هنرنمایی با شاخه‌های بیدقرمز

راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار

هنوز هم در مساجد خراسان شمالی وقتی اطعام و نذری داده می‌شود، سبدهایی برای برنج آبکش کردن از گوشه انباری بیرون می‌آید که اهالی به آن «چولی» می‌گویند. بافتن این سبدها با شاخه‌های نازک بید هم به چولی‌بافی مشهور است؛ هنری که این روزها بعد از 3دهه خاموشی و بی‌رونقی دوباره احیا شده‌است. اصالت چولی‌بافی به شهرستان گرمه خراسان شمالی برمی گردد و وفا عطیوی با ایده استفاده از چولی در آلاچیق‌ها و المان‌های شهری، چولی‌بافی را دوباره به میدان‌های شهر آورده و برای حدود 100نفر اشتغال‌زایی کرده‌است.  او به همشهری می‌گوید که زنان روستاها برای معرفی و دیده‌شدن آثار چولی‌بافی چشم‌‌انتظار راه‌اندازی یک نمایشگاه دائمی هستند.‌

سبدهایی به رنگ بید قرمز
وفا عطیوی، هنر حصیربافی با شاخ و برگ درخت نخل را از زادگاهش اهواز به یاد دارد و یکی از آثار هنری‌اش هم مهر اصالت صنایع‌دستی کشور را دارد. او به‌دلیل شغل همسرش 5سال است از اهواز راهی شهرستان گرمه در خراسان شمالی شده است.‌ بین وسایل آشپزخانه همسایه‌های قدیمی خود سبد، آبکش و کفگیرهایی را می‌بیند که هنرمندانه با شاخه بید بافته شده‌اند. عطیوی به همشهری می‌گوید: «خراسانی‌ها به سبدهایی که برای برنج آبکش کردن استفاده می‌کنند، چولی می‌گویند؛ سبدهایی که به زیبایی با چوب بید قرمز بافته شده‌اند که وقتی برنج داغ رویشان می‌ریخت عطرشان بلند می‌شد و برنج خوش‌طعمی می‌پخت.» او که دستی بر هنر دارد، هر چه پرس و جو می‌کند، فردی را پیدا نمی‌کند تا به او راه و رسم چولی‌بافی را یاد بدهد. عطیوی ادامه می‌دهد: «تقریبا 3دهه می‌شد که دیگر چولی‌بافی از بین رفته بود. بالاخره استاد موسی‌الرضا فخرانی، پیشکسوت 75ساله چولی‌بافی را پیدا کردم که گفت: تو نخستین شاگردم هستی.»

چولی‌بافی به میدان آمد
چولی‌ که ‌با بید قرمز و شاخه‌های نازک و جوان درخت ارغوان بافته می‌شود، بسیار زیبا و خوشرنگ است. عطیوی تصمیم می‌گیرد آلاچیق‌ها و المان‌های شهری را با چولی‌بافی تهیه کند و همکاری با شهرداری هم سبب شد که چولی‌بافی به میدان بیاید. عطیوی که راهبر شغلی کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز هست، می‌گوید: «تا‌کنون به بیش از 100نفر در روستاهای شهرستان‌های درق و گرمه چولی‌بافی و حصیربافی را آموزش داده‌ام و آنان نیز برای خودشان چولی‌بافی را انجام می‌دهند.»
عطیوی تنها خواسته زنانی که چولی‌بافی می‌کنند را راه‌اندازی بازارچه دائمی آثار هنری می‌داند. برای چولی‌بافی ابتدا شاخه‌های نازک را از درخت بید که اغلب به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمزند، جدا می‌کنند و متناسب با بلندی چوب‌ها از یکدیگر تفکیک می‌شوند، سپس شاخ و برگ‌های ریز اطراف ترکه‌ها را می‌برند. ترکه‌های انتخاب شده برای کار را مضربی از 4 درنظر می‌گیرند و بافت آغاز می‌شود.



چولی‌بافی زنده می‌ماند

قدمت چولی‌بافی در خراسان شمالی به 5قرن پیش برمی‌گردد. استاد موسی‌الرضا فخرانی، پیشکسوت یا تنها بازمانده هنر چولی‌بافی در این خطه متولد 1327است. وی حدود 50سالی می‌شود که در پاییز شاخه‌های درختان بید را می‌چیند و با دستان پینه بسته‌اش به سرعت آن ترکه‌ها را از میان هم عبور می‌دهد و ظرفی زیبا می‌سازد که حاصل ذوق و خلاقیت اوست.