روستاهای تهران خاستگاه دست‌سازه‌هایی هستند که برخی از آنها ثبت ملی شده
سبدسنگانی و قالی ورامین و یک بغل خاطره
سعیده مرادی
پیش از اینکه تهران شکل امروزی‌اش را بگیرد، از چند محله و مجموعه روستاهایی تشکیل شده بود که هریک در دلش حال و هوای متفاوتی داشت و زنان و مردانش با مهارت‌های هنری متعدد روستایشان را در مقایسه با دیگری متمایز کرده بودند. حالا هم که این شهر توسعه پیدا کرده، هریک از روستاهای اطرافش فرهنگ، پوشش و گویش و البته محصولات و صنایع‌دستی بومی خود را دارند که معرف و هویت آن نواحی است.
شمال تهران
قالی و گلیم میگون
علاوه بر میوه‌های خوشمزه میگون، می‌توانید صنایع‌دستی این منطقه را نیز در بازارهای محلی به‌عنوان سوغات خریداری کنید. از مهم‌ترین صنایع‌دستی مردم میگون قالی است. قالی در تمام نقاط ایران بافته می‌شود اما تفاوت قالی‌های هر منطقه به نخ‌های مورد استفاده و نقشه‌های قالی است. در میگون نقشه‌های قالی به طبیعت این منطقه اشاره دارد و برای بافت قالی از پشم استفاده می‌شود. علاوه بر قالی، گلیم نیز روزگاری در این منطقه بافته می‌شد. گلیم در گذشته برای روی کرسی، روی رختخواب و زیرانداز تهیه می‌شد. گلیم‌های بافته شده به‌عنوان سوغات میگون در بازارهای محلی میگون عرضه می‌شود.
غرب تهران
سبد سنگان
بافت سبد از معروف‌ترین صنایع‌دستی روستای سنگان در غرب تهران است که پس از نیم قرن فراموشی احیا شد و به نام سبد سنگونی به‌عنوان میراث ملی به ثبت رسیده است. سبد سنگونی یا سنگانی از چوب درخت شمشک ساخته می‌شود. این درخت از خانواده درختان بید است که به‌صورت رشته‌ای در حاشیه جنوبی کوه‌های البرز رشد می‌کند. ثبت سبد سنگونی به‌عنوان یک میراث فرهنگی معنوی نقش مهمی در توسعه کارآفرینی در میان اهالی روستا و توسعه سبدبافی داشته است. باتوجه به قدمت و اصالت این صنعت احیای رشته سبدبافی در روستای سنگان مورد توجه قرار گرفته و فضاهای آموزشی به رشته سبدبافی و به‌روز کردن تولیدات این محصول اختصاص داده شده است.
جنوب تهران
ورامین و قالی‌هایش
هرچند مهم‌ترین فعالیت اقتصادی مردم دشت ورامین کشاورزی است ولی از دیرباز در کنار این فعالیت بسیاری از مردان و زنان این دیار هنرمندانه به خلق دست‌ساخته‌هایی می‌پرداختند که بسیاری از آنها را می‌توان به‌عنوان میراث فرهنگی و میراث معنوی این دیار یاد کرد. قالی‌ها و فرش‌های ورامین طرح‌های هندسی با تکرار دارند و روی زمینه آبی‌رنگ قالی که معمولا عاری از لچک و ترنج است، قرار می‌گیرند و به نوعی حالت یک شبکه گل‌آذین را تشکیل می‌دهند. نقش فرش میناخانی ورامین از جمله هنرهای این دیار است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شرق تهران
جاجیم و جوراب‌های پشمیپ
فیروزکوه به‌دلیل کوهستانی بودن و داشتن مراتع سرسبز و گله‌داری و دامپروری، یکی از مراکز تولید پشم ایران محسوب شده و جاجیم‌های تولیدی آن به‌عنوان صنایع‌دستی این محدوده، نیز معروف است. جاجیم‌های این محدوده به‌دلیل نزدیکی با مازندران تحت‌تأثیر دستبافی آلاشت و شبیه پارچه‌های آلاشت است با این تفاوت که عرض جاجیم‌های تولیدی از ۲۵ سانت بیشتر نمی‌شود. یکی دیگر از صنایع‌دستی عشایر فیروزکوه، انواع محصولات پشمی از کلاه‌ها و جوراب گرفته تا شال‌گردن‌های پشمی است.
غرب تهران
رواج نمدمالی در روستای کش
صنعت نمدمالی در گذشته به‌شدت رواج داشت و افراد بسیاری از ساکنان مناطق روستایی استان تهران به‌ویژه ساکنان روستاهای طالقان، ورامین و عشایر اسکان یافته در شهرری و شهریار به آن اشتغال داشته‌اند، اما به‌علت پایین بودن میزان تقاضا و دشواری کار و بالا رفتن قیمت مواداولیه در سال‌های اخیر کلیه دست‌اندرکاران خود را از دست داده و دیگر خبری از نمدمالی در این مناطق نیست و اگر هم وجود داشته باشد به‌صورت محدود است. اما در روستای کش (از توابع طالقان) هنوز صنعت نمدمالی جایگاه خاص خود را دارد و نمدمالان در این محدوده انواع نمد تولید می‌کنند. قطع و اندازه تولیدات نمدی بستگی به درخواست متقاضی دارد.
شرق تهران
چادرشب بافی در کوهان
چادرشب بافی در مناطق روستایی تهران پیشینه دیرینه دارد و از مشاغل رایج در این مناطق و به‌عنوان شغل خانگی محسوب می‌شود. به‌ویژه در روستای کوهان (کیلان) از توابع شهرستان دماوند که بافت انواع چادرشب در آنها در اندازه‌های مختلف و برای مصارف متفاوت رواج دارد و اهالی آنها، بافت و تولید چادر شب را به‌صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنند. بافندگان چادرشب در روستای کوهان عمدتاً زنان و دختران خانه‌دار هستند که با بهره‌گیری از دستگاه‌های چوبی ساده محصولاتی بسیار نفیس و ظریف که دارای طرح‌های راه راه و پیچازی به رنگ‌های زرد، قرمز، سبز، بنفش، نارنجی، قهوه‌ای، نیلی و... است تولید می‌کنند.
