درشهر
وقتی برای شاخه‌تکانی
هرس زمستانی درختان پایتخت در حال انجام است
در حاشیه خیابان و درون بوستان‌های شهر، کارگران فضای سبز با اره و نردبان در حال کوتاه‌کردن شاخه‌های درختان هستند. در این زمان فعالیت بیولوژیکی درخت متوقف می‌شود و می‌توان بدون خطر خشک‌شدن درخت شاخه‌های آن را کوتاه کرد. کار هرس زمستانی با دستور‌العمل‌های ابلاغ‌شده از سوی سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران به اداره‌های فضای سبز مناطق 22گانه انجام می‌گیرد و به‌صورت همزمان در شهر اجرا می‌شود.
درختان شاخه سبک می‌کنند
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز تهران درباره هرس درختان شهر به همشهری میگوید: «عملیات هرس فعلی که در فضای سبز شهر تهران انجام می‌شود بخشی از هرس زمستانه است که هر سال از نیمه اول یا دوم آذرماه آغاز می‌شود و تا میانه دی‌ماه ادامه دارد. درختان مناطق شمالی در نیمه اول و درختان مناطق جنوبی در نیمه دوم این‌ماه هرس می‌شوند زیرا شرایط دمایی در شمال و جنوب شهر متفاوت است.» علی‌محمد مختاری با اشاره به اینکه عملیات هرس باید تا قبل از بارش برف‌های زمستانی انجام شود، می‌افزاید: «در این مدت درختان پهن‌برگ که برخلاف درختان سوزنی‌برگ در فصل سرد به خواب رفته‌اند، به‌صورت سبک هرس می‌شوند. شاخه‌های خشکیده و آفت‌زده بریده و پاجوش و ریشه‌جوش‌ها از درخت جدا می‌شوند.»
چرا درختان شهری باید هرس شوند؟
نوعی از هرس نیز خارج از فصل سرد انجام می‌شود. مختاری میگوید: «وقتی شاخه‌های درختی در مقابل تابلو‌های ترافیکی قرار گیرد یا با سیم‌های برق یا دیگر تاسیسات شهری برخورد داشته باشد، باید این شاخه‌ها را کوتاه کنیم. همچنین گاهی اوقات شاخه‌های درخت به یک سمت رشد می‌کند و احتمال دارد تنه درخت به این دلیل سقوط کند. در این مواقع صرف‌نظر از فصل سرد یا گرم باید شاخه‌ها را کوتاه کنیم.»
هرس تاج درختانی که شاخه‌های بسیار متراکم دارند نیز برای رسیدن نور و هوا به شاخه‌های اصلی انجام می‌شود و با سبک‌کردن تاج درخت، شادابی آن افزایش پیدا می‌کند. دسته دیگر هرس درختان نیز برای درخت‌هایی انجام می‌گیرد که جابه‌جا می‌شوند و به‌دلیل اینکه ریشه‌ها هنوز در محل جدید رشد نکرده‌اند، باید تاج درخت را کوتاه کرد تا با شاخه‌ها تناسب داشته باشد. درختان سوزنی‌برگ که هیچ‌گاه به خواب زمستانی نمی‌روند نیز در برخی ایام سال هرس می‌شوند که بیشتر به‌صورت شکل‌دهی به ظاهر آن است.
مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران درباره کیفیت هرس درختان میگوید: «طبق قوانین و رویه‌ای که از گذشته در شهرداری اعمال می‌شد، هرس درختان باید همیشه با نظارت یک کارشناس انجام شود تا به گیاهان آسیب وارد نشود و ایمنی شهروندان و کارگران نیز به خطر نیفتد.» ناحیه قطع‌شده شاخه درختان آسیب‌پذیر است و ممکن است راهی برای ورود عوامل بیماری‌زا باشد. به‌گفته مختاری، نقاط قطع شده با چسب هرس و دارو‌های قارچ‌کش و حشره‌کش پوشانده می‌شود تا درخت از این ناحیه دچار پوسیدگی و بیما‌ری نشود.
سرشاخه‌ها بعد از هرس چه می‌شوند؟
شاخه‌های قطع‌شده و برگ درختان و قطعات چوب آنها به مراکز تولید چیپس انتقال پیدا می‌کند. تهران دارای 4مرکز تولید چیپس است که در آن شاخه‌های درختان خرد می‌شود تا بتوان آنها را مانند برگ‌های خشک به‌صورت کود گیاهی درآورد. هرس‌کردن درختان و جارو کردن برگ‌های پاییزی مرحله‌ای برای تولید کمپوست در فضای سبز شهر تهران است. مختاری میگوید: «تلاش ما این است که نه‌تنها بقایای گیاهی به طبیعت برگردد، بلکه اگر درختی به‌دلیل شکستگی یا پوسیدگی قطع شود، در همان محل و با همان‌گونه گیاهی جایگزین شود. جابه‌جایی درختانی که ریشه لخت دارند هم باید در همین فصل انجام گیرد .» هرس درختان براساس اصول علمی و اکولوژیک هر درخت انجام می‌شود و شرایط زمانی و محل استقرار درخت در آن نقش دارد. در سال‌های اخیر مشکل تامین آب در فصل گرم باعث شده است که شهرداری به‌دنبال منابع جدید آب مانند پساب تصفیه‌شده باشد. بارش‌های اندک در فصل پاییز و زمستان هم مشکلی برای ذخایر آب پایتخت هستند. مختاری در پایان میگوید: «هرس کردن درختان در انتهای پاییز باعث می‌شود که درباره شکسته‌شدن شاخه درختان در اثر بارش برف زمستان نگرانی نداشته باشیم. البته که امیدوار هستیم امسال بارندگی‌های زیادی داشته باشیم تا بتوانیم از آنها برای آبیاری فضای سبز شهر استفاده کنیم و درختانی که زندگی همه ما به آن وابسته است را زنده نگه داریم.»
