بچه‌دار شوید، زمین بگیرید

سمیرا مصطفی‌نژاد

جمعیت جهان براساس آمار سازمان ملل متحد در سال 1800حدود یک میلیارد نفر بوده‌ و تا سال2018به بیش از 5/7میلیارد نفر رسیده‌است؛ این یعنی در هر دقیقه 250نوزاد و در هر سال 130میلیون نوزاد در جهان متولد می‌شود و با همین روند زاد و ولد، انتظار می‌رود تا سال 2100جمعیت جهان به 11میلیارد نفر برسد. شاید در نگاه اول این مقدار جمعیت زیاد به‌نظر بیاید اما توزیع سنی و حجمی این تعداد انسان‌ یکنواخت نیست؛ تا حدی که تعدادی از کشورها از افزایش جمعیت در عذاب هستند  و تعدادی دیگر از کمبود و سالخوردگی جمعیت.

کشور‌هایی که به دنبال کنترل جمعیت هستند، مجبورند با در پیش‌گرفتن سیاست‌هایی خلاقانه یا اجرای برنامه‌های تشویقی و یا تنبیهی جمعیت خود را تعدیل و از غلبه جمعیت سالخورده بر جمعیت جوان جلوگیری کنند. کشورهایی که از کمبود جمعیت در عذاب هستند ، برنامه‌های خود را با تشویق زوج‌ها به بچه‌دارشدن آغاز می‌کنند. برای مثال دولت کره‌جنوبی، کشوری که از نظر نرخ تولد یکی از ضعیف‌ترین‌ها در جهان است، علاوه بر ارائه طرح‌های تشویقی و خدمات نگهداری از کودکان، در سال 2010مقرراتی وضع کرد که براساس آن تمامی شرکت‌ها موظف شدند راس ساعت 19:30روز چهارشنبه چراغ‌های خود را خاموش کنند تا کارمندان به خانه‌هایشان بروند، زیرا به گفته مقامات این کشور، زودتر به خانه‌رفتن شاید ارتباط مستقیمی با داشتن فرزند بیشتر نداشته‌باشد، اما نمی‌توان ارتباط میان این دو موضوع را انکار کرد.

سنگاپور بیش از 1.3 میلیارد دلار بودجه را به اجرای طرح تشویق فرزند‌آوری زوج‌ها اختصاص داده‌ و در عین حال برای خانواده‌هایی که در انتظار فرزندی جدید هستند، معافیت‌های مالیاتی و مرخصی‌های زایمان و پس از زایمان طولانی‌مدت درنظر گرفته است و همچنین با تولید تبلیغاتی خلاقانه درباره فرزند‌آوری، شهروندان خود را به افزایش اعضای خانواده تشویق می‌کند. در ژاپن این سیاست در قالب برنامه‌های مالی اجرا می‌شود؛ به این شکل که در بعضی از مناطق توکیو، به خانواده‌ها در ازای هر تولد 1700دلار و در مناطقی دیگر در ازای فرزند اول 940دلار و برای تولد فرزند چهارم 10برابر این مبلغ پرداخت می‌شود.

فرانسوی‌ها نیز از سال 2014با اختصاص 2.6 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورشان به اجرای برنامه‌های تشویقی توانستند نرخ تولد را در کشور خود افزایش دهند. مرخصی زایمان و پس از زایمان در این کشور برای فرزند اول 16هفته است که برای فرزند سوم به 26هفته می‌رسد. دولت فرانسه همچنین برای تشویق خانواده‌ها، خدمات متنوع نگهداری از کودکان و دیگر مشوق‌های مالی و خدماتی درنظر گرفته‌است.

حتی هندوستان به‌عنوان دومین کشور پرجمعیت جهان نیز به‌صورت منطقه‌ای درگیر بحران کمبود نرخ زاد و ولد است؛ به همین دلیل در سال 2013با هدف افزایش نرخ تولد در جامعه پارسیان هند، طرحی برای تشویق افراد به ازدواج و کمک مالی به زوج‌های پارسی بدون فرزند که نیازمند دریافت درمان‌های باروری بودند آغاز کرد. به این شکل هزینه درمان زوج‌های نابارور به‌طور کامل توسط دولت پوشش داده ‌شد و درعین حال هر خانواده به‌مدت 18سال در ازای تولد فرزند دوم خود ماهانه 3000روپیه و در ازای تولد فرزند سوم خود ماهانه 5000روپیه دریافت کرد.

رومانی ازجمله کشورهایی است که در راستای افزایش نرخ تولد، سیاست‌های تنبیهی را در پیش گرفت. در دهه 60میلادی، رشد جمعیت این کشور نزدیک به صفر شد؛ چشم‌اندازی هراسناک برای جامعه‌ کمونیست پایبند به اصول مارکسیستی‌ که اقتصاد سلامت را بر طبقه کارگر قدرتمند متکی می‌دید؛ از این‌رو دولت رومانی از سال 1966مقرراتی سختگیرانه وضع کرد. اگرچه مشوق‌های مالیاتی و مالی برای تشویق زوج‌ها به بچه‌دار‌شدن وجود داشت، اما افرادی که فرزندی نداشتند نیز تنبیه می‌شدند؛ زنان و مردان بدون فرزند بالای 25سال، صرف‌نظر از وضعیت تاهلشان، با پرداخت مالیات بیشتر که برابر 20درصد از درآمد ماهانه‌شان بود، جریمه می‌شدند. طلاق‌گرفتن در رومانی آن سال‌ها نیز به‌شدت دشوار شده بود ، در حدی که در سال 1967تنها مجوز 28طلاق صادر شده بود، درحالی‌که آمار طلاق در سال پیش از آن 26000مورد بود. همچنین نیروهای پلیس برای جلوگیری از سقط جنین غیرقانونی در بیمارستان‌ها مستقر بودند و در عین حال استفاده از تکنیک‌های قانونی کنترل جمعیت در این کشور به حالت تعلیق درآمده‌بود.

برنامه تشویقی مجارستان به‌منظور افزایش فرزند‌آوری از سال 2015آغاز شد: کمک‌هزینه‌هایی سخاوتمندانه برای خرید و ساخت خانه برای خانواده‌ها درنظر گرفته‌شد که مبلغ آن براساس وضعیت تاهل و تعداد فرزندان خانواده افزایش پیدا می‌کرد. این طرح بیشترین خدمات خود، یعنی حداقل مبلغ 36هزار دلار کمک‌هزینه خرید خانه به همراه معافیت‌های مالیاتی برای هر خانه را به زوج‌های متاهلی می‌دهد که 2تا 3 فرزند داشته‌باشند. همچنین هرچه به تعداد فرزندان خانواده افزوده شود، مبلغ وام پرداختی نیز افزایش پیدا می‌کند. دولت ایتالیا نیز سیاستی تقریبا مشابه در پیش گرفته است: خانواده‌هایی که سومین فرزندشان بین سال‌های 2019تا 2021متولد شود، قطعه‌ای زمین کشاورزی دریافت خواهند‌کرد؛ البته به‌مدت 20سال. ایتالیا امیدوار است با این طرح تشویقی با یک تیر 2 نشان را زده و 2 مشکل پایین‌بودن نرخ تولد و مسن‌شدن جمعیت خود را حل کند.