قصه وی‌جی و پدر پاسبانش
چگونه پخش فیلم هندی «قانون» از تلویزیون به خاطره جمعی ایرانی‌ها بدل شد؟
سعید مروتی
داستان فیلم هندی و تماشاگر ایرانی، داستانی طولانی و پرفرازونشیب است. از دهه30 در کنار ملودرام‌های مصری، فیلم‌های هندی هم با استقبال تماشاگر مواجه می‌شد و در دهه40 فیلمی چون «سنگام» به فروشی رویایی در سینماهای تهران و شهرستان‌ها دست پیدا کرد. این‌طور که پرویز نوری روایت کرده سنگام آنقدر پرفروش بود که سینما همای حدود یک‌سال این فیلم را روی پرده نگه داشت. موفقیت و محبوبیت «آواره»، «آقای 420» و «مادر هند» نشان داد تماشاگر ایرانی و مخاطبی که به فیلمفارسی علاقه‌مند است، به فیلم هندی هم ارادت ویژه‌ای دارد. اکران «شعله» با روزهای پیروزی انقلاب مصادف شد و سال58 وقتی فیلم دوباره روی پرده رفت، استقبال تماشاگر از آن فوق‌العاده بود. کمی بعد براساس بخشنامه معاونت سینمایی، واردات و اکران فیلم هندی ممنوع شد. طبیعی بود که ممنوعیت نمایش فیلم هندی، چیزی از علاقه و عطش علاقه‌مندان پرشمار محصولات بالیوود کم نکرد. با گسترش پدیده ویدئو، فیلم‌های هندی جایگاهی ویژه میان تماشاگران داشتند که حالا فیلم‌های مورد علاقه‌شان را نه روی پرده بزرگ سینما که در صحنه کوچک تلویزیون تماشا می‌کردند. حالا همه فیلم‌های محبوب و قدیمی هندی از سنگام تا مادر هند و آواره تا نمونه‌های متاخری مثل «اَمَر، اکبر و آنتونی» روی نوار ویدئو دیده می‌شدند. در این دوران تلویزیون با 2شبکه در طول هفته 2فیلم سینمایی را روی آنتن می‌برد. در دورانی که محصولات سینمای ژاپن جعبه جادو را به تسخیر خود درآورده بود و فیلم هندی فقط در حد آثار ساتیا جیت‌رای به رسمیت شناخته می‌شد، پخش فیلم قانون در پاییز1364 اتفاقی مهم بود. فیلم در اولین نمایش‌اش از شبکه اول سیما چنان مورد توجه عموم قرار گرفت که تلفن‌های سازمان به تسخیر مردم درآمد و همه تقاضای پخش مجدد قانون را داشتند. چند روز بعد مجری پخش با اعلام استقبال گسترده بینندگان محترم از فیلم قانون، با لبخندی بر لب از پخش مجدد فیلم خبر داد.
قصه وی‌جی خلافکار و پدر پاسبانش با حضور 2 ستاره از 2نسل مختلف بالیوود چنان میان مردم گل کرد که خیلی زود کتاب قانون که براساس نسخه به نمایش درآمده از تلویزیون ته فیلم شده بود به بساطی‌ها راه یافت و حتی نوار کاست دیالوگ‌های فیلم هم به بازار غیررسمی آمد. استقبال از دیالوگ‌های فیلم قانون، نشانه‌ای آشکار از اهمیت دوبله در سینمای عامه‌پسند بود. چنانکه کاراکتر وی‌جی در قانون با بازی آمیتا باچن، بخشی از محبوبیتش میان مخاطب ایرانی را مدیون دوبله خسرو خسروشاهی بود.
در روزگاری که هم تعداد محصولات سرگرم‌کننده اندک بود و هم سیاست رسمی سازگاری با سینمای عامه‌پسند نداشت و در شرایطی که اکران فیلم هندی تابو محسوب می‌شد، پخش قانون از شبکه اول سیما، بعدازظهر کسالت‌بار جمعه بسیاری را به خاطره‌ای فراموش‌نشدنی تبدیل کرد. ماهنامه فیلم در واکنش به استقبال مردم از این فیلم، مطلبی با تیتر «چرا قانون فیلم خوبی نیست؟» منتشر کرد و یکی دو نشریه دیگر هم از نمایش فیلم هندی در تلویزیون انتقاد کردند ولی نکته اینجا بود که علاقه‌مندان پرشمار سینمای هند، اغلب نقد فیلم نمی‌خواندند و کاری به این واکنش‌ها نداشتند. سه‌گانه «آپو، پاترپانچالی و اتاق موسیقی» از ساخته‌های ساتیا جیت‌رای در کتاب‌های تاریخ سینما مورد ستایش قرار‌می‌گرفتند ولی در کف بازار، این شعله، قانون و کمی بعد «مشعل» بودند که می‌درخشیدند و به تماشاگران پرتعدادشان لذت و سرخوشی هدیه می‌دادند.
در همینه زمینه :