پسروی خزر

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

خزر آهسته از همه سواحلی که در کشور‌های همسایه‌ دارد، دور می‌شود. فاصله‌ای که خزر از سواحل ایران می‌گیرد، در آینده‌ای نه‌چندان دور، جان تالاب‌های ساحلی مثل انزلی، میانکاله و خلیج گرگان را خواهد گرفت. نوسان تراز دریای خزر اگرچه دوره‌ای است، اما با فراگیر‌شدن تاثیرات تغییرات اقلیمی، آینده‌ای نامعلوم پیش روی ساحل‌نشینان و زیستمندان آبزی و کنارآبزی قرار خواهد داد‌‌ طی حدود 3هزار سال گذشته که تمدن‌های انسانی در کرانه‌‌های خزر توسعه یافته، تراز آب خزر حدود ۵متر پایین‌تر و ۸متر بالاتر از تراز امروزی نوسان داشته است. برخی متخصصان پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، معتقدند که این بار کاهش تراز در محدوده تجربه‌شده تاریخی می‌تواند منجر به تخریب زیستگاه‌های ساحلی شود؛ چراکه این‌بار فعالیت‌های انسانی‌ پیرامون و در بالادست تالاب‌ها باعث ورود مواد مغذی، رشد فزاینده گیاهان تالابی، افزایش بار آلی، به تله افتادن رسوبات و کاهش عمق تالاب شده است. آنچه تاکنون با استفاده از ماهواره‌ها سنجیده شده، از کاهش 2متری تراز دریای خزر در 15سال خبر می‌دهد. طول، عرض، عمق، مساحت و حجم آب خزر نیز وابسته به تراز آب است.

کاهش2متر در 15سال
علی جاویدانه، رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور: ایستگاه‌های پایش سطح تراز دریا که در مناطق جنوب و شمال کشور کاربرد دارد، بررسی رفتار جزر و مد دریا را انجام می‌دهد. ۲۰ ایستگاه تراز سطح دریا در کشور وجود دارد که از این تعداد 5 ایستگاه در شمال کشور مستقر است وتعداد 3‌ایستگاه در سواحل دریا در مازندران قرار دارد. این ایستگاه‌ها وضعیت جزر و مدی دریا را به صورت سالانه ارائه می‌دهند و براساس اطلاعات این ایستگاه‌ها تراز آب دریای خزر طی ۱۵سال بیش از ۲متر کاهش یافته است. کاهش قابل توجه تراز آب دریای خزر موضوع مهمی است و جای تامل بیشتری ‌دارد. البته طی سال‌های اخیر علاوه بر تغییرات موثر منابع آب رودخانه‌ای، افزایش دمای هوا و اثرگذاری آن بر میزان تبخیر و هدر‌رفت آب، در روند تغییرات سالانه و نوسانات آب تاثیر داشته است. ویژگی‌ بارز دریای خزر، نوسانات دوره‌ای سطح آب است که آن را از دیگر پهنه‌های آبی متمایز می‌سازد. براساس آمار ثبت شده در ایستگاه‌های ترازسنجی دریای خزر، سطح آب این دریا از سال ۱۸۳۷ تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی از روند تغییرات و رفتار نوسانی متنوعی برخوردار بوده است. در حدود نیمی از این بازه زمانی حد‌فاصل سال‌های ۱۸۳۷ تا ۱۹۳۰‌میلادی، دریای خزر روند نوسانی بسیار ملایم و به طور متوسط بین یک تا 2سانتی‌متر کاهش در سال داشته است.