ونزوئلا در مسیر جنگ داخلی

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

بحران قدرت در ونزوئلا در حالی وارد سومین هفته می‌شود که رویارویی موافقان و مخالفان نیکلاس مادورو در خیابان‌ها ادامه دارد و اروپایی‌ها در اقدامی بی‌سابقه مخالف او یعنی خوان گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت به رسمیت شناخته‌اند. انگلیس، فرانسه، آلمان، اسپانیا و اتریش دیروز با انتشار بیانیه‌ای ضمن اشاره به فرصت 8 روزه‌ای که به نیکلاس مادورو برای برگزاری مجدد انتخابات داده بودند، اعلام کردند که پس از این، خوان گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور ونزوئلا و جانشین موقت مادورو به رسمیت می‌شناسند.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در پستی توییتری ضمن تأکید بر موضع کشورش نوشت:‌ «ونزوئلایی‌ها حق دارند حق خود را آزادانه و در یک محیط دمکراتیک طلب کنند. فرانسه گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت برای برگزاری انتخابات به رسمیت می‌‌شناسد.» جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس نیز در پستی توییتری گفت که انگلیس گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور قانونی ونزوئلا تا زمان برگزاری انتخابات به رسمیت می‌شناسد. او هدف از این اقدام کشورهای اروپایی را پایان دادن به بحران انسانی در ونزوئلا خواند. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز که به ژاپن سفر کرده، گفت که دولتش از گوایدو در برابر مادورو حمایت می‌کند و خواستار برگزاری انتخابات است. پدرو سانچز، نخست‌وزیر اسپانیا نیز از گوایدو خواست فورا برای برگزاری انتخابات سراسری در ونزوئلا اقدام کند.
دانمارک، هلند، لتونی، لهستان، لیتوانی و لوکزامبورگ نیز اعلام کردند از تصمیم کشورهای اروپایی در مورد ونزوئلا تبعیت می‌کنند و خوان گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور موقت و مجری انتخابات در این کشور به‌رسمیت می‌شناسند. کانادا نیز ضمن حمایت از گوایدو، اعلام کرد: 53میلیون دلار برای کمک‌های بشردوستانه به ونزوئلا تخصیص داده است.
پیش از این، آمریکا نخستین کشوری بود که خوان گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور ونزوئلا به رسمیت شناخت. گوایدو 35ساله به‌عنوان رهبر احزاب مخالف دولت، حدود یک‌ ماه پیش به‌عنوان رئیس پارلمان ونزوئلا سوگند یاد کرد و به مخالفت صریح با مادورو برخاست. مادورو سال گذشته در انتخاباتی که از سوی احزاب مخالف تحریم شده بود، بیشترین آرا را به دست آورد و رئیس‌جمهور شد. در آن انتخابات حدود 46درصد از رای‌دهندگان در انتخابات شرکت کردند.
دونالد ترامپ، معاونش مایک پنس و وزیر خارجه‌اش مایک پمپئو طی 2 هفته‌ای که از اعلام ریاست‌جمهوری گوایدو می‌گذرد، در چندین نوبت از او اعلام حمایت کرده‌اند.

تشکیل گروه تماس
اقدام کشورهای اروپایی در به‌رسمیت شناختن مخالفان سیاسی یک رئیس‌جمهور حاضر در قدرت به این شیوه اخیر، تازگی دارد. هفته گذشته نیز وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بخارست، پایتخت رومانی، جمع شدند تا در مورد بحران ونزوئلا که هزاران کیلومتر دورتر در منطقه آمریکای لاتین واقع شده، رایزنی کنند. نتیجه این نشست تشکیل یک «گروه تماس بین‌المللی» برای ونزوئلا بود که قرار است ارتباط میان کشورهای جهان و مخالفان مادورو را تسهیل کند. فدریکا موگرینی دیروز با انتشار بیانیه‌ای مشترک با رئیس‌جمهور اروگوئه، ضمن اعلام موجودیت گروه تماس ونزوئلا از نخستین نشست این گروه به میزبانی اتحادیه اروپا و اروگوئه در پایتخت این کشور آمریکای لاتین طی روز پنجشنبه خبر داد. به‌گفته موگرینی، هدف از تشکیل این گروه، ایجاد شرایط لازم برای برگزاری آرام انتخابات در ونزوئلاست. اتحادیه اروپا و کشورهای فرانسه، آلمان، ایتالیا، هلند، پرتغال، اسپانیا و انگلیس از اروپا و کشورهای بولیوی، کاستاریکا، اکوادور و اروگوئه از آمریکای لاتین عضو گروه تماس هستند.

صدای مخالفان در هیاهوی موافقان
در سوئد ابتدا وزیر خارجه این کشور در یک برنامه رادیویی از مخالفان مادورو و خوان گوایدو حمایت کرد اما ساعاتی بعد دولت این کشور اعلام کرد هنوز به‌طور رسمی گوایدو را به‌عنوان رئیس‌جمهور ونزوئلا به رسمیت نشناخته است. ایرلند نیز خواستار برگزاری انتخابات آزاد در ونزوئلا شده اما از به‌رسمیت شناختن گوایدو به‌عنوان جانشین مادورو خودداری کرده است. در انگلیس نیز صداهای مخالفی شنیده شد. سخنگوی حزب کارگر که اکنون در جایگاه اپوزیسیون قرار دارد، از مخالفت این حزب با دخالت خارجی در مسائل داخلی ونزوئلا خبر داد و خواستار توقف روند دخالت دولت محافظه‌کار انگلیس در مسائل سیاسی این کشور شد. این در حالی است که سخنگوی ترزا می ‌دیروز حتی پا را فراتر گذاشت و از بررسی تحریم‌هایی در دولت انگلیس برای مقابله با دولت مادورو خبر داد.
اعلام حمایت آمریکا و کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین از مخالفان نیکلاس مادورو، با مخالفت روسیه، چین، ترکیه و ایران روبه‌رو شده است. ولادیمیر پوتین از همان روز نخست خواستار توقف دخالت آمریکا و دیگر کشورهای غربی در امور داخلی ونزوئلا شد و اعلام کرد روسیه از دولت مادورو حمایت خواهد کرد؛ حمایتی که احتمالا تا مرحله حمایت نظامی نیز پیش خواهد رفت. دیروز سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز برای چندمین‌بار طی روزهای گذشته از مادورو حمایت کرد و نسبت به رفتار آمریکا و اتحادیه اروپا در دامن‌زدن به بحران داخلی ونزوئلا هشدار داد. لاوروف رفتار اتحادیه اروپا در بحران ونزوئلا را به‌دور از هنجارهای معمول در میانجیگری بین‌المللی دانست و گفت: «اتحادیه اروپا تصور می‌کند این حق را دارد که شرایط خودش را بر میانجیگری بین‌المللی تحمیل کند.» لاوروف، رفتار اروپایی‌ها را نه میانجیگری بلکه نوعی «اولتیماتوم سیاسی» دانست. او خواستار دعوت از روسیه و چین برای حضور در گروه تماس ایجاد‌شده از سوی اتحادیه اروپا شد. او همچنین به اعلام آمادگی مادورو برای مذاکره با مخالفان اشاره کرد و خواستار دوری کشورها از دامن‌زدن به بحران ونزوئلا شد.

خطر جنگ، نزدیک‌تر از همیشه
در شرایطی که فشارها علیه نیکلاس مادورو هر روز بیشتر می‌شود، او دیروز در گفت‌وگویی تلویزیونی رویکرد اتحادیه اروپا در قبال بحران ونزوئلا را رد کرد و نسبت به آغاز یک جنگ داخلی در ونزوئلا هشدار داد. مادورو خطاب به ترامپ گفت: «روزی که از کاخ سفید بروی، دستت به خون ونزوئلایی‌ها آغشته است.» او در پاسخ به سؤالی در مورد احتمال دخالت نظامی نیروهای خارجی در ونزوئلا نیز گفت:‌ «همه‌‌چیز به میزان دیوانگی و خشونت امپراتوری شمالی (آمریکا) و متحدان غربی‌اش بستگی دارد. ما از همه کشورها می‌خواهیم در امور داخلی کشورمان دخالت نکنند؛ در غیر این صورت اعلام می‌کنم که برای دفاع از کشورمان آماده‌ایم.»
سخنان مادورو شاید به تهدید ضمنی جان بولتون در نشست خبری هفته گذشته کاخ سفید اشاره دارد. بولتون که در کنار وزیر خزانه‌داری آمریکا قرار گرفته بود برگه‌ای در دست داشت که روی آن یادداشت شده بود «اعزام 5 هزار نیرو به کلمبیا». خبرنگاران حاضر در این نشست که برای مخابره خبر تحریم مالی پالایشگاه سیتگو ونزوئلا به کاخ سفید رفته بودند، این اقدام بولتون را پیامی برای مادورو از سوی آمریکا تلقی کردند. کلمبیا در همسایگی ونزوئلا قرار دارد و جزو کشورهایی است که مخالفان مادورو را به رسمیت شناخته است. هشدار مادورو در مورد جنگ داخلی با اعزام نیروهای ارتش این کشور به مرز کلمبیا همزمان شده است. به‌نظر می‌رسد دولت ونزوئلا تهدید ضمنی بولتون را جدی گرفته است. سخنان مادورو در مورد دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا نیز در همین راستا مطرح شده است.