صیانت از باغ‌ها و نوسازی بافت‌های فرسوده مهم‌ترین اهداف کمیسیون ماده 5

طرح جامع شهر تهران یک طرح راهبردی ساختاری است که سال1386تصویب شده،طرح تفصیلی شهر هم سال1391 ابلاغ شده است. با این حال  اکنون که در سال1402 قرار داریم همچنان براساس این طرح‌ها عمل می‌شود؛ طرح‌هایی که قطعا در وضعیت کنونی منطبق با مطالبات شهروندان و نیاز شهر نیست و ضرورت دارد بازنگری در این طرح‌ها صورت گیرد تا بتوان مسائل شهر را با استناد به آنها حل کرد. حمیدرضا صارمی، معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران در گفت‌وگو با همشهری اهمیت بازنگری طرح‌های جامع شهری و تفصیلی و اقدامات پیگیری شده در کمیسیون ماده5 را تشریح کرده است.

تصویب تغییرات در کمیسیون ماده5
با استناد به قانون شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران که سال1351 مصوب شده، کمیسیون ماده5 وظیفه اعمال تغییرات طرح‌های تفصیلی را بر‌عهده دارد. به‌عبارت دیگر در زمان تصویب قانون شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، تبصره ماده5پیش‌بینی و مصوب شد که براساس آن بررسی، تصویب و تغییر طرح‌های تفصیلی شهر تهران بر‌عهده کمیسیون ماده5 است؛ یعنی تهران هویت مستقل از سایر کلانشهرها دارد.

تحقق 30درصدی طرح‌های جامع و تفصیلی
در شهری چون تهران به تعداد قطعات (پارسل‌ها) مسئله وجود دارد؛ به‌طور مثال در خیابان انقلاب موضوعاتی چون کسب و پیشه، سرقفلی، بافت تاریخی و... مطرح است که هر یک از این پلاک‌ها نیازمند تصمیم‌گیری مجزایی هستند و نمی‌توان با ضوابط و مقررات خشک به نیاز این پارسل‌ها پاسخ داد. براساس آخرین آمارها در بهترین حالت طرح‌های جامع و تفصیلی حدود 20 تا 30درصد محقق شده‌اند که این امر در تهران هم دیده می‌شود و به جرأت می‌توان گفت شاهد تحقق 30درصدی این طرح‌ها هستیم و 70درصد محقق نشده است؛ چراکه پیوند‌دهنده بخش‌ها، پارسل‌ها و قطعات به هم نبوده است و برای تحقق کامل نیازمند بازنگری در این طرح‌ها متناسب با نیازهای امروز شهر و شهروندان هستیم.

بازنگری در اسرع‌وقت
بازنگری طرح‌های جامع و تفصیلی باید با مطالعات انجام شود و این کار در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود 5سال طول می‌کشد. در این مدت قطعا نیاز شهر هم تغییر می‌کند و باز هم با طرح‌هایی مواجه خواهیم بود که منطبق با خواسته شهروندان و نیاز شهر نخواهد بود؛ بنابراین ضرورت دارد برای اجرایی شدن طرح‌ها، بازنگری در اسرع‌وقت انجام شود. در چنین شرایطی کمیسیون ماده5ظرفیتی است که می‌توان با استفاده از آن برای چالش‌ها و موضوعات مسئله‌محور راهکار ارائه داد.

افزایش مصوبات در کمیسیون ماده5
از سال1400 یعنی زمان آغاز فعالیت مدیریت شهری دوره ششم موضوعاتی در کمیسیون ماده5 مطرح و پیگیری شد که مورد انتقاد قرار گرفت. افزایش مصوبات مربوط به طرح‌های موضوعی و موضعی در این کمیسیون، نقدی بود که درست است. بخش زیادی از این مصوبات مربوط به بافت‌های فرسوده بوده که امروز شاهد نوسازی این بافت‌ها هستیم و تهران در این مورد رتبه اول در میان سایر کلانشهرها را دارد. اقدامات پیگیری شده در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده در کمیسیون ماده5، باعث شده بعد از 10سال رکود، شاهد تحول در محله‌های فرسوده تهران باشیم.

نفرآباد؛ نمونه موفق مداخله شهرداری
در طرح‌های موضعی و موضوعی برایمان مداخله در بافت اهمیت داشت؛ چرا که وقتی در محدوده‌ای شهرداری رأسا  اقدام به ساخت‌وساز و تامین سرانه‌ها می‌کند، شهروندان هم ترغیب به نوسازی می‌شوند. نفرآباد در منطقه 20نمونه موفق همین مداخله است که سبب شد تا ساکنان پس از 30سال بلاتکلیفی، به وضعیت قابل‌قبولی برسند. با تصویب طرح بازآفرینی نفرآباد در کمیسیون ماده5امروز این محله به کارگاه عمرانی تبدیل شده است و شاهد مشارکت شهروندان در ساخت‌وساز هستیم. درواقع با اقدامات پیش‌بینی‌شده در این محله قطعا تا 2سال دیگر نفرآباد یکی از موفق‌ترین و جذاب‌ترین الگوها در حوزه بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده ایران خواهد بود.

صیانت از باغ‌های پایتخت
یکی از رویکردهای آرمانی در کمیسیون ماده5، تملک باغ‌هاست که مدیران شهری دوره گذشته این موضوع را پیگیری می‌کردند، اما حتی یک پلاک هم تملک نشد. نمونه آن را در باغ‌های کن شاهد هستیم. در دوره ششم این رویکرد را پیش نگرفتیم و جلسات متعددی با ساکنان کن برگزار کردیم و شهردار تهران بازدید میدانی و گفت‌وگوی چهره به چهره با اهالی داشت تا بتوانیم هم از باغ‌ها صیانت کنیم و هم بافت‌های فرسوده نوسازی شوند. اهالی طرح دادند و در کمیسیون ماده5تصویب شد و امروز صدور پروانه‌های ساخت‌وساز از مرز 50مجوز عبور کرده و سال آینده شاهد بافت‌های نو در این محله خواهیم بود.

توسعه شهر تهران با طرح‌های موضوعی و موضعی
طرح جامع شهری در سطح اول و طرح تفصیلی در سطح دوم و اسناد پایه‌ای و مبنا برای ساماندهی توسعه شهر تهران محسوب می‌شوند. برنامه عملیاتی و اقدام هم در سطح سوم قرار دارند. مهم‌ترین ویژگی دوران مدیریت شهری ششم (علیرضا زاکانی) که بعدها می‌توان تهران را به یک شهر باکیفیت و با قابلیت ارتقای کیفی زندگی تبدیل کند، این است که طرح‌های جامع و تفصیلی را از سطح اول و دوم به سطح سوم یعنی برنامه‌های عملیاتی، اجرایی و اقدام رساند. در راستای همین رویکرد بود که مسائل خیابان قزوین، محله‌های سیمین قلعه و گلابدره و... حل شد و اتفاقات خوبی در حوزه ساخت‌وساز و بهبود کیفیت زندگی شهروندان رخ داد؛ چراکه شهردار تهران شخصا به میدان آمد و معضلات را دید و پیگیری‌ها را انجام و درنهایت منجر به نتیجه شد.

برنامه‌های آینده پایتخت
 بازنگری طرح تفصیلی مهم‌ترین برنامه‌ای است که در دستور کار داریم و مشاورانی در مناطق تعیین شده‌اند تا مسائل را احصا و شرایط روز را رصد کنند؛ بنابراین تا انجام کامل این کار، قطعا از مصوبات کمیسیون ماده5 برای حل مسائل شهری استفاده خواهیم کرد.
 حرکت به سمت‌و‌سوی شهر سلامت هم برنامه دیگری است که در آینده محقق می‌شود. امروز شهروندان به‌دلیل ترافیک و... دچار مسائل روانی، استرس و اضطراب هستند و برای کاهش این عارضه‌ها طرح شهر پیاده را دنبال می‌کنیم. براساس مصوبات کمیسیون ماده5، محورهای پیاده‌راه برای تردد عابران پیش‌بینی شده است که حتما خودرو سهمی نخواهد داشت و عابران فضای امنی را تجربه خواهند کرد. نمونه آن باغ‌راه حضرت فاطمه زهرا(س)ست که عملیات آن همچنان در حال اجراست.