صحنه‌گردان‌های جنگ سوریه

رضا عمویی-روزنامه‌نگار

از شواهد و قرائن پیداست که ایجاد یک خط حائل مرزی از شمال تا جنوب سوریه(از ادلب تا دمشق)‌ برای مسدودکردن راه مواصلاتی عراق به سوریه به‌منظور انتقال تجهیزات و تسلیحات به حزب‌الله لبنان، هدف اصلی تروریست‌های سوریه است تا به این ترتیب عقبه مقاومت و خطوط ارتباطی حزب‌الله را مانند حماس قطع کنند. اما برای بررسی ماجرای این روزهای سوریه باید به نقض توافق آستانه که در سال2017 به ‌سرانجام رسید، بازگردیم.


توافق آستانه
آغاز فرایند
  اولین نشست آستانه در ژانویه۲۰۱۷ در شهر آستانه(پایتخت قزاقستان) برگزار شد.
  هدف اصلی، ایجاد مکانیسمی برای کاهش تنش و تقویت آتش‌بس میان نیروهای دولت سوریه و گروه‌های مخالف بود.

نقش کشورهای ضامن
  ایران: حمایت از دولت سوریه و تأمین منافع شیعه در منطقه
  روسیه: تأمین ثبات منطقه و حفظ منافع استراتژیک در سوریه
  ترکیه: تمرکز بر جلوگیری از قدرت‌گیری کردها و تأمین امنیت مرزهای خود

مناطق کاهش تنش
  ادلب، غوطه‌شرقی، حمص‌شمالی و بخش‌هایی از جنوب سوریه

اهداف اصلی
  توقف درگیری‌ها: کاهش شدت درگیری‌ها میان طرف‌های متخاصم
  کمک‌های بشردوستانه: دسترسی امن برای ارائه کمک‌های بشردوستانه به مناطق آسیب‌دیده
  زمینه‌سازی برای مذاکرات سیاسی: تسهیل گفت‌وگوها برای رسیدن به توافق سیاسی جامع

چالش‌ها و نقدها
  عدم‌ اجرای کامل آتش‌بس در برخی مناطق
  ادامه حملات هوایی و درگیری‌ها در ادلب
  شکاف میان اهداف کشورهای ضامن و گروه‌های داخلی

دستاوردها
  کاهش نسبی درگیری‌ها در برخی مناطق
  زمینه‌سازی برای بازگشت آوارگان
  تقویت دیپلماسی منطقه‌ای برای حل بحران سوریه

عضو داعش؛ هم‌پیمان با نتانیاهو
در رأس گروه تروریستی تحریرالشام، یک نام بیشتر از دیگران شنیده می‌شود و آن نام ابومحمد جولانی به‌عنوان رهبر این گروه تروریستی است.

  اهل سوریه، متولد ریاض: احمد حسین الشرع، با نام سازمانی محمد الجولانی در سال1982 در ریاض متولد شد. پدرش از تاجران موفق سوری بود که در عربستان سعودی کار می‌کرد و در سال1989 با خانواده‌اش به دمشق بازگشت.
  بازداشت‌شده در عراق و سوریه: جولانی هم سابقه بازداشت در عراق و هم سوریه را دارد. یک‌بار در سال2005 در سوریه و بار دیگر در سال2006 در عراق به اتهام همکاری با گروه‌های تروریستی تکفیری دستگیر شده ‌است.
  شروع همکاری با داعش: در سال2011 از زندان آزاد و عضو گروه تروریستی داعش در عراق شد. او راهبردهای مهم درباره سوریه را برای ابوبکر البغدادی، رهبر وقت داعش می‌نوشت.
  انشعاب از داعش: در سال2012 با انشعاب از داعش تأسیس سازمان بزرگ «جبهه النصره لأهل الشام من مجاهدی الشام» را اعلام کرد و خود را پیشوای این سازمان مسلح خواند.
  تشکیل هیأت تحریرالشام: در سال2017 با همکاری محمد الشیخ هیأت تحریرالشام را در شهر ادلب واقع در شمال‌غرب سوریه تاسیس کرد. در حال حاضر هیأت تحریرالشام به سرکردگی جولانی مدعی تسلط بر بخش‌هایی از شهر ادلب و حلب در شمال‌غرب سوریه است.
  هم‌پیمانی با نتانیاهو: تحرکات جولانی و هیأت تحریرالشام در سوریه برای گسترش مناطق تحت اشغال از شمال‌غرب تا جنوب‌غرب سوریه تامین‌کننده اهداف نتانیاهو برای جداسازی مرز زمینی سوریه از لبنان است. نتانیاهو به دنبال قطع ارتباط زمینی دولت بشار اسد با نیروهای مقاومت حزب‌الله است و در حال حاضر گروه تروریستی تحریرالشام در پیشروی‌های خود همین هدف نتانیاهو را دنبال می‌کند.


دست اسرائیل در کار است!
هم‌زمانی آغاز حملات گروه‌های تروریستی در شمال‌غرب سوریه با اعلام آتش‌بس در لبنان باعث شده كه بسیاری دست نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی را در پشت تحولات بی‌ثبات‌کننده سوریه ببينند. در همین ارتباط، البته گزارش‌های متعددی نیز در دست است:

  روزنامه عبری‌زبان یدیعوت آحارانوت: تقریبا به‌طور قطع ارتباط نزدیکی بین حمله غافلگیرانه شبه‌نظامیان در سوریه به حلب و آتش‌بس در لبنان وجود دارد. به‌نظر می‌رسد حملات مکرر نیروی هوایی اسرائیل زمینه و امکان آزادی شبه‌نظامیان و سازماندهی حمله را فراهم کرده است.
  تهدیدات مستقیم نتانیاهو علیه سوریه: ساعاتی پیش از آغاز رسمی توافق آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله، تل‌آویو حملات هوایی گسترده‌ای را به مرزهای مشترک لبنان و سوریه انجام داد. این حملات تا نزدیکی مرزهای سوریه گسترش یافت و تنها چند ساعت پس از آن انجام شد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی، طی سخنانی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه را تهدید کرد. کمتر از 24ساعت پس از سخنان نتانیاهو، گروه‌های تروریستی عملیات نظامی خود برای اشغال مناطقی از شمال غرب سوریه را آغاز کردند.
  تمجید تروریست‌ها از نتانیاهو: در جریان اقدامات رژیم‌صهیونیستی علیه مقاومت فلسطین و لبنان، نیروهای تروریستی از نتانیاهو تمجید کردند. روز گذشته نیز شبکه11 اسرائیل صداي یکی از سرکردگان گروهک‌های تروریستی را منتشر کرد که وی در آن از رژیم اسرائیل بابت ترور فرماندهان حزب‌الله تشکر می‌کند. فردی که در این فایل صوتی صحبت می‌کند، می‌گوید: «ایران ضعیف شده است و پس از حملات اسرائیل و هدف قراردادن فرماندهان و سربازانش، محور نيز کاملا ضعیف شد و هیچ مقاومتی وجود نداشت و پیشروی گروه‌های معارض بسیار سریع و غیرقابل انتظار اتفاق افتاد؛ ما واقعا از اسرائیل ممنونیم که این محور را تضعیف کرد.»

بازیگران داخلی سوریه
در ارتباط با تحولات میدانی سوریه خوب است نگاهی به بازیگران فعلی در این کشور داشته باشیم:

  دولت سوریه: مسلط بر حدود 75درصد از مساحت سوریه از مناطق جنوبی تا مناطق مرکز به‌سوی شمال
  نیروهای دمکراتیک سوریه: شامل گروه‌های کردی که به‌طور عمده مثلث شمال‌شرقی سوریه بالاتر از سواحل شمالی رود فرات را در تصرف دارند.
  نظامیان ترکیه: مستقر در باریکه مرز شمالی سوریه از مناطق مرکزی تا غرب
  هیأت تحریرالشام: مستقر در باریکه کوچکی از مرز سوریه و ترکیه در بخش شمال‌غرب سوریه

تحولات میدانی(تا شامگاه شنبه)
تحرکات شورشیان تروریستی تحریرالشام از شمال‌غرب سوریه آغاز شده و عمده نگاه‌ها اکنون به سوي شمال‌غرب سوریه است.

  شهرهای اشغال‌شده: ادلب، بخش‌هایی از حلب، خان‌طومان
  میدان اصلی نبرد: در داخل شهر حلب و به‌طور عمده اطراف فرودگاه حلب
  نیروهای جنگنده دولت دمشق: شامل نیروهای نظامی مشترک روسیه و سوریه با حضور هواپیماهای جنگنده روسیه براي بمباران مواضع تروریست‌ها
  نیروهای شورشیان تروریستی: هیأت تحریرالشام شامل ائتلافی از 8گروه تروریستی ازجمله جیش‌الاحرار(جناحی از احرارالشام)، جبهه فتح‌شام، جبهه انصارالدین، جیش‌السنه، لواء‌الحق، جنبش نورالدین‌زنگی و...

سایر بازیگران خارجی تحولات سوریه
نه‌فقط رژیم‌صهیونیستی، بلکه سایر بازیگران منطقه نیز موضع‌گیری‌هاي خاص خود را نسبت به تحولات سوریه دارند:
  روسیه: نزدیک‌ترین متحد نظامی دولت بشار اسد به شمار می‌رود که دارای پایگاه‌هایی در بندر طرطوس و لاذقیه در غرب سوریه است. مسکو نمی‌تواند در برابر تضعیف دولت مرکزی دمشق بی‌تفاوت باشد.
  ایران: جمهوری اسلامی ایران تحرکات گروه‌های تروریستی در سوریه را محکوم کرده است. مجتبی امانی، سفیر جمهوری اسلامی در لبنان هم تأکید کرده است که ما براساس درخواست دولت سوریه در این کشور حضور مستشاری نظامی داریم و ایران از دولت بشار اسد حتما حمایت خواهد کرد.
  ترکیه: روزنامه عرب‌زبان الاخبار نقش پررنگی را برای ترکیه در بی‌ثباتی سوریه ترسیم کرده و گزارش داده است که گروه‌های تروریستی فعلی در سوریه دستورالعمل ترکیه را اجرا می‌کنند. براساس این گزارش، بی‌ثباتی و عملیات تروریست‌ها در سوریه پس از آن آغاز شد که دولت بشار اسد درخواست اردوغان برای عادی‌سازی‌ روابط را به خروج نیروهای نظامی ترکیه از سوریه مشروط کرد و پس از آن دولت ترکیه، طي اظهاراتی دمشق را متهم به نقض توافقات آستانه کرد كه همین اتهام‌زنی شروع تنش‌های اخیر در روابط آنکارا و دمشق بود.