50سال زندگی زیر سقف دودی تهران

شبنم سیدمجیدی

آغاز روزهای آلودگی هوای تهران  به اواخر دهه40 و اوایل دهه 50یعنی حدود 50سال پیش برمی‌گردد؛ زمانی که مجلات از افزایش وسایل نقلیه در این کلانشهر به‌عنوان عامل اصلی آلودگی هوای شهر نام می‌بردند. بعد هم می‌گفتند که وسایل گرمایشی و سرمایشی کارخانه‌های اطراف این شهر 5/3میلیون نفری، در آلوده‌کردن هوای شهر کاملاً مؤثر هستند. آن زمان نخستین گام‌‌ها برای داشتن هوای تمیز در تهران برداشته شد. مثلاً در تحقیقی پیشنهاد شده بود که به جای بنزین از گاز در سوخت اتومبیل‌ها استفاده شود وگرنه در مورد پاک‌شدن هوای تهران نباید توقع معجزه داشت.

به سال1384رسیدیم. 30سال از انجام نخستین تحقیق‌ها راجع‌به آلودگی هوای تهران گذشت. هزاران تحقیق دیگر انجام شد. هیچ‌کس کاری نکرد. آلودگی‌ها شدیدتر شد. طی سال‌ها محدوده طرح ترافیک و ساعات غیرمجاز تردد به این مناطق، چندین بار افزایش یافت اما از اواسط آذر 1384بود که برای نخستین بار طرح تردد نوبتی خودروها یا طرح زوج و فرد اجرا شد. گزارش‌های مطبوعات در آذرماه آن سال نشان می‌دهد که شدت آلودگی در تهران بی‌سابقه بوده است. مدارس در روزهای مختلف تعطیل ‌شدند. با مراجعه صدها نفر به اورژانس، چندین روز در تهران تعطیل رسمی اعلام ‌شد. آمبولانس‌ها در میادین مهم شهر مستقر شدند و در نهایت علاوه بر طرح ترافیک، طرح زوج و فرد نیز برای نخستین بار به اجرا درآمد و جزئیات آن در رسانه‌ها اعلام شد؛ خودروهای دارای پلاک فرد در روزهای فرد و خودروهای دارای پلاک زوج در روزهای زوج براساس رقم سمت راست پلاکشان می‌توانند وارد محدوده مواقع اضطراری آلودگی هوا شوند.

شاید امروز حرف‌های مطبوعات سال 1354شبیه یک شوخی باشد. تهران یک شهر 5/3 میلیون نفری بود با چند ده هزار یا نهایتاً چندصدهزار اتومبیل که باعث شده بود جراید آن زمان از ترافیک و آلودگی هوا به تنگ بیایند. امروز تهران یک شهر 15میلیون نفری است با حداقل 5میلیون اتومبیل و صدها هزار موتورسیکلت. هر پاییز و زمستان، وارونگی هوا و انباشت هوای غبارآلود در این کلانشهر همه را کلافه و مریض می‌کند. کمبود وسایل نقلیه حمل‌ونقل عمومی با کیفیت هنوز معضل بزرگ و مطرحی است و همچنان زندگی زیر سقف دودی این شهر ادامه دارد و بر جمعیت آن روزبه‌روز افزوده می‌شود، بدون آنکه فکری برای زندگی بهتر این جمعیت عظیم شود.