کشف سوسمار مصری در تنب بزرگ

زهرا رفیعی

یک پژوهشگر ایرانی در روزهای گذشته موفق به ثبت پراکنش جدیدی از یک زیرگونه سوسمار خاردم مصری در جزیره ایرانی تنب بزرگ در خلیج‌فارس شد.
این زیرگونه از سوسمارهای خاردم مصری در ایران «لپتینی» نام دارد که وجود آن در کشورهای حاشیه جنوب خلیج‌فارس نیز گزارش شده است.
انواع سوسمارها درجزایر ایرانی خلیج‌فارس زندگی می‌کنند که تحقیق منتشر شده از وجود زیرگونه جدید سوسمار خاردم مصری در تنب بزرگ می‌تواند چشم‌انداز دقیق‌تری از حیات‌وحش جزایر ایرانی خلیج‌فارس در اختیار پژوهشگران و خزنده‌شناس‌ها بگذارد. خزندگان ایران در 5 راسته لاک‌پشت، کروکودیل‌سانان، سوسمار، کرم‌سوسمار و مار تقسیم می‌شوند و تاکنون ۲۲۵ گونه از آنها در کشور شناسایی شده است.

آشنایی با سوسمارها
سوسمارها یا همان مارمولک‌های بزرگ راسته‌ای از خزندگان هستند که به‌دلیل اقلیم متنوع ایران انواع زیرگونه‌های آن در کشور زیست می‌کنند. سوسمارها اما به جز قطب شمال و قطب جنوب در بقیه مناطق دنیا یافت می‌شوند. ۱۸ گونه سوسمار خاردم تاکنون در دنیا شناخته شده که 3 گونه آن در ایران زندگی می‌کنند. تمامی سوسمارهای خاردم که آگامای دم تیغی نیز نامیده می‌شوند، روزگرد و گیاهخوار هستند. چشم‌های این گونه دارای پلک متحرک و مردمک گرد است. سوسمارهای خاردم اما تنها مارمولک‌های بزرگ گیاهخوار موجود در ایران هستند. سوسمارها مانند سایر خزندگان، خونسرد هستند؛ یعنی دمای بدن آنها تابع درجه حرارت محیط است و با هر تغییر، درجه حرارت بدن آنها تغییر می‌کند لذا در درجه حرارت‌های پایین به‌ویژه در پاییز و زمستان به خواب زمستانی می‌روند و در روزهای گرم تابستان نیز خواب تابستانی دارند.

ویژگی‌های سوسمار خاردم مصری
سوسمار خاردم مصری براساس اطلاعات مندرج در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در وضعیت «آسیب‌پذیر»(VU) طبقه‌بندی شده و ازجمله تهدیدات مهم آن، تخریب زیستگاه به‌دلیل توسعه ساخت‌وساز در زیستگاه‌های ویژه این خزنده و در برخی مناطق برداشت از جمعیت آن برای خوراک انسانی گزارش شده است. سوسمارهای خاردم از دم خاردار خود برای دفاع از خود و دور کردن حیوان مهاجم استفاده می‌کنند. آنها هنگام خطر بلافاصله به لانه خود می‌خزند و با حرکت دادن دم تیغ‌دار و وارد آوردن ضربات محکم، جانور شکارچی و انسان را از خود دور می‌کنند.


زیستگاه
 نواحی نیمه‌بیابانی یا نیمه‌بیابانی، دشت‌های خشک، اطراف نهرهای خشکیده با پوشش گیاهی نسبتا اندک

ویژگی‌های زيستي
    فعالیت در اواسط روزهای بسیار گرم
    حفر لانه به عمق یک متر در توده‌های ماسه‌ای
    خواب در عمق لانه
    حفر لانه عمیق‌تر برای خواب زمستانی
    گیاهخوار
    بلوغ در سن ۳ تا ۴ سالگی و درآغاز زادآوری
    سالانه ۸تا ۱۷ تخم می‌گذارد.
    ۱۱ تا ۱۵ سال عمر می‌کند.
    ۴۰ تا ۸۰ سانتی‌متر طول بدن دارد.