمال شرق تهران و منطقه شمیران است. این محله که سال‌ها همسایه دیوار به دیوار پارک و کاخ نیاوران بوده است و به‌عنوان یکی از محله‌های قدیمی تهران شناخته می‌شود، هنوز هم در بعضی از نقاطش ردی از زندگی روستایی دیده می‌شود.

صندوقدار ناصرالدین‌شاه، مالک قجری این اراضی بود اما این اراضی سرانجام به همسر محبوب ناصرالدین‌شاه بخشیده شد تا نامش از حصار ملاء‌ به اقدسیه تغییر کند.

در کتاب «تاریخ تهران، شمال و مضافات» درباره اقدسیه گفته شده است: باغ اقدسیه مشرق صاحبقرانیه (نیاوران) و از بناهای ناصرالدین‌شاه قاجار است. نام آن قبلا«حصار ملاء» بوده و ناصرالدین‌شاه آنجا را به نام اقدس‌الدوله، یکی از زنان خود، اقدسیه نامید. راجع به این باغ در هیچ کتابی شرحی نیامده اما در روزنامه «خاطرات اعتمادالسلطنه» گاهی یا به سببی از این باغ یاد می‌شود و اغلب می‌نویسد که «شاه به اقدسیه رفتند». اعتمادالسلطنه در وقایع سه‌شنبه 16جمادی الثانی 1292 نوشته است:«بعد اقدسیه رفتم. حوض تازه که فرموده بودند بسازند، تمام شده بود. خیلی خوب شده بود. حمام تازه را هم مشغول ساختن بودند». 

در بررسی تاریخی محله اقدسیه نمی‌توان به‌راحتی از کنار نام امینه اقدس عبور کرد؛ زنی که نامش سال‌هاست بر محله قدیمی تهران جا خوش کرده است.

در مورد اقدس‌الدوله که زنی از سرزمین کردستان بود داستان‌های بسیاری وجود دارد، عده‌ای می‌گویند شاه در سفرش به کردستان، او را که طفلی یتیم بود، خرید و با خود به تهران آورد و بسیاری هم او را به‌عنوان نخستین زنی که در دوران قاجار با وجود مخالفت علما دست به ساختار‌شکنی زد و به تنهایی راهی اروپا شد، معرفی می‌کنند.

امینه اقدس، خزانه‌دار حرم و مورد اعتماد شاه، از زنان سوگلی ناصرالدین‌شاه بود که جایگاه ویژ‌ه‌ای برای خود در دربار فراهم ساخته بود. به واسطه حضور امینه اقدس در دربار، برادرزاده‌اش هم ملیجک (عزیزالسلطان) محبوب ناصرالدین‌شاه بود.

در مدتی کوتاه شاه چنان علاقه‌ای به این بانوی «کرد» پیدا کرد که در کنار ثبت اراضی اقدسیه به نام این بانو، اجازه یک ساختارشکنی مهم را به او داد. ناصرالدین‌شاه هنگام بیماری اقدس‌الدوله با وجود مخالفت‌های بسیار او را تنها به‌عنوان نخستین بانوی ایرانی، راهی فرنگ می‌کند. هر چند تصمیم شاه برای سفر امینه اقدس نشان از نفوذ این بانو داشت اما براساس اسناد تاریخی تصمیم‌گیری برای این سفر چنان طولانی شد که دیگر کار از کار گذشته بود و همسر مورد علاقه شاه وقتی به اروپا رسید که بینایی‌اش را از دست داده بود.

پس از دوره قاجار و در روزگاری که اقدس‌الدوله زنده نبود اما نامش هنوز بر سردر این محله ثبت بود، ظاهر محله اقدسیه تغییر کرد. در دوره پهلوی اول، اقدسیه محل اردوی تابستانی دانشجویان افسری بود و در 29مرداد 1320رضاشاه برای دادن گواهینامه‌ها به آنجا رفت و آخرین نطقش را ایراد کرد.

شکل و شمایل اراضی اقدسیه تا روزهای روی کارآمدن محمدرضا پهلوی، در همان ظاهر کشاورزی و باغداری باقی مانده بود اما گذر زمان موجب تغییر شکل این منطقه شد.

دهه 40 که رسید، با توجه به علاقه محمدرضا شاه به شهرک مسکونی راکفلر آمریکا، دستور داده شد تا شهرک صاحبقرانیه در پشت کاخ نیاوران ساخته شود. این ساخت‌وساز همچون آهن‌ربایی توجه ثروتمندان را به این محدوده تهران جلب کرد و زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها به ساختمان‌های مسکونی تبدیل شدند.

گذر زمان باز هم به این محله رحم نکرد و این روزها خانه‌باغ‌های اقدسیه در محاصره برج‌ها قرار گرفته‌اند و کمتر کسی هست که از دهکده اقدسیه و محله‌های قدیمی‌اش خبری داشته باشد.

قیمت زمین و آپارتمان
متری 50میلیون برای زندگی در گلستان

منطقه اقدسیه در زمره محله‌های اعیان‌نشین تهران حساب می‌شود و برای فهمیدن قیمت‌ها کافی است سری به املاکی‌ها بزنیم که با قیمت‌های جدید چندان کار و کاسبی پر‌رونقی ندارند.

گویا پیش از سال جدید، یک ملک با موقعیت اداری در حدود متری 27میلیون تومان معامله می‌شد. آپارتمان هم در همان بازه زمانی در شرق اقدسیه متری 17میلیون تومان و در غرب اقدسیه قیمت به 27میلیون تومان رسیده بود. البته این قیمت‌ها مربوط به مناطق نه‌چندان گران قیمت در محله اقدسیه است. سال گذشته، در خیابان‌های گران‌قیمت اقدسیه مانند گلستان شمالی و نسترن  خانه با قیمت 32میلیون تومان تا 50میلیون تومان معامله می‌شد.

از صاحب املاکی درباره دلیل شهرت خیابان گلستان به‌عنوان گران‌ترین خیابان اقدسیه پرسیدم و او این گرانی را ناشی از علاقه درجه‌دارهای نظامی در دوران پهلوی به این منطقه دانست؛«گلستان شمالی محل زندگی درجه‌دارهای پهلوی بود و همین موضوع باعث شد تا همواره قیمت این قسمت از اقدسیه بالا باشد.»

هر چند این روزها خبری از خانه‌باغ‌های قدیمی نیست و برج‌ها قد علم کرده‌اند اما تاریخچه این خیابان و خانه‌های لوکس‌اش موجب شده تا هنوز هم گلستان شمالی به‌عنوان گران‌قیمت‌ترین خیابان اقدسیه شناخته شود.

پیش‌بینی تغییرات قیمت
در انتظار ترکیدن حباب

براساس گفته‌ مشاوران املاک منطقه اقدسیه، قیمت هر متر آپارتمان محله اقدسیه در سال جدید به قیمت‌های عجیب متری 40تا 50میلیون رسیده است و حتی در خیابان‌ گران‌قیمتی همچون گلستان شمالی بعضی‌ها خواهان فروش خانه‌شان با رقم متری 70میلیون تومان هستند. البته آنطور که از صحبت‌های یکی از مشاوران املاک اقدسیه برمی‌آید، می‌توان پیش‌بینی کرد که این قیمت‌ها حباب هستند و به‌دلیل اینکه کسی جرأت خرید و فروش با چنین رقم‌هایی را ندارد، به‌زودی قیمت‌ها به واقعیت نزدیک خواهند شد.

مراکز مهم
جذابیت‌های تهران قدیم

تهران قدیم، ‌نوستالژی‌ای است که با دیدن عکس و خواندن کتاب‌هایش در ذهنمان جان می‌گیرد. موزه نقشه تهران در اقدسیه گنجینه‌ای از نوستالژی‌های تهران را در خود جای داده است. این موزه که سال96 افتتاح شد با خرید نقشه‌های قدیمی تهران و ایران، حرف‌های جالبی‌ برای روایت تهران قدیم دارد.

نقشه ایران ترسیم شده در دوره صفویه، گزارش‌های کنت دمونت فرت (رئیس پلیس دوره ناصری) از اتفاقات روزانه دارالخلافه روی نقشه سال‌های 1320 و تصاویر جغرافیایی کره زمین در قرن ششم هجری، بخشی از داشته‌های جالب این موزه هستند.

مسجد امام‌حسن مجتبی(ع) اقدسیه جزو مسجدهای بدون گنبد و گلدسته تهران است تا با قدمت بیش از یک قرن، میراث‌دار سادگی روزگار قدیم در محله اقدسیه باشد. براساس گفته نصرالله حدادی، نویسنده کتاب «با من به طهران بیایید»، در مورد معماری سقف مسجد توضیح داده است:«برای ساخت سقف این مسجد به رسم قدیم از الیاف خرما استفاده شده است. در قدیم سقف را به 2روش می‌ساختند؛ یک نوع توفل بود که تخته‌های چوبی باریک 5سانتی‌متری را در تقریبا 10سانتی‌متری و نازکی 2میلی‌متری را با میخ می‌کوبیدند و روی آن را کاهکل و بعد گچ و گِل می‌ریختند. نوع دیگر مانند سقف این مسجد است. نام دیگر این الیاف بوریاست. این نوع سقف در محله مولوی تهران رواج داشت و تا زمانی که‌ تر و سبز بود آن را روی سقف می‌کشیدند و به محض خشک شدن از هم باز می‌شد. بوریا را روی سقف می‌گذاشتند و روی آن گِل می‌ریختند».

آدم معروف‌ها
چه کسانی در اقدسیه زندگی می‌کنند؟

اقدسیه از همان روزگار قاجار به سبک و سیاق خودش محله زندگی اعیان‌نشین‌ها بود. در سال‌هایی که با پیشوند هزار و دویست نوشته می‌شدند، خاندان سلطنتی قاجار برای تفریح و گذران زندگی، این منطقه را انتخاب کرده بودند و اکنون هم افرادی می‌توانند علاقه به این منطقه نشان دهند که توانایی حساب و کتاب صفرهای دنباله‌دار قیمت خانه در این محله گرانقیمت تهران را داشته باشند.
هر چند در این منطقه برج‌نشینی رایج است اما هنوز هم بخشی به نام دهکده اقدسیه، با خانه‌های کاهگلی توانسته یادی از قدیم را در این منطقه مدرن سرپا نگه دارد.