گزارش
گزارش همشهری از حال و هوای محله‌های ارمنی‌نشین پایتخت در جشن کریسمس
شب لبخند
محمدصادق خسروی‌علیا/ خبرنگار
هر سال وقتی زمستان می‌ریزد در کوچه و پس‌کوچه‌های شهر، صدای پای کریسمس هم آرام و بی‌صدا از دوردست‌ها به گوش می‌رسد. بابانوئل سورتمه‌اش را آماده می‌کند و دستی به یال‌های بلند گوزن‌های قطبی می‌کشد. اگر واقعیت، مجال به این افسانه می‌داد، حتما تعدادی از مقصدهای بابانوئل سورتمه‌سوار از همین خیابان‌های پایتخت خودمان می‌گذشت؛ خیابان میرزای شیرازی، خیابان سنایی، مجیدیه، بهار و...؛ محله‌هایی که کودکانش در شب‌های کریسمس سراغ مرد ریش‌بلند، موسپید و مهربان را از آسمان می‌گیرند. «آرارات» کوچولو هنوز در دنیای افسانه‌ها زندگی می‌کند، مقابل یکی از مغازه‌های خیابان میرزای شیرازی ایستاده و به بابانوئل‌های پشت ویترین دست تکان می‌دهد. آن طرف ده‌ها عروسک بابانوئل در اندازه‌های مختلف با گونه‌های سرخ و مهربان یکسره لبخند شیرین به چهره دارند. آرارات مانند خیلی از کودکان ارمنی این شهر به همراه والدینش برای خرید به این خیابان آمده است. او می‌گوید: «صدای زنگوله سورتمه بابانوئل را بارها شنیده‌ام.» مادرش با لبخند می‌گوید: «پسرم در خواب بوده، تو خواب بابانوئل را دیده، بابانوئل وقتی می‌آید که همه کودکان در خواب باشند.»
کاج‌ها و سروهای رنگین‌کمانی کنار پیاده‌رو به خط شده‌اند. ریسه‌های رنگارنگ از شاخ و برگ کاج‌های سفید و سبز بالا رفته و نورهای قرمز و سبزرنگ، بوم بی‌رنگ پیاده‌روها را رنگ‌آمیزی می‌کند. در این دویست‌قدم، فروشگاه‌ها رهگذران را سحر می‌کنند تا آنجا که چشم‌ها از شمردن رنگ‌ها جا می‌مانند. مادر آرارات از راز رنگ‌های قرمز و سبز می‌گوید که شب کریسمس غالب می‌شود بر رنگ‌های دیگر: «شب کریسمس در و دیوار خانه‌ها را به کاغذهای رنگی سبز و قرمز تزئین می‌کنیم. رنگ سبز نماد این است که با آمدن کریسمس گرما و شادی جای سرمای زمستان را می‌گیرد. رنگ قرمز نماد خون پاک حضرت عیسی مسیح است.» او راز رنگ‌های سفید و طلایی را هم فاش می‌کند: «رنگ سفید در همه‌جای دنیای نماد پاکی است اما در شب کریسمس علاوه بر این، رنگ سفید نماد زمستان نیز هست. رنگ طلایی هم سمبل ثروت و برکت است.»
جشن کریسمس درست مانند عید نوروز مراسم خاص و شنیدنی دارد؛ مثلا هموطنان ارمنی‌مان قبل از کریسمس نیز خانه‌تکانی می‌کنند و گردوغبارها را می‌روبند. تقسیم کار در این امورات معنا ندارد. همه اعضای خانواده در کارها به یکدیگر یاری می‌رسانند. آقای سودا در این‌باره می‌گوید: «از خانه‌تکانی و تزئین درخت کریسمس گرفته تا آشپزی و ارسال کارت پستال همه اعضای خانواده در آن شراکت دارند.»
او از رسم جالب مسیحیان قبل از شب کریسمس می‌گوید: «30-20روز قبل از این جشن برای دوستان و آشنایان کارت‌پستال ارسال می‌کنیم و آمدن کریسمس را به یکدیگر تبریک می‌گوییم. البته این کارت‌پستال تنها کارت تبریک نیست؛ در آن هر کس به قلم خودش در مورد حال و روزش می‌نویسد. این نامه‌های کوتاه سرشار از احساسات خوب و انرژی‌های مثبت است. نامه‌های کریسمس پیوند‌ها را بین خانواده و دوستان قوی‌تر می‌کند، حس و حال خوب به مخاطبان القا می‌کند و خلاصه یک جور دعوت به شادی و دورریختن غم و غصه‌ها به‌حساب می‌آید.»
لوازم تزئینی کریسمس واقعا یکی و دوتا نیست و انواع خوراکی‌ها، میوه‌ها و اشیا در تزئینات این جشن دیده می‌شود. خانم آلین در این‌باره می‌گوید: «انواع عروسک‌های جادوگر و گوزن، نقاشی‌هایی که ارتباط با وقایع مذهبی دارد، شیرینی و شکلات‌های رنگارنگ، انواع و اقسام مجسمه‌ها، عروسک بابانوئل، توت‌فرنگی و کیوی، عروسک فرشته‌ها، تاج‌های گل، سورتمه، جوراب‌های ساقدار و... از وسایل و خوراکی‌هایی است که در این جشن برای تزئین به‌کار می‌رود.»
ارتباط همه این عناصر در جشن کریسمس تا حدودی مشخص است، اما از بین همه وسایلی که خانم آلین لیست کرده شاید وجود جوراب‌های ساقدار در میان تزئینات این جشن برای خیلی‌ها جای کنجکاوی و سؤال باشد. به گفته آلین ردپای یک افسانه قدیمی در وجود جوراب‌های ساقدار دیده می‌شود که بی‌ارتباط با بابانوئل نیست: «بابانوئل به‌جز آنچه در دنیای افسانه‌ای می‌شناسیم یک شخصیت واقعی دارد. نام او نیکلاس قدیس است و آرامگاهش در ترکیه. نیکلاس کشیش مهربانی بوده که برای شاد کردن کودکان به آنها هدیه می‌داده. تقریبا 200سال پیش یک نویسنده که برای کودکان قصه می‌نوشت، داستان این کشیش را با افسانه درهم آمیخت و شخصیتی به نام بابانوئل خلق شد. هم‌اکنون هر اطلاعاتی که عامه مردم در مورد بابانوئل می‌دانند، برگرفته از این قصه افسانه‌ای است. مردی با ریش‌های بلند و سفید، سوار بر سورتمه‌ای که گوزن‌های قطبی آن را در آسمان به پرواز درمی‌آورند. نویسنده این قصه علاوه بر شخصیت‌آفرینی برای بابانوئل در قصه آورده که بابانوئل یک کارخانه بزرگ اسباب‌بازی در قطب شمال دارد که شب کریسمس، جوراب بچه‌ها را پر از اسباب بازی می‌کند. وجود جوراب‌های ساقدار در تزئینات این جشن نیز به این خاطر است. طبق قصه، بابانوئل از دودکش وارد خانه‌ها می‌شود. به همین‌خاطر جوراب‌های ساقدار در کنار شومینه آویزان می‌شود. در عصر جدید که خبری از شومینه و دودکش نیست، پدر و مادر‌ها جوراب‌های بزرگ ساقدار را کنار تخت کودکان آویزان می‌کنند. آنها به کودکانشان می‌گویند اگر بچه‌های خوبی باشند، بابانوئل وقتی شما در خواب هستید می‌آید و این جوراب بزرگ ساقدار را پر از هدیه‌های رنگارنگ می‌کند. این اتفاق باعث می‌شود کودکان رفتار موجهی در طول سال و شب جشن از خود نشان بدهند تا مبادا سال آینده جوراب‌های ساقدار را خالی از هدیه دریابند.»
از هرچه بگذریم واقعا نمی‌توان از خوراکی‌های خوشمزه و رنگارنگی که در این شب زمستانی، طبخ می‌شود گذشت. آروین یکی از قنادهای حرفه‌ای است که شیرینی‌های شکلاتی‌اش حرف ندارد. او در این‌باره می‌گوید: «خانواده ما ارتباط خوبی با شیرینی و طبخ آن دارند. اصلا شیرینی‌پزی در فامیل ما ذاتی است. جالب اینجاست که شغل هیچ‌کدام‌مان قنادی نیست و بیشتر به رستوران‌داری مشغول هستیم. به هر حال ما در جشن کریسمس بیکار نمی‌مانیم و هر خانواده شیرینی‌های خانگی تهیه می‌کند. در فامیل ما یک رسم خودمانی و خودانگیخته ایجاد شده که شب کریسمس هر کس با دستپختش به میهمانی دورهمی‌مان می‌آید. این کار صفای دورهمی‌های شب کریسمس‌مان را بیشتر می‌کند.»
مسیحیان، شب کریسمس را در کنار هم می‌گذرانند، در واقع همه اعضای فامیل در یک گردهمایی خودمانی شرکت می‌کنند. خانم آلوارت در این‌باره می‌گوید: «زندگی آپارتمانی این مجال را نمی‌دهد که همه اعضای فامیل یک شب گرد هم آیند. به همین‌خاطر ارامنه در این شب در رستوران‌های مشخص میهمانی‌شان را برگزار می‌کنند. البته ناگفته نماند جشن را در بیرون از خانه برگزار کردن هم می‌تواند جزئی از مراسم باشد.»
مکث
سایه گرانی بر سر شادی‌ها
مشکلات معیشتی همه ابعاد زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار داده، هموطنان ارامنه‌مان نیز از این قائده مستثنا نیستند. خانم اناشه صاحب 3 فرزند است. او از چندبرابر شدن قیمت‌ها می‌گوید و اینکه فرقی نمی‌کند حالا دیگر همه‌‌چیز گران شده: «وقتی شرایط اقتصادی سخت می‌شود دغدغه‌ها وارد تار و پود زندگی آدم‌ها می‌شود. در زندگی روزمره و حتی هنگام جشن‌ها و اعیاد این مشکلات، شادی و نشاط را کمرنگ‌تر می‌کند. شب یلدا چگونه گذشت!؟ آیا این یلدا با یلدای سال گذشته‌مان قابل مقایسه بود؟ مطمئنا نه. شرایط دشوار مالی، زندگی‌ها را سخت کرده است. کریسمس امسال ما نیز با انبوهی از مشکلات اقتصادی همراه است. با این روند بی‌شک باید با استرس و نگرانی به پیشواز عید نوروز هم برویم.» آقای رافی نیز از مشکلات اقتصادی و گرانی انتقاد دارد و می‌گوید: «شرایط طوری است که مردم نمی‌توانند در روزهای عادی گرد هم آیند و مهمانی بدهند. فقط همه امیدها به جشن‌هاست. مثلا کریسمس بیاید تا بهانه‌ای پیدا شود برای دورهمی. با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شوید که تنها چند شب در سال خانواده‌ها می‌توانند دورهم جمع شوند. البته با شرایط اقتصادی سختی که این روزها پیش آمده، واقعا نمی‌توان بدون نگرانی به استقبال جشن‌ها و دورهمی‌ها رفت.»
مکث
پیام ظریف به مناسبت میلاد حضرت مسیح(ع)
ظریف در توییتی قرآنی به مناسبت تولد حضرت مسیح (ع) ابراز امیدواری کرد سال نوی میلادی سال صلح و آرامش باشد. فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای از طرف خودش بشارت می‌دهد که نامش «مسیح، عیسی پسر مریم» است؛ در حالی که در این جهان و جهان دیگر، عزیز خواهد بود؛ و از مقرّبان است. (آل عمران: آیه ۴۵)؛ امیدوارم به برکت تولد حضرت عیسی مسیح، سال ۲۰۱۹ سال صلح و آرامش برای همه باشد.
مشکلات معیشتی همه ابعاد زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار داده، هموطنان ارامنه‌مان نیز از این قائده مستثنا نیستند. خانم اناشه صاحب 3 فرزند است. او از چندبرابر شدن قیمت‌ها می‌گوید و اینکه فرقی نمی‌کند حالا دیگر همه‌‌چیز گران شده: «وقتی شرایط اقتصادی سخت می‌شود دغدغه‌ها وارد تار و پود زندگی آدم‌ها می‌شود. در زندگی روزمره و حتی هنگام جشن‌ها و اعیاد این مشکلات، شادی و نشاط را کمرنگ‌تر می‌کند. شب یلدا چگونه گذشت!؟ آیا این یلدا با یلدای سال گذشته‌مان قابل مقایسه بود؟ مطمئنا نه. شرایط دشوار مالی، زندگی‌ها را سخت کرده است. کریسمس امسال ما نیز با انبوهی از مشکلات اقتصادی همراه است. با این روند بی‌شک باید با استرس و نگرانی به پیشواز عید نوروز هم برویم.» آقای رافی نیز از مشکلات اقتصادی و گرانی انتقاد دارد و می‌گوید: «شرایط طوری است که مردم نمی‌توانند در روزهای عادی گرد هم آیند و مهمانی بدهند. فقط همه امیدها به جشن‌هاست. مثلا کریسمس بیاید تا بهانه‌ای پیدا شود برای دورهمی. با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شوید که تنها چند شب در سال خانواده‌ها می‌توانند دورهم جمع شوند. البته با شرایط اقتصادی سختی که این روزها پیش آمده، واقعا نمی‌توان بدون نگرانی به استقبال جشن‌ها و دورهمی‌ها رفت.»
در همینه زمینه :
گزارش
پرونده جنجالی
گزارش
