نقطه صفر خزری

المیرا مهرمنش

محدوده‌های منتهی به آخرین نقاط ساحلی ایران در دریای خزر، براساس آنچه در تمامی نقشه‌های جهان مشاهده می‌شود، در 2استان گیلان و گلستان و در شهرستان‌های آستارا و گنبد‌کاووس واقع شده‌اند؛ اما از آنجا که یافتن نام دقیق آخرین مناطق منتهی به دریای خزر که از سوی دیگر به مرز ترکمنستان و آذربایجان منتهی شده‌اند، در نقشه گوگل چندان دقیق و مستند نیست، به‌ویژه که پیگیری‌ها برای شنیدن نام این مناطق، به دلایلی نامشخص از زبان مسئولان آگاه بی‌نتیجه باقی ماند، شهر‌های آستارا و کمیش‌دپه به‌عنوان آخرین مناطق ساحلی ایران در دریای خزر معرفی می‌شوند.

آخرین نقطه ساحلی مرزی استان گلستان، منطقه‌ای است که روی نقشه نامی ندارد و در محاصره شهر مرزی اینچه‌برون، سقرتپه، آلین تخماق و کمیش‌دپه‌ قرار دارد و از شمال به مرز ترکمنستان منتهی می‌شود. تنها نامی که روی نقشه از این منطقه به‌چشم می‌خورد، منطقه کشت و زرع «شرکت پان‌سی»‌است. کمیش‌دپه، به معنی تپه نقره‌ای، یکی از شهرهای منطقه گمیشان است که کمترین فاصله را با آخرین منطقه ساحلی خزر در منطقه گمیشان دارد، منطقه‌ای که درواقع شمالی‌ترین منطقه حاشیه شرقی دریای خزر به‌شمار می‌رود که از یک‌سو با ترکمنستان و از سوی دیگر با بندر ترکمن هم‌مرز است.

گفته می‌شود گمیشان ایستگاه آخر مسیر خاکی جاده ابریشم و نقطه آغاز مسیر آبی این جاده بوده ‌است. قدمت ساختمان‌های چوبی 2یا3طبقه در این شهر که به گفته بومی‌ها با الهام از معماری روسی ساخته شده‌اند، گاه به دوران مظفرالدین‌شاه و محمد‌علیشاه قاجار می‌رسد و دلیل مرتفع ساخته شدن این ساختمان‌ها نیز دورماندن از رطوبت و استفاده از جریان باد بوده ‌است. محله‌های خوزینی‌ها، مظفری‌ها، شیرمحمدی‌ها، شیروانی‌ها و مصطفایی‌ها ازجمله محله‌های قدیمی کمیش‌دپه به‌شمار می‌رود که می‌توان در آنها خانه‌هایی از جنس الوارهای روسی را با قدمتی بیش از 100سال مشاهده کرد.

در سوی دیگر، آخرین منطقه ساحلی مرزی ایران در دریای خزر، بخشی از شهر آستاراست که از جنوب به باغ ملی آستارا و از شمال به مرز آذربایجان منتهی می‌شود. شهر آستارا به واسطه موقعیت جغرافیایی خود از جاذبه‌های گردشگری فراوانی برخوردار است.

گردنه حیران یکی از مشهورترین جاذبه‌های این شهر است که در مسیر آستارا به اردبیل واقع شده‌ که از یک‌سو به کوهستان و از سوی دیگر به دره‌ای مشرف است که رود مرزی آستاراچای از میان آن عبور می‌کند؛ مه‌آلود بودن همیشگی این منطقه، بافت گیاهی زیبای آن و ارتفاع 1500متری از سطح آب دریاهای آزاد ازجمله دلایل جذابیت این منطقه در آستاراست. آبشار لاتون روستاهای حیران، گیلده، دربند و کومه کوته، چشمه آبگرم علی‌داشی، رودخانه آستاراچای که مرز میان آستارای ایران و آستارای کشور آذربایجان است، پارک جنگلی لوندویل، ساحل صدف، قله اسپیناس و قلعه شیندان از دیگر مقاصد گردشگری در آستارا به‌شمار می‌روند.

گفته می‌شود در گذشته کاروان‌ها و بازرگانانی که از این منطقه عبور می‌کرده‌اند، به‌دلیل وجود باتلاق‌ها و مرداب‌های فراوانی که در مسیر در پیش رو داشتند، بسیار آهسته و با احتیاط حرکت می‌کرده‌اند از این‌رو شهر آستارا در گذشته به «آهسته‌رو» یا «آسته» شهرت داشته ‌است.