جهان هوشمند و تحول دیجیتال در گردشگری

دکتر حسن تقی‌زاده‌انصاری
رئیس جامعه گردشگری الکترونیکی ایران

« گردشگری و تحول دیجیتال» نامی است که سازمان جهانی گردشگری برای  5مهر‌ماه (27سپتامبر) یعنی روز جهانی گردشگری در سال 2018 انتخاب کرده است که نشان از اهمیت و تأثیر عمیق مسائل دنیای دیجیتال بر حوزه صنعت گردشگری و سفر دارد.

هنوز تعریف واحدی در مورد تحول دیجیتال وجود ندارد. «مت‌وهس» تحول دیجیتال را به‌عنوان مجموعه اقدامات سازمان‌ها برای به‌کار‌گیری فناوری‌های جدید دیجیتال و بهره‌برداری از منافع آنها تعریف می‌کنند، بنابراین استفاده صرف از وسایل الکترونیکی مدرن و پیشرفته در یک سازمان و در سطح وسیع‌تر در یک حوزه اقتصادی مثل گردشگری، تحول دیجیتال ایجاد نمی‌کند.

تأثیر فناوری، جهان امروز را به جهان هوشمند یا دیجیتال تغییر داده است. جهان دیجیتال تجارب انسانی را شکل داده و به آنها کمک می‌کند تا نحوه زندگی و پیوند با یکدیگر را به شیوه‌ای متفاوت بیاموزند. همه‌‌چیز در جهان دیجیتال ساده‌تر و پیشرفته‌تر شده و مشاغل بسیاری به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توانند چشمان خود را به روی این موهبت ببندند؛ موهبتی که می‌تواند رفتار بشر را هدایت کند. نحوه ارتباط انسان و فناوری به قرن‌ها پیش از این بازمی‌گردد.

درحالی‌که ارائه‌دهندگان خدمات سفر و تورگردانان گردشگری در گذشته برای فروش محصول و خدمات خود به تبلیغات مجلات و تلویزیون‌ها نیاز داشتند با ورود رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی شاهد تغییر در راهبردهای بازاریابی و نحوه تبلیغ در این شرکت‌ها هستیم. جهان دیجیتال، دنیایی را به‌وجود آورده که گردشگران بتوانند در ساعتی کوتاه از برج ایفل، میدان سرخ مسکو و دیوار چین بازدید کنند، بدون اینکه حتی از روی مبل خانه خود بلند شوند. شرکت‌های مطرح هتلداری همچون «ماریوت» به مدد فناوری توانسته‌اند در 41کشور، از گردشگران پذیرایی و سالانه 7میلیارد دلار درآمد کسب کنند.

اساس گردشگری برپایه خدمات‌دهی به مشتری بنا شده است و به‌روز‌رسانی و متناسب‌سازی‌ امکانات فعلی با تحولات فناوری، به رشد و تقاضای گردشگران از این محصولات کمک می‌کند. کسب‌وکارهای گردشگری ایران در بخش‌های مختلفی چون خطوط هوایی و هتلداری و بسیاری از بخش‌های دولتی و خصوصی وابسته، از ضعف مدیریت اطلاعات رنج می‌برند. تأخیرهای مداوم پروازها و نبود سیستم‌های جامع رزرواسیون، مسافرین و کانال‌های توزیع گردشگری را با مشکلاتی مواجه کرده است.

بی‌تردید صنعت گردشگری یکی از بزرگ‌ترین و پربازده‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در جهان است که بالاترین میزان ارزش‌افزوده را در فعالیت‌های اقتصادی ایجاد می‌کند. دولت با تدوین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر آن است تا زمینه‌های لازم را برای دستیابی به اهداف چشم‌انداز افق 1404، یعنی جایگاه نخست اقتصادی بین کشورهای منطقه فراهم آورد.
زیرساخت‌ها و قابلیت‌های فضای مجازی یکی از عوامل مهم در توسعه اقتصادی گردشگری است، به‌طوری که گسترش کمی و کیفی دسترسی به فناوری اطلاعات به‌عنوان یکی از توانمندسازها برای بهبود فضای کسب‌و‌کار در حوزه مهمان‌نوازی مطرح است. انجام فعالیت‌های گردشگری در فضای مجازی می‌تواند آثار مثبت فراوانی چه در سطح خرد و چه در سطح کلان داشته باشد که از آن جمله می‌توان به صرفه‌جویی در وقت و هزینه در انجام اموری چون نقل و انتقال فیزیکی و ارزی، ارتباطات وسیع و تعامل نهادها و فعالین گردشگری و ارائه مؤثرتر و بهینه اطلاعات به گردشگران اشاره کرد.

دولت با استفاده از ابزارهای نوین می‌تواند اطلاعات لازم را، هم برای گردشگران و هم برای کسب و کارهای گردشگری در مقاصد اصلی کشور مهیا کند. دولت با اعطای خدمات الکترونیک مثل روادید الکترونیکی، از پروسه کاغذی اداری کاسته و تمایل گردشگران خارجی را برای بازدید از کشور بالا می‌برد.
در این راستا سازمان‌های دولتی نیازمند ارتباط یکپارچه با سازمان‌های دولتی دیگر (دولت به دولت G2G) برای مدیریت هرچه بهتر فعالیت‌های گردشگری هستند.
بدون تردید رشد سفرهای داخلی و نیاز به رونق گردشگری ورودی، سازمان‌های دولتی درگیر در موضوعات مرتبط با مسافرت را ملزم به همکاری مشترک می‌کند. اشتراک‌گذاری اطلاعات به‌دلیل مزایای زیادی که به همراه دارد در سرتاسر مرزهای سازمان‌های دولتی اهمیت زیادی یافته است و این موضوع بالطبع به خدمات‌دهی بهتر به گردشگران و مشاغل، صرفه‌جویی در هزینه‌های عملیاتی، افزایش اثربخشی طرح‌ها و راهبردهای گردشگری کمک می‌کند.

در این رابطه برخی از شرکت‌های مهم گردشگری ایران در سال‌های اخیر به این نتیجه رسیده‌اند که برای رقابت‌پذیری در این صنعت، چه در حوزه ملی و چه در حوزه جهانی، باید خود را با ابزارهای نوین و به‌روز تجهیز کنند. اما نباید فراموش کرد که کسب‌وکارهای گردشگری تنها با همکاری و همراهی دولت و ایجاد زیرساخت‌ها و انسجام مدیریتی قادر به ایجاد تغییر مورد نظر در حوزه گردشگری و سفر در کشور می‌شوند. با توجه به بررسی به‌عمل آمده، شاخص‌های زیرساخت فنی و ارتباطی و دسترسی به محتوای دیجیتال و خدمات آنلاین در افق 1404 با وضعیت فعلی کشور فاصله زیادی دارند، بنابراین باید اقدامات بیشتری برای توسعه این شاخص‌ها صورت گیرد. افزایش کیفیت و کاهش قیمت خدمات ارتباطی، توسعه نسل سوم و چهارم تلفن همراه، افزایش پهنای باند اینترنت بین‌الملل و توسعه شبکه ملی اطلاعات ارتباط مالی و بانکی بین‌المللی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های ارز دیجیتال ازجمله زیرساخت‌های مورد نیاز برای رونق فضای کسب‌و‌کار گردشگری و خدمات الکترونیک در کشور هستند.

فراهم‌کردن بستر استفاده از فناوری‌های هوشمند نظیر تکنولوژی موبایل، واقعیت‌مجازی و واقعیت‌افزوده، روبات‌ها، ابزارهای هوشمند، اینترنت اشیاء، اپلیکیشن‌های اختصاصی، ارز رمزها، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات و بازاریابی الکترونیک نیز موجب می‌شود فعالان عرصه گردشگری به استفاده از تکنولوژی پیشرفته مجهز شوند و در رقابت جهانی و صرفه‌جویی هزینه و انرژی گوی سبقت را بربایند.

صدالبته توجه به این موضوع مهم است که دولت و سازمان متولی تنها یکی از نقش‌آفرینان صنعت ‌گردشگری است و مشاغل و عرضه‌کنندگان این صنعت باید با به‌روزرسانی تجهیزات از زیرساخت‌های فعلی و آینده به بهترین نحو ممکن بهره‌برداری کنند.

به امید آنکه در سال تحول دیجیتال در گردشگری که از مهرماه سال‌97 در جهان آغاز می‌شود، این شعار در صنعت گردشگری ایران نیز مورد توجه قرار گیرد و تمامی مجریان و دست‌اندرکاران نسبت به بهره‌گیری از این موهبت برای رونق هرچه بیشتر گردشگری تلاش کنند.