زندگی
صندوق‌های زرد در شهر‌می‌مانند
درباره یک نوستالژی که همچنان پا برجاست
سحر جعفریان- روزنامه نگار
هنوز هم ایستاده‌اند؛ در گرما و سرما، زیر آفتاب و بوران. هنوز هم پایه‌های فلزی‌شان را محکم در خاک و آسفالت پیاده‌روهای عریض و طویل هر شهر و روستا فروبرده‌اند؛ هرچند دیگر رونق روزهای دور را ندارند و حالا کمتر کسی از دریچه تنگ‌شان، نامه‌ای را که برای عزیز یا یار جداافتاده خود به لبخند یا اشک نوشته، داخل آن می‌اندازد؛ داخل یکی از 9هزار و 328صندوق پستی که همچنان استوار و امیدوار ایستاده‌اند تا دوباره دوران رونق‌شان بازگردد؛ دورانی که هر بارشان از کاغذ و واژه پر می‌شد، پستچی‌ها سبک‌شان می‌کردند، اما دیری نمی‌پایید که دوباره از حرف‌ها و رازهای فرستندگان و گیرندگان سرشار می‌شدند؛ درست برعکس این روزها که قصه‌شان رو به فراموشی گذاشته است.
قدیمی‌ترین صندوق پستی کجاست؟
آخرین باری که نامه نوشتم روزهای پایانی جنگ بود و برادرم رزمنده. هر هفته نامه‌ای بلندبالا برایش می‌نوشتم و می‌انداختم در صندوق پستی ویژه مسجد محل. آن روزها مرسوم بود که بعد از سلام و احوالپرسی‌های معمول، جمله «ملالی نیست، جز دوری شما» را بنویسند! این جمله را منیره می‌گوید؛ زنی پنجاه‌و‌چندساله که هنوز هم تعدادی از آن نامه‌ها را به یادگار نگه داشته: «برادرم می‌گفت یک جبهه بود و یک صندوق پستی سوراخ سوراخ شده از گلوله‌های داغ تیر و تفنگ دشمن. همان یک صندوق را هفته به هفته در سنگرها و خط مقدم می‌چرخاندند تا سربازان نامه‌ای اگر دارند داخلش بیندازند... . آن صندوق پستی که قدیمی‌ترین صندوق پستی زرد وآشنای کشور هم هست الان در موزه پست نمایش داده می‌شود.» انتهای سالن پست در طبقه دوم موزه، قدیمی‌ترین صندوق نامه‌های نوشته‌شده در خاک و خون، جاخوش کرده است. بازدیدکنندگان مقابلش کمی پا سست می‌کنند و خانم نصرآبادی، یکی از راهنمایان موزه چنین توضیح می‌دهد: «بعد از نخستین تمبر جهان «پنی سیاه» بریتانیایی و نخستین تمبر ایران «باقری» در دوره ناصرالدین‌شاه، این صندوق پستی ازجمله آثار تاریخی موردپسند گردشگران است.»
هنوز هم نامه‌هایی نوشته و تمبرهایی الصاق می‌شوند
پیرمرد از کهولت 90سالگی، حسابی خمیده شده، اما همچنان به قرار 20ساله، پایان هر ماه خود را می‌رساند به باجه پستی میدان ولیعصر تا آخرین اشعاری که سروده و به خط نستعلیق نگاشته یکی برای رفیق قدیمی‌اش در شیراز و یکی هم برای انجمنی ادبی در نیشابور ارسال کند. خانم رخوتی، متصدی باجه، پیرمرد را می‌شناسد: «سلام پدرجان؛ باز هم شعر آوردی؟ برایمان می‌خوانی؟» پیرمرد، کم‌جان است، اما مهربان‌تر از آن است که شعرش را نخواند: «عاقبت خاک شود حسن جمال من و تو/ خوب و بد می‌گذرد وای به حال من و تو...» زنی میانسال به متصدی دیگر باجه، اصرار دارد که تمبری از تصویر طبیعت گیلان به پاکت چهارگوش نامه‌اش بچسباند تا پسرش که در فرنگ غریب افتاده، با دیدنش هوای وطن کند. تمبر دلخواهش را که می‌یابد، مشتی پسته به خانم متصدی تعارف می‌کند: «دخترم بی‌زحمت از این پسته‌ها که می‌خوام بفرستم برای پسرم هم چندتا دونه بخور ببین یه وقت زیادی شور نباشن. من بیماری دارم، نمی‌تونم مزه کنم.» تا خانم متصدی، طعم پسته‌ای را بچشد، زن میانسال به نوشته روی دیوار چشم می‌دوزد: «پنجاه‌وسومین دوره مسابقات جهانی نامه‌نویسی؛ قلم را بردار و نامه‌ای برای آیندگان بنویس.»
صندوق‌های پستی، جمع‌آوری نمی‌شوند
سال‌ها از احتمال جمع‌آوری و حذف صندوق‌های پستی معابر گذشته و حالا ورق‌شان نیز برگشته است. آنطور که مسئولان مربوطه گهگاه دستی به سر و روی هرچه نماد از پست و نامه در شهر نمایان است، می‌کشند؛ یک روز با راه‌اندازی صندوق‌های هوشمند در کنار همین صندوق‌های قدیمی که آدم‌های نسل جدید ازشان خاطره‌ای خاص ندارند و فقط گاهی که ذوقشان جوش می‌زند می‌آیند نزدیک یکی از همین صندوق‌های پستی و عکسی می‌گیرند برای اشتراک‌گذاری و یک روز هم با نصب صندوق‌های پستی نمادین مقابل در خانه‌‌موزه‌هایی مانند خانه پروین اعتصامی یا جلال آل‌احمد و سیمین دانشور که در پیوند ادبیات با نامه‌نگاری، متونی خواندنی و شنیدنی نگاشته‌اند. مهدی مقصودی، مدیر روابط عمومی شرکت ملی پست ایران در این‌باره می‌گوید: «پیام‌های کاغذی مانند نامه برخلاف پیام‌های الکترونیکی و آنلاین از ویژگی حس و حال برخوردارند؛ ویژگی حائز اهمیتی که کشورهای توسعه‌یافته جهان با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه در حوزه پست از آن دست نمی‌کشند؛ برای مثال ارسال نامه‌های شخصی، تبلیغاتی و حتی کارت‌پستال در کشورهای فرانسه، سوئیس، مالزی و آلمان حجم بالایی دارد.» به‌گفته مدیر روابط‌عمومی شرکت ملی پست ایران، سال گذشته 320میلیون مرسوله (نامه و بسته) در بیش از هزار خط پستی کشور توزیع شده که بخش زیادی از آن به کارکرد نوین پست یعنی جابه‌جایی خریدهای آنلاین اختصاص داشته و دارد؛ کارکردی که در پی آن پستچی‌ها به جای امضاهای دستی از مردم امضاهای الکترونیکی می‌گیرند و به جای خورجین‌های پارچه‌ای، باکس‌های موتوری و کامیونت دارند.
در همینه زمینه :
