نگاه
تدوین نقشه راه اجرای سند تحول بنیادین
علی پارسانیا؛ مشاور وزیر آموزش و پرورش و دبیر ستاد هماهنگی و راهبری اجرای سند تحول بنیادین
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در سال1390 توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. این سند شامل 8هدف کلان، 23هدف عملیاتی و 131راهکار است. در فصل هشتم سند، وزارت آموزش و پرورش مکلف شده است برنامه‌های زیرنظام‌های این سند را ظرف مدت یک‌سال آماده کند و در شورای‌عالی آموزش و پرورش به تصویب برساند که متأسفانه این یک‌سال در عمل حدود 10سال به‌درازا کشید و احتمالا یکی از دلایلی که مقام معظم رهبری در دیدار اخیرشان با معلمان (اردیبهشت1403) فرمودند در یک دوره‌ای این سند در کشو گذاشته شد، همین تعلل بیش ازحد در تدوین و تصویب زیرنظام‌ها باشد. خاطرم هست که ایشان چند سال پیش فرمودند تا چه زمانی ما باید منتظر تصویب این زیرنظام‌ها بمانیم؟!
یکی از عوامل مهم دیگری که اجرای سند تحول را با اختلال جدی مواجه کرده بود، فقدان یک نقشه‌راه اصولی برای اجرای سند بود. وقتی که نقشه‌راه نداشته باشید، نمی‌دانید که در هر سال باید روی چه برنامه‌هایی تمرکز کنید و در هر برنامه باید چه شاخص‌هایی را محقق کنید؛ بنابراین اجرای سند به‌صورت طبیعی به سلیقه مدیران وابسته خواهد شد. وقتی نقشه‌راه نباشد، نظام آموزشی به‌جای ارائه گزارش وضعیت نسبت به هدفی که باید به سمت آن حرکت کند، گزارش فعالیت می‌دهد، بدون اینکه مشخص باشد این فعالیت‌ها چقدر اثربخش بوده‌اند. در فقدان نقشه‌راه مشخص نیست که سازوکار واپایش و نظارت بر اجرای سند در وزارتخانه و توسط نهادهای نظارتی مانند شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به چه صورت است و به‌تبع، کیفیت نظارت به‌شدت افت می‌کند. علاوه‌براین، در فقدان نقشه‌راه، قادر به تعریف برش‌های کاری ستادی، استانی، منطقه‌ای و مدرسه‌ای نیستیم. به‌نظر می‌رسد به همین دلایل است که مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار اردیبهشت‌ماه یک‌سال پیش (اردیبهشت1402) خطاب به مسئولان آموزش و پرورش فرمودند که دلیل اینکه نتایج اجرای سند در میدان عملیات تربیت مشاهده نمی‌شود، این است که سند یک نقشه‌راه دارای شاخص و زمان انجام ندارد.
بلافاصله پس از دیدار پارسال، وزیر آموزش و پرورش جلسه‌ای تشکیل دادند و مقرر شد فرایند تدوین سند آغاز شود. در ابتدا تمام زحمات سال‌های گذشته مرور شد که ازجمله می‌توان به نقشه‌راه سال1393 و نقشه راه1397 و همچنین بسته‌های تحولی سال1398 اشاره کرد. هر کدام از این موارد نقاط قوتی داشتند که ما سعی کردیم این نقاط قوت را حفظ کنیم؛ درعین‌حال نقاط ضعف جدی نیز وجود داشت که باید برطرف می‌شد؛ ازجمله می‌توان به همپوشانی و ناهمترازی برخی برنامه‌های زیرنظام‌ها، کثرت برنامه‌ها، فقدان شاخص برای برنامه‌ها و فقدان تعریف سازوکار کارآمد برای واپایش و نظارت بر اجرای سند تحول اشاره کرد. براساس این آسیب‌شناسی، پس از تلاشی حدودا یک‌ساله، نقشه‌راهی آماده شد و مجموعه برنامه‌های زیرنظام‌های سند را در قالب حدود 175پروژه (واحدهای عملیاتی غیرمتداخل قابل اجرا و پی‌جویی)، بازآرایی کرد. برای تک‌تک این پروژه‌ها شاخص‌های فرایندی و پیامدمحوری تعیین شد که براساس رابطه پیش‌نیازی و هم‌نیازی پروژه‌ها و همچنین ظرفیت‌ها و محدودیت‌ها، در طول 10سال توزیع شدند. همچنین سازوکار مفصلی برای راهبری، واپایش و نظارت بر اجرای سند طراحی شد که در فصل چهارم نقشه تبیین شده است. در پایان نیز در 5فروردین‌ماه این نقشه به دبیرخانه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تقدیم شد تا در صحن شورا بررسی و تصویب شود که الحمدلله در اردیبهشت‌ماه به تصویب شورا رسید. دلیل تصویب در شورا نیز این بود که نقشه در یک مرجع بالاتر از وزارت آموزش و پرورش به تصویب برسد تا با تغییر مدیران ارشد و میانی آموزش و پرورش، آسیب کمتری به اجرای سند تحول وارد شود.
اکنون مهم آن است که این نقشه را در عمل پیاده کنیم. ما هنوز در آغاز راه اجرای سند تحول قرار داریم و تنها مزیتی که نسبت به گذشته داریم این است که دقیقا می‌دانیم برای هر پروژه دقیقا باید در چه زمانی، چه شاخصی را محقق کنیم و این تحقق باید توسط کدام‌یک از واحدهای وزارتخانه پیگیری و توسط کدام واحد نظارت شود.
این هنوز آغاز راه است و به همین دلیل مقام معظم رهبری فرمودند، خبر تهیه نقشه، خبر خوبی است؛ نگذارید وقفه ایجاد شود.
شایان ذکر است که علاوه بر تهیه نقشه‌راه اجرای سند تحول، اقدامات گفتمان‌سازی تحول مانند برگزاری رویداد«الف‌تا» به‌منظور شناسایی و معرفی تجارب برتر مدیران مدارس و معلمان تحول‌آفرین کشور به‌مثابه الگوها و قله‌های تعلیموتربیت در حال انجام است. همچنین از میان 1200استاد دانشگاه فرهنگیان و دکتر-معلمان، پس از 2دوره حضوری و یک دوره مجازی، 120نفر به‌عنوان مدرسان ویژه سند تحول انتخاب شدند تا ان‌شاء‌الله امسال معلمان سراسر کشور را با هدف آشنایی با الگوی مدرسه تراز سند تحول آموزش دهند.
در همینه زمینه :
