رباب و مهرگان جهانی شدند

محمد باریکانی-روزنامه‌نگار

مهارت ساختن و نواختن ‌ساز رباب که پرونده ثبت جهانی آن از سوی ایران با مشارکت افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان به یونسکو ارائه شده بود و همچنین پرونده ثبت جهانی «جشن مهرگان» به ‌عنوان کهن‌ترین جشن ایرانی که قدمت آن به دوره میترائیسم در ایران و جهان می‌رسد، در اجلاس کمیته بین‌الدولی میراث فرهنگی یونسکو در پاراگوئه ثبت جهانی شدند و بدین‌ترتیب تعداد آثار ناملموس جهانی شده ایران به 26 اثر رسید. در این اجلاس همچنین با پیوستن کشور مغولستان به پرونده ثبت جهانی نوروز تعداد کشورهایی که در این پرونده جهانی شده ایران حضور دارند به 13کشور رسید.

رباب چرا جهانی شد؟
رباب و آداب و رسوم آن در شرق ایران به‌ویژه در میان بلوچ‌ها، سیستانی‌ها، خراسانی‌ها، نقش‌بندی‌ها، چشتی‌ها، قادری‌ها و پیروان سهروردی و البته در افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان شاخصه مهم فرهنگ موسیقایی این جوامع است. این ‌ساز بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی جامعه ایران است که حامل سنت‌های مردمی از طریق موسیقی است و در جشن‌ها و آیین‌ها جوامع گوناگون را به یکدیگر پیوند می‌دهد.

جهانی شدن «جشن شکرانه» ایران
جشن مهرگان یکی از جشن‌های باستانی ایران است که به مناسبت مهر و دوستی در ایران باستان و در دوران رواج آیین مهر (میترائیسم) رونق بسیار داشت و هم‌اکنون نیز در میان ایرانیان زرتشتی و مسلمان پاس داشته می‌شود. این جشن در فصل پاییز و از اوایل مهرماه تا اوایل آبان‌ماه برگزار می‌شود. مهرگان نماد دوستی، محبت و اتحاد است. ایرانیان مهرگان را با برگزاری مراسم خاصی جشن می‌گیرند.

احیا پس از 1300 سال
بیژن کامکار، نوازنده و احیاگر ‌ساز رباب: اشعار رودکی، حافظ و مولانا از دف و رباب نام برده‌اند. در هندوستان، پاکستان و افغانستان که الان زادگاه رباب می‌خوانند، آنقدر که به سیتار، سارنگ، وینای، شاهنای و سارنگی و تبلا توجه می‌شود به رباب توجه نمی‌شود. خودشان شک دارند نکند این‌ ساز مال خودشان نباشد. رباب اصالتا ایرانی است و تا 1300 سال قبل به شدت در آنسامبل موسیقی ایران رواج داشت. در مینیاتورها، نقش برجسته‌ها و اشعار شاعران کهن هم نقش و نام‌ ساز رباب وجود دارد.

جهان ایرانی در یونسکو
  نوروز  
ردیف‌های موسیقی
   آیین پهلوانی
   تعزیه
    قالی‌بافی کاشان

  فرش‌بافی فارس
  موسیقی بخشی‌های خراسان
    لنج‌سازی‌ و دریانوردی خلیج‌فارس
   نقالی    قالیشویان مشهد اردهال
   پخت نان لواش    ساختن و نواختن کمانچه    چوگان
    ساختن و نواختن دوتار خراسان   نگارگری    زیارت تادئوس
    جشن سده   تذهیب    افطار

    ساختن و نواختن عود  
   سوزن‌دوزی ترکمن  
   یلدا    
نوغانداری و ابریشم‌بافی
    پاسداری هنر خوشنویسی
    جشن مهرگان  
ساختن و نواختن ‌ساز رباب