افزایش 52درصدی هزینه‌های ساخت مترو نسبت به سال گذشته

مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار

تکمیل خطوط فعلی و احداث خطوط جدید مترو جدا از تمام مشکلات و موانع اجرایی از قبیل وجود معارض و تامین زمین، به بودجه هنگفت و قابل‌توجهی هم نیاز دارد؛ به‌طوری که با نرخ امروزکالا و خدمات مربوطه، بودجه ساخت و تکمیل 4خط جدید حدود 300هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و اگر هزینه‌های تجهیز خطوط را نیز درنظر بگیریم، به رقمی حدود 330هزار میلیارد تومان می‌رسیم که برای سیستم و نظام مالی شهرداری تهران، مبلغ بسیار کلان و درشتی محسوب می‌شود و با درنظر گرفتن تورم سالانه و حتی ماهانه کشور، قطعا این میزان بودجه در سال‌های آینده و ماه‌های آتی افزایش قابل‌توجهی پیدا می‌کند.

برای درک بهتر این موضوع، آمار و ارقام مربوط به هزینه‌های ساخت هر کیلومتر از خطوط مترو درسال 1402 را بررسی کرده و آن را با اعداد و ارقام سال گذشته (1401) مقایسه می‌کنیم؛ این قیاس یک‌ساله از افزایش سرسام‌آور و چند برابر شدن هزینه‌های ساخت مترو حکایت دارد. هزینه‌های توسعه شبکه مترو از چند بخش و آیتم اصلی شامل حفاری و احداث تونل غیرمکانیزه (یا حفاری و احداث تونل با دستگاه حفارمکانیزه TBM)، ساخت کیوسک و ایستگاه، روسازی، هواکش و خروجی اضطراری، دپو و پارکینگ، ریل سوم، تامین توان برقی، سیگنالینگ و تهویه ویژه تشکیل می‌شود. در سال‌جاری هریک از این موارد نسبت به سال قبل بین 30تا 52درصد افزایش هزینه داشته است. محسن هرمزی، مدیرعامل شرکت متروی تهران در این رابطه می‌گوید: «با توجه به اینکه در ساخت و توسعه خطوط مترو صحبت از ارقام چندصد میلیارد تومانی در میان است، افزایش 30تا 52درصدی هزینه‌ها در اجرای یک پروژه، پول درشت و قابل‌توجهی می‌شود. به شکل دقیق‌تر، احداث و تجهیز یک کیلومتر مسیر تونلی مترو به همراه ساخت یک ایستگاه و تامین یک رام قطار، به نرخ امروز رقمی بین 2500 تا 2700 میلیارد تومان هزینه دربر دارد که درنتیجه می‌توان گفت با کل بودجه یک‌سال شهرداری تهران، نهایتا می‌توان 30کیلومتر مترو ساخت و تجهیز کرد.

کاهش هزینه‌ها تا 25درصد
در چنین شرایطی که نه می‌توان توسعه و تجهیز شبکه خطوط مترو را متوقف کرد و نه هزینه‌های آن را با اتکا بر بودجه نقد شهرداری تهران تامین کرد، شهرداری و شرکت مترو 2نوع رویکرد و برنامه اصلی را در پیش گرفته‌اند. هرمزی می‌گوید: «اولین رویکرد، حرکت به سمت بهره‌مندی بیش از پیش از فناوری‌های روز دنیاست؛ یکی از این روش‌ها، اجرای حفاری مکانیزه با دستگاه حفار مکانیزه (TBM) است. همچنین استفاده از روش حفاری مکانیزه می‌تواند هزینه‌های ساخت را  20تا 25درصد کاهش دهد. دومین آیتم، به‌کار‌گیری مصالح نوین به جای مصالح سنتی و مرسوم است. اعمال این امر هم حدود 5درصد کاهش هزینه ساخت را به‌دنبال خواهد داشت. همچنین با اصلاح روش‌های لاینینگ، 15تا 20درصد هزینه‌های ساخت مترو کاهش پیدا می‌کند .»

روش‌های جدید تأمین منابع مالی
 با اتکا به بودجه نقد شهرداری تهران، امکان توسعه سریع شبکه خطوط متروی پایتخت وجود ندارد و باید به‌دنبال روش‌های نوین در تامین منابع مالی بود؛ یکی از روش‌های نوین تامین منابع مالی، تهاتر املاک یا همان بودجه غیرنقد است. استفاده از توان بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذاران این صنف هم مورد دیگری است که می‌شود پروژه‌های ساخت‌و‌سازی‌ شبکه متروی تهران و دیگر ابرپروژه‌های شهری را با تکیه بر آن پیش برد. اجرای طرح TOD (توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی) و همچنین استفاده از ظرفیت مجتمع‌های ایستگاهی راهکارهای بعدی است که می‌توان از طریق آنها منابع مالی جدیدی برای پروژه‌های توسعه‌ای مترو و دیگر پروژه‌های عمرانی کلان پایتخت تعریف کرد.