روش‌های دور زدن مالیات

آنها را «فراریان مالیاتی» صدا می‌زنند؛ اما آنها فراری نیستند، بلکه چنان با نظام مالیاتی و نقایص آن آشنایی دارند که خوب می‌دانند چگونه و با چه شیوه‌هایی فعالیت شان را بدون پرداخت حقوق دولت پیش ببرند. به‌گزارش همشهری، به کسانی که با وجود مشمول بودن مالیات، توان مخفی کردن درآمدهای خود را دارند و از تور مالیات ستانی خارج می‌شوند، عنوان فرار مالیاتی داده می‌شود؛ اما این افراد عموما از شیوه‌هایی برای دور ماندن استفاده می‌کنند که برگرفته از نقص سیستم مالیاتی و نقاط کور این سیستم است.

دشمن خانه‌زاد
اصل اول در شکل‌گیری فرار مالیاتی، روزنه‌هایی است که به هر دلیلی در نظام مالیات باز شده و به راحتی امکان سوءاستفاده را فراهم آورده است. اعمال معافیت‌های مالیاتی گسترده، اصلی‌ترین ابزار برای مؤثر شدن روش‌های فرارهای مالیاتی است و چنانچه جای معافیت مالیاتی با نرخ صفرمالیاتی تعویض شود، عملا بسیاری از فراریان مالیاتی شناسایی و گرفتار خواهند شد.

فرار با جعل و دروغ
یکی از راه‌های فرار از تور مالیاتی، ساختن کد اقتصادی جعلی و شرکت‌هایی است که در زمان حساب‌کشی، کاغذی و جعلی بودن آنها آشکار می‌شود. این اتفاق در زمان توزیع رانت ارزی رواج بسیاری دارد و نمونه آن همین چند سال پیش در حوزه واردات کاغذ آشکار شد؛ شرکتی که هیچ رد و نشانی از آن نبود و مبالغ کلانی دلار 4200تومانی برای واردات دریافت کرده بود. این حساب‌ها فعالیت طولانی مدت ندارند و هدف آنها دور زدن قوانین، مالیات و حسابرسی‌های قانونی است. در این میان، برخی از شرکت‌ها نیز گرچه به ظاهر شفاف و درستکار هستند اما با ارائه ترازنامه و حساب‌های سود و زیان ساختگی، موفق می‌شوند مانند شرکت‌های جعلی از دادن مالیات فرار کنند. سیستمی نبودن نظام مالیاتی و تصمیم‌گیری انسانی، یکی از مسائلی است که به این شرکت‌ها اجازه جعل اسناد و ارائه دفاتر خلاف واقع را می‌دهد.

نقابداران فراری
سوای از فراریانی که زحمت جعل اسناد برای مخفی ماندن از چشم داروغه را می‌کشند، برخی نیز هستند که با استفاده از غفلت افراد سوم شخص و به نام و حساب آنها کسب‌وکاری به راه می‌اندازند و بعد از اینکه به هدف خود دست یافتند، کنار می‌کشند. همین چند سال پیش بود که ماجرای واردات ۷۰۰پورشه لوکس با کارت بازرگانی یک پیرزن داغ شد و دولت ماند با مبالغ کلان مالیات و عوارضی که باید از یک پیرزن
اغفال شده دریافت می‌کرد. این مسئله در مورد حساب‌های بانکی اجاره‌ای که به نام افراد فقیر و کارتن‌خواب افتتاح می‌شود نیز صدق می‌کند.

سودسوزی با هزینه‌های دروغ
هزینه‌تراشی برای حذف درآمدهای واقعی از شمول مالیات، ازجمله روش‌های فرار مالیاتی است که احتمال وقوع آنها در شفاف‌ترین بنگاه‌های اقتصادی نیز وجود دارد و جز با سیستمی شدن کل شبکه اطلاعات مالی کشور، نمی‌توان با آن مقابله کرد. عقد قراردادهای صوری و ارائه فاکتورهای ساختگی، بهترین راهکار برای خارج کردن بخشی از درآمد بنگاه از شمولیت مالیات است و متأسفانه در نظام مالیاتی فعلی، اگر پای حسابداران کاربلد در میان باشد، امکان پنهان کردن کل درآمد واقعی نیز وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که بنگاه، زیان‌ده به‌نظر برسد و به جز مالیات بر درآمد نیروی کار و مالیات ارزش افزوده هیچ‌ چیزی بر ذمه آن باقی نماند. متأسفانه صدور فاکتورهای غیرواقعی در قالب هزینه‌های قابل‌قبول مالیاتی نیز یکی از راه‌هایی است که مورد استفاده فراریان مالیاتی قرار می‌گیرد.

اتراق زیر سرفصل معافیت‌ها
در شرایطی که حدود 40درصد اقتصاد ایران به روش‌های مختلف معاف از مالیات است، جا زدن فعالیت‌ها به‌عنوان فعالیت‌های معاف نیز به راهبردی برای فرار از تور مالیاتی تبدیل شده است. معرفی کردن فعالیت به‌عنوان فعالیت‌های خیریه، دانش‌بنیان، فرهنگی و... ازجمله راه‌هایی است که برخی با استفاده از آن خود را از چشمان کم‌سوی داروغه پنهان می‌کنند.

فعالیت چراغ‌خاموش و مخفی
درآمد برخی از فعالیت‌های اقتصادی نیز گرچه از هیچ راهکار خلافی استفاده نمی‌کنند اما به واسطه اظهار نشدن به سازمان امور مالیاتی در جرگه فراریان مالیاتی قرار می‌گیرد و در صورتی که این سازمان متوجه آن شود، بابت دوره‌هایی که اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خود را به مراجع ذیربط ارائه نکرده‌اند، فرار مالیاتی تشخیص داده خواهند شد.
مخفی کار از سازمان امور مالیاتی، ممانعت از مأموران مالیاتی برای دسترسی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی و تمارض در فعالیت اقتصادی، همگی در یک اقتصاد شفاف و پیشرفته، با جرایم بسیار سنگین مالی و حبس روبه‌رو است؛ اما در نظام‌های مالیاتی سنتی و غیرسیستمی، دزد نگرفته پادشاه و مالیات نداده عین سود است .

محیط مساعد فرار مالیاتی
دلایلی که کارشناسان برای وقوع فرار مالیاتی و افزایش سهم آنها از اقتصاد ارائه می‌دهند، همگی ریشه در عدم‌شفافیت و ابهام اقتصاد و قوانین دارد. آنها بزرگ شدن سهم اقتصاد پنهان از اقتصاد کشور، عدم‌شفافیت در قوانین و مقررات، ایراد در ساختار اجرایی اقتصادی، عدم‌ثبات قوانین و مقررات و تغییر و جابه‌جایی مداوم آنها و رواج استثناها و تبصره‌ها و قوانین مالی و بالادستی را از مهم‌ترین عواملی می‌دانند که محیط موردنیاز برای رشد فراریان مالیاتی را فراهم می‌کند. در این میان و به‌طور خاص در اقتصاد ایران، شرایط خاص کشور به‌منظور تامین زیرساخت‌ها و عمران کشور در دوران پس از جنگ و همچنین گستردگی کسب‌وکارهای خرد، نیازمند حمایت در اقتصاد دستوری، شرایطی ایجاد کرده که دولت در سالیان متمادی نسبت به تجهیز نظام مالیاتی در همه شئون اقتصاد غفلت کرده و در همین دوران، بسترهای مناسبی برای کسب درآمد بدون پرداخت مالیات در کشور فراهم آمده است.