وقتی «گردان» در پایتخت به خط شد
موضوع: مجله گُردان
ویژگی: نخستین نشریه تخصصی ورزش در تهران
***
در دوره پهلوی اول که باشگاه‌های ورزشی یکی پس از دیگری در تهران فعالیتشان را شروع می‌کردند و تیم‌های ورزشی از دل باشگاه‌ها تشکیل می‌شدند، ضرورت انتشار نشریه‌ای که اخبار و اتفاقات روز ورزشی را به اطلاع مردم پایتخت برساند به‌شدت احساس می‌شد.
ابراهیم افشار، روزنامه‌نگار و تاریخ‌نگار ورزشی می‌گوید:« حد فاصل سال‌های 1300تا 1310برخی مجله‌ها یک یا 2صفحه را به خبرهای ورزشی اختصاص می‌دادند اما فقدان نشریه‌ای که علاوه بر اخبار، تحلیل‌های تخصصی به مخاطبان ارائه بدهد احساس می‌شد. در چنین حال و هوایی، میرمهدی ورزنده که از او به‌عنوان پدر ورزش‌های مدرن ایران نام می‌برند و پایه‌گذار بسیاری از رشته‌های ورزشی در تهران بود برای انتشار یک مجله تخصصی به صرافت افتاد.
مرحوم ورزنده بر این باور بود که کیفیت مطالب نشریه مورد نظرش باید به‌گونه‌ای باشد که علاوه بر هواداران معمولی ورزش، مربیان را هم سیراب کند و افراد باتجربه حوزه ورزش با خواندن این مطالب، فوت و فن مربیگری را بیاموزند. انتشار نشریه ورزشی، یکی از ایده‌های بلندپروازانه ورزنده برای همگانی کردن ورزش در پایتخت بود و سرانجام در سال 1301از تشکیلاتی به نام «شورای‌عالی معارف» مجوز انتشار یک مجله ورزشی را دریافت کرد. نام این نشریه در هیچ منبع مکتوبی ثبت نشده و حتی یک نسخه از آن در کتابخانه ملی و کتابخانه‌های خصوصی موجود نیست.»
حدود 6سال بعد از این ماجرا، یک نشریه ورزشی به نام «مجله ورزش» در تهران منتشر شد که دست بر قضا از این نشریه هم نسخه‌ای باقی نمانده اما نام آن در «فهرست مطبوعات ایران» دیده می‌شود. سیدفرید قاسمی، محقق و پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران، بر این باور است که «مجله ورزش» همان نشریه متعلق به میرمهدی ورزنده است که بنا به دلایلی انتشار آن از سال 1301به سال 1307موکول شده است. ماجرای انتشار نخستین نشریه تخصصی ورزش در تهران به همین‌جا ختم نمی‌شود و برخی منابع از «آیین ورزش» که سال 1314به سردبیری ناظرزاده کرمانی و با هزینه باشگاه شعاع منتشر شد به‌عنوان نخستین مجله ورزشی پایتخت نام می‌برند. ابراهیم افشار، اطلاعات تازه‌ای درباره انتشار نخستین نشریه تخصصی ورزش در تهران ارائه می‌دهد: «قبل از انتشار مجله ورزش، نشریه دیگری به نام «گردان» در سال 1301منتشر شده که نخستین نشریه تخصصی ورزش به شمار می‌رود. از این نشریه هیچ نسخه‌ای آرشیو نشده و نسخه‌های قدیمی آن در کتابخانه‌های معتبر هم موجود نیست.»
