جست‌و‌جوی سرپناه، در جایی خارج از خانه

جواد نصرتی-روزنامه‌نگار

انسان‌ها، به ندرت حاضر می‌شوند جایی را که خانه خود می‌دانند داوطلبانه ترک کنند، اما خانه، همیشه امن و مطمئن و پایدار نیست و ده‌ها میلیون انسان، خانه‌هایشان را ترک کرده‌اند و حالا به‌عنوان پناهجو، در جایی دورتر و غریبه زندگی می‌کنند.
پناهجویان، روی هم رفته یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های دنیا هستند که بزرگ‌ترین ویژگی مشترک آنها این است که از خانه دورند. پناهجویان چنان فراوان هستند که سازمان ملل، به‌صورت ویژه یک آژانس مخصوص آنها ایجاد کرده و بر هماهنگی‌ها برای انتقال امن این افراد به خانه‌های جدیدشان نظارت می‌کند. سازمان ملل، امروز که مصادف با 20ژوئن است را روز جهانی پناهجویان‌نامگذاری کرده تا به پناهجوها در سراسر دنیا ادای احترام کند و شجاعت و قدرت آنها را بستاید. تعداد افرادی که مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند، براساس آمار سال گذشته سازمان ملل، نزدیک به 109میلیون نفر است که از جمعیت بسیاری از کشورهای دنیا بیشتر است. این افراد، به‌خاطر ترس از بازجویی‌های فراقانونی، جنگ، خشونت، نقض حقوق بشر و حتی بی‌نظمی‌های عمیق در سطح جامعه خانه‌هایشان را ترک کرده‌اند و اخیرا تغییرات اقلیمی در این فهرست خودنمایی زیادی می‌کند. حدود 63میلیون نفر آنها به‌صورت داخلی جا به جا شده‌اند و حدود 36میلیون نفر از آنها، پناهجو هستند. نیمی از پناهجویان، از 3 کشور سوریه، اوکراین و افغانستان می‌آیند، جایی که جنگ و خشونت، باعث بی‌خانمانی میلیون‌ها نفر شده است. به‌صورت مشخص 6.8میلیون سوریه‌ای، 5.7میلیون اوکراینی و 5.7 میلیون افغانستانی به‌دنبال خانه‌ای جدید در کشوری جدید هستند. این پناهجوها در کشورهای مختلفی مستقر هستند و ایران ما، یکی از بزرگ‌ترین میزبانان پناهجویان در دنیاست. درواقع ایران بعد از ترکیه، بزرگ‌ترین جامعه پناهجویان را در خود جای داده است. ترکیه با 3.6میلیون، ایران با 3.4میلیون، کلمبیا با 2.54میلیون، آلمان با 2.1میلیون و پاکستان با 1.7میلیون نفر، بزرگ‌ترین میزبانان پناهجویان در دنیا هستند.
بزرگ‌ترین قربانیان جا به جایی اجباری در سراسر دنیا، کودکان هستند و براساس آمار سازمان ملل، در پایان سال 2022میلادی، 40درصد این افراد، یعنی 43.3میلیون نفر از آنها، کودکان بوده‌اند. حدود 2 میلیون نفر از این کودکان، هرگز در خانه پیشین خود نبوده‌اند چون به‌عنوان پناهجو متولد شده‌اند.
با وجود تعداد بسیار بالای پناهجوها، کار استقرار و بازگرداندن آنها به خانه‌هایشان، به‌شدت کند و سخت است به‌طوری که سال گذشته میلادی، تنها 339هزار نفر به کشورهایشان برگشته‌اند و 114هزار و 300نفر هم در خانه‌های جدیدشان در کشورهای جدید، مستقر شده‌اند. 76درصد پناهجوها، عمدتا در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط هستند. سازمان ملل گفته است که همه این پناهجوها، از یک کشور مبدا مشخص به کشورهای دیگر نرفته‌اند چون نزدیک به 4.4میلیون نفر از این افراد، عملا تابعیت هیچ کشوری را ندارند.