فراسوی اقتصاد

زندگی خوب چیست و چگونه می‌توان خوب زندگی کرد؟ اینها مهم‌ترین پرسش‌هایی است که افراد و حکومت‌ها مطرح می‌کنند یا باید بپرسند و به‌دنبال بهترین پاسخ‌ها بگردند. در کتاب «فراسوی اقتصاد» نوشته «یان اُت»، دو نوع نیک‌زیستی از هم متمایز شده است؛ بیرونی و درونی. نیک‌زیستی بیرونی یا عینی، عبارت است از زیستن در وضعیت عینا مطلوب؛ وضعیت استانداردی که ویژگی‌های آن را افراد متخصص یا نهادهای مرجع، مثل اقتصاددانان و روانشناسان یا برخی سازمان‌های جهانی توصیف یا توصیه می‌کنند. نیک‌زیستی درونی اما چیزی نیست جز شادکامی. شادکامی در اینجا یعنی خشنودی فرد از کلیت زندگی. نویسنده در کتاب خود مدعی است افراد برای رسیدن به نیک‌زیستی خودشان و حکومت‌ها در سیاستگذاری برای فراهم‌کردن شرایط نیک‌زیستی شهروندان باید از چنبره معیارهای اقتصادی و عینی خارج شوند.  باید مثالی از متن کتاب زد تا موضوع روشن شود: ما هر روز غذا می‌خوریم اما آیا غذای خوب هم می‌خوریم؟ اصلا «غذای خوب» یعنی چه؟ پرسش ساده‌ای به‌نظر می‌رسد. غذای خوب غذایی است که سالم و مفید باشد؛ یعنی نیازهای بدن را به مواد مغذی و مقوی برآورده سازد و در عین حال بدن را هم دچار مشکل نکند. این تعریف البته ممکن است مخالفانی داشته باشد؛ مثلا اگر در پاسخ به پرسش بالا پدیدارشناسانه بیندیشیم، ممکن است بگوییم غذای خوب غذایی است که ما را از درد گرسنگی رها کند و لذیذ باشد. روشن است که سیرکنندگی و خوشمزگی ویژگی‌های ذهنی (سابجکتیو)‌اند. به این معنا که چیزی تماما آن بیرون نیست بلکه حاصل برهم‌کنش بین ذهن غذاخورنده است. کتاب «فراسوی اقتصاد» با ترجمه حسین بیات به قیمت 200هزار تومان پاییز امسال (1402) از انتشارات دُکسا به چاپ رسیده است.