وضعیت مناسب تهران از نظر خطوط ریلی

علی ضیایی-مدیر اندیشکده حمل‌ونقل ایران

تهران در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت بی‌سابقه‌ای مواجه بوده و این رشد جمعیت به مشکل ترافیک در پایتخت دامن زده است. امروز خیابان‌های تهران تحمل پذیرش جمعیت بیشتر را ندارد و آنچه می‌تواند تا حدودی گره از این مشکل بگشاید، یکی تسهیل حمل‌ونقل درون‌شهری و دیگری تسهیل دسترسی حاشیه شهر به مرکز شهر است، به‌ویژه اینکه با افزایش قیمت مسکن روزبه‌روز شاهد این هستیم که بخشی از جمعیت تهران به شهرک‌های اطراف مثل پردیس، پرند، فردیس، هشتگرد و خود استان البرز منتقل شده‌اند درحالی‌که زندگی آنها به داخل شهر تهران گره خورده است. براساس آمارهای سال 96 و 97، روزانه 500هزار خودرو صبح وارد تهران می‌شد و بعد از ظهر خارج می‌شد که این رقم نشان‌دهنده نوسان بالای جمعیت صبح و شب شهر تهران است. این موضوع نیازی را ایجاب می‌کند که با گسترش حمل‌ونقل ریلی، افزایش شبکه قطارهای درون‌شهری به‌ویژه حومه‌ای می‌توان به آن پاسخ گفت. قطارهای حومه‌ای بحثی است که در جهان در حجم‌ بسیار بالاتر جا افتاد، در حال پیشرفت است و تلاش بر این است که با توجه به استقبال گسترده از این خطوط حمل‌ونقلی، رفاه و آسایش سفر را نیز در این قطارها در سطح قابل‌قبولی نگه‌ دارند.
البته در حال حاضر از نظر ایجاد خطوط ریلی وضعیت خوبی داریم و در بعضی از موارد هم در سطح خاورمیانه رکورددار هستیم اما نمی‌توانیم بگوییم این خطوط لزوما توانسته کمبودهای سیستم حمل‌ونقل همگانی را برطرف کند. در حال حاضر اصلی‌ترین معضلی که در مترو تهران داریم در زمینه بحث ناوگان است و برداشت بنده این است که این موضوع بیش از ساخت تونل‌های جدید و زیرساخت‌های عمرانی جدید اهمیت دارد. الان به لحاظ مشکلاتی که در زمینه ناوگان داریم نمی‌توانیم از زیرساخت‌هایی که داریم استفاده کنیم،  همچنین در بعضی خطوط جدید و حتی خطوطی که چندین سال از فعالیت آنها می‌گذرد، جاافتاده‌اند و جمعیت خود را جذب کرده اما سطح نیاز ناوگانی که ما داریم هنوز پاسخ داده نشده و به این لحاظ به‌نظر من اصلی‌ترین اولویت ما در حال حاضر جبران ناوگان است. البته کارهایی در این زمینه انجام شده و اقدامات خوبی صورت گرفته است؛ چه در بخش تولید و چه در زمینه خرید که باید این ‌دو همزمان مورد توجه قرار گیرد. به هر صورت ما باید ابتدا مشکل ناوگان را حل کنیم و بعد به سراغ توسعه قطارهای حومه‌ای برویم. ما تجربه موفق قطار تهران- کرج را در این زمینه داریم اما جا دارد که این الگو در بقیه مناطق هم پیاده‌سازی شود. بحث ادغام وزارت راه و مسکن در کنار معایبی که داشت، این مزیت را داشت که بین طرح‌های شهرسازی و حمل‌ونقلی پیوستگی ایجاد کرد. اگر طرح‌های آمایشی مسکن به این سمت برود که جمعیتی که به سمت تهران می‌آید در اطراف شهر ساکن شوند قاعدتا باید به بحث حمل‌ونقل نیز توجه شود که در حال حاضر به آن به اندازه کافی پرداخته نشده و حمل‌ونقل این بخش از جمعیت با مشکلاتی مواجه است. در این حوزه ذهنیت بیشتر به سمت قطارهای سریع‌السیر می‌رود درحالی‌که همین الان شبکه ریلی عادی با یک ناوگان خوب، تا حد بسیار زیادی می‌تواند جوابگوی نیاز قطارهای حومه‌ای باشد.