یکشنبه تاریخی برای زنان حجاز

 سرانجام بامداد تاریخی یکشنبه فرا‌رسید و مطابق وعده دولت عربستان، زنان این کشور به حق رانندگی در خیابان‌های شهرهای مختلف این کشور دست یافتند. زنان عربستانی البته تا آغاز ساعات اداری یکشنبه برای نمایش حق جدید خود به جامعه سعودی و جهانیان صبر نکردند و به این ترتیب در همان دقایق اولیه بامداد، نخستین تصاویر از رانندگی زنان در خیابان‌های ریاض، جده و دمام در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد؛ تصاویری که در همان ساعات پای رسانه‌ها را برای ثبت این رویداد تاریخی به خیابان‌ها باز کرد. به فاصله کمی، زنان بحرینی هم سوار بر خودروهای خود با عبور از پل ملک فهد (که بحرین و عربستان را یه یکدیگر متصل می‌کند) برای رانندگی وارد خیابان‌های عربستان شده و تصاویر خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کردند. بر این اساس از بامداد یکشنبه دیگر هیچ کشوری در جهان وجود ندارد که رانندگی زنان در آن ممنوع باشد.

صدور مجوز رانندگی برای زنان عربستان بخشی از اصلاحات اجتماعی است که محمد بن‌سلمان، ولیعهد فعلی سعودی، سکاندار اصلی آن به شمار می‌رود؛ اصلاحاتی که از سال گذشته و با اعمال محدودیت‌های بی‌سابقه بر عملکرد هیأت‌های امر به معروف و نهی از منکر سعودی آغاز شده و تغییرات جدی در زمینه حقوق زنان در ساختار قانون اساسی عربستان را به‌وجود آورده است. اگرچه بخش عمده‌ای از این تغییرات همچنان روی کاغذ باقی مانده اما از روز گذشته، یکی از مهم‌ترین آنها، یعنی مجوز رانندگی برای زنان عملا به اجرا درآمده است. براساس قانون جدید، زنان در حوزه رانندگی از حقوقی کاملا برابر با مردان برخوردارند و بر این اساس درصورت کسب گواهینامه می‌توانند با خودروهای سنگین و موتورسیکلت و یا حتی تاکسی هم رانندگی کنند.

آمادگی دولت برای ورود رانندگان زن به خیابان‌ها

سازمان‌های مختلف دولتی عربستان، به‌ویژه راهنمایی و رانندگی این کشور از حدود یک هفته گذشته فعالیت‌های متعددی را در سطح شهرهای مختلف به‌منظور آمادگی برای ورود زنان راننده به خیابان‌ها و جلوگیری از حوادث غیرقابل پیش‌بینی انجام داده‌اند، ازجمله معرفی مراکز پلیس، تعمیرگاه‌ها و... به زنان از طریق تبلیغات گسترده و توزیع راهنما در مناطق مسکونی. این اقدامات در قالب کمپین «توکل کن و شروع کن» صورت گرفته است. اجرایی شدن قانون رانندگی زنان، از سوی بخش‌های مختلفی از جامعه این کشور مورد استقبال قرار گرفت، تا جایی که امیر بن‌طلال، شاهزاده معروف و ثروتمند سعودی که در جریان بازداشت‌های جنجال‌برانگیز این کشور برای مدت زیادی در هتل ریتزکارلتون ریاض محبوس شده بود نیز در همان دقایق اولیه برای همراهی دخترش (ریم بن‌طلال) در رانندگی به خیابان آمد و در فیلم کوتاهی که از خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد از نقش ملک سلمان و محمد بن‌سلمان در اجرای این تصمیم تاریخی تقدیر کرد.

رانندگی زنان؛ نمایشی بی‌تأثیر یا رخدادی تاریخی؟

اگرچه اجرای قانون رانندگی زنان موجی از واکنش‌های مثبت داخلی و خارجی را برای حاکمان فعلی ریاض به همراه داشته، اما همچنان بسیاری با دید منفی به وضعیت اجتماعی و حقوق زنان در این کشور می‌نگرند؛ ازجمله نیویورک‌تایمز که با وجود آغاز رانندگی زنان، همچنان ساختار مردانه حاکم بر مناسبات اجتماعی عربستان را به‌عنوان مانعی قوی بر سر راه پیشرفت زنان در مسائل اجتماعی به‌حساب آورده است. این بدبینی‌ها در سایه بازداشت‌های اخیر فعالان حقوق زنان که بیش از 2هفته از آن می‌گذرد تا حد زیادی تقویت شده است. برای مثال یکی از نخستین انتقادات در این حوزه مربوط به حوزه آموزش رانندگی می‌شود. به‌دلیل کمبود مراکز آموزش رانندگی ویژه زنان، آنان ناچارند هزینه‌ای معادل 2برابر آموزش رانندگی برای یک مرد بپردازند تا صلاحیت لازم برای رانندگی در شهرهای عربستان را به‌دست بیاورند. از سوی دیگر، جمال خاشقجی، نویسنده منتقد سعودی هم ضمن استقبال از اجرای قانون جدید معتقد است «مشکل جامعه عربستان باورهایی است که زن را در حوزه اجتماعی محدود کرده و این باورها با قوانین دولتی تغییر نمی‌کند». با این حال، زنان عربستانی روز گذشته با شادی از حق جدید خود در خیابان‌های عربستان استفاده کردند؛ موضوعی که نشان می‌دهد با وجود همه بحران‌های سیاسی و اجتماعی حاکم بر این کشور، امید زنان سعودی به آینده تقویت شده است.