دختر بارون ایرلندی در تهران چه میکرد؟
سمیرا محبعلی؛ روزنامهنگار
۱۲ نفر از ۱۲۹ جهانگردی که در دوران صفویه و قاجار راهی تهران شدند، زن بودند. روایت زنان از تهران، بهخصوص پشت درهای بسته خانهها و اندرون درباریان، همیشه جذاب بود؛ چون مردان حق حضور در محافل زنانه را نداشته و زنان فرنگی بیشتر به مهمانیها و دورهمیهای زنانه دعوت میشدند.
مهرشاد کاظمی، نویسنده کتاب «تهران در سفرنامهها» میگوید: «بسیاری از زنان فرنگی که درباره تهران و ایران نوشتهاند، همسران دیپلماتها بودند، همچون «دی مری شیل» دختر بارون ایرلندی که همراه همسرش راهی تهران شد. این سفر ۳ سال و اندی طول کشید و در این مدت لیدی شیل خاطرات خود را از سفر در کتابی تحت عنوان «جلوههایی از زندگی و آداب و رسوم ایران» مینویسد. اغلب زنان دیپلماتها تحتتأثیر مأموریت همسرشان مغرضانه مینوشتند. با این حال برخی ذهن پژوهشگری داشته و با این نگاه از تهران و مردمانش نوشتهاند، همچون «کارلا سرنا» جهانگرد مشهور ایتالیایی که در دوران ناصرالدینشاه به تهران آمد و اوضاع اجتماعی و اقتصادی زنان ایران را به دقت بررسی کرده است.» نگاه ریزبین زنان جهانگرد، اطلاعات متفاوتی از آداب و رسوم و حال و احوال زنان تهران قدیم را به تصویر میکشد. کاظمی میگوید: «از طریق آنها با اسرار اندرون دربار آشنا میشویم. در آثار آنها توصیف لباسها، رفتار و منش و حتی دکور خانهها را میخوانیم. آنها تهران، دربار و مردمانش را دلنشینتر و جذابتر توصیف کردهاند.»
کارلا سرنا، توصیف جالبی از نوروز در تهران و دربار دارد. او مینویسد: «آن روز من برای شرکت در مراسم سلام و حضور در جایگاهی که وزیر امور خارجه برای هیأتهای نمایندگان خارجی و اروپاییان مقیم تهران درنظر گرفته بودند، دعوت شده بودم. همه زیباترین لباسهای خود و در واقع رخت نو خود را پوشیده بودند، چون مردم باور دارند که در نوروز پوشیدن لباس نو خوشبختی میآورد.» او در جای دیگری درباره زنان مینویسد: «اگرچه زنان ایرانی فاقد هرگونه امتیازی معرفی شدهاند، بسیاری از آنها بر شوهران تسلط کامل دارند.» لیدی شیل در بیشتر موارد نوشتههایش را طعنهآمیز مینویسد و حمام رفتن زنان ایرانی، دید و بازدید زنانه و حتی اعتقادات آنها را به سخره میگیرد و آن را با مجالس اپرا و میهمانیهای مجلل اروپا مقایسه میکند.
