سهم اندک بخش خصوصی از کیک اقتصاد

بهزاد رنجبر- روزنامه‌نگار

 در شرایطی که مقام معظم رهبری هفته قبل بر لزوم حضور بخش خصوصی در اقتصاد ایران تأکیدکردند کارشناسان بر این باورند که بخش مهمی از اقتصاد ایران در اختیار دولت و نهاد‌های شبه‌دولتی است و سهم بخش خصوصی کمتر از 15درصد از کل اقتصاد ایران است. به زعم کارشناسان وجود موانع بر سر راه فعالیت بخش خصوصی مانع از حضور گسترده بخش خصوصی در فضای اقتصاد کشور شده است. به گزارش همشهری، هفته گذشته مقام معظم رهبری در دیدار حدود هزار نفر از فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان با اشاره به ظرفیت و توان کاملاً مؤثر بخش خصوصی برای تحقق اهداف کلان اقتصادی، «حمایت دولت، به‌ویژه رفع موانع فضای کسب‌وکار» و «مسئولیت‌پذیری بخش خصوصی» را 2ضرورت مهم و زمینه‌ساز بهبود اوضاع و پیشرفت چشمگیر کشور برشمردند. با وجود تأکید‌های مقام معظم رهبری و حتی ابلاغیه مهم ایشان در زمینه اصل 44که در اواسط دهه 80برای اجرای خصوصی‌سازی‌ در ایران صادر شد، آمارها نشان می‌دهد، همچنان دولت و شرکت‌های دولتی بخش بزرگی از اقتصاد ایران را تحت تسلط خود دارند و بخش خصوصی توان رقابت با شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی را ندارد.

 گرفتاری بخش خصوصی رقابت با دولت است
به‌طورکلی آمار دقیق و رسمی درباره اینکه سهم دولت و نهادهای شبه‌دولتی از اقتصاد کشور چقدر است، وجود ندارد، اما اغلب کارشناسان بر این باورند که سهم بخش خصوصی از کل اقتصاد کشور به حدود 15درصد می‌رسد. حمید کشاورز، یک عضو مجمع کارآفرینان ایران در این‌باره می‌گوید: ۸۵درصد حجم کل اقتصاد در دست دولت است. به‌نظر می‌رسد دستی نامرئی  بالای سر بخش خصوصی است و در حال حاضر بزرگ‌ترین گرفتاری بخش خصوصی رقابت با دولت است. علیرضا کلاهی‌، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران سهم 85درصدی دولت در اقتصاد ایران را تأیید می‌کند، اما در عین حال می‌گوید: مشکل اصلی شرکت‌های شبه‌دولتی هستند که عرصه را برای فعالیت بخش خصوصی تنگ کرده‌اند. احمد کریمی‌اصفهانی، رئیس‌اتحادیه فروشندگان و صادرکنندگان فرش دستباف، پیش از این در این‌باره گفته بود: 80درصد اقتصاد کشور در دست دولت است؛  وقتی دولتی‌ها مالیات نمی‌دهند، 20درصد بخش خصوصی باید جور دولتی‌ها را بکشد. همچنین حمیدرضا فولادگر، نماینده سابق مجلس 2سال پیش با ‌اشاره به این موضوع گفته بود: همچنان ۸۰ درصد اقتصاد کشور در دست دولت است.

چند درصد اقتصاد در دست دولت است؟
البته برای اینکه متوجه شویم سهم دولت از اقتصاد ایران چقدر است نیازی به نقل قول کارشناسان نیست. نگاهی به ارقام تولید ناخالص داخلی و سهم مخارج دولت از این میزان به‌خوبی گویای سهم دولت از کیک اقتصاد ایران است. بررسی روند تولید ناخالص داخلی ایران نشان می‌دهد سهم مخارج دولت از حجم اقتصاد ایران در سال گذشته حدود 25درصد برآورد شده و به بیان دیگر یک‌چهارم تولید ناخالص داخلی ایران توسط دولت خرج می‌شود؛ این در حالی است که در سال 85سهم مصرف نهایی دولت از حجم اقتصاد کشور به 14درصد هم نمی‌رسید؛ وضعیتی که نشان می‌دهد این سهم در طول ۱۵سال گذشته حدود دوبرابر شده است. از طرفی، میانگین رشد اقتصادی کشور از سال 1390تا 1401حدود یک‌درصد برآورد می‌شود؛ درحالی‌که میانگین رشد سالانه مخارج دولت در همین بازه زمانی نزدیک به 9درصد بوده است. همین موضوع موجب شده سرعت افزایش مصرف دولت خیلی بیشتر از سرعت افزایش حجم اقتصاد باشد.  همه این ارقام به این معناست که سرعت رشد مخارج دولت در یک دهه گذشته به‌طور فاحشی بالاتر از سرعت رشد اقتصادی بوده و همین ماجرا باعث شده سهم مخارج دولت از حجم اقتصاد ایران از حدود 14درصد به بالاتر از 25درصد برسد.