نگاه
نخبگان را حفظ می‌کنیم
علیرضا منادی سفیدان؛ رئیس کمیسیون آموزش مجلس و عضو هیأت امنای بنیاد ملی نخبگان
نخبه تعریف خاص خود را دارد و به هر کسی نمی‌توان عنوان «نخبه» را اطلاق کرد. وقتی براساس این تعاریف، نخبه‌ها تعیین شدند، ما باید برای هدایت آنها تلاش کنیم. هدایت نخبه به این معنی نیست که او را در کشور نگه داریم، چراکه دنیای علم، دنیای وسیعی است و مراتب و وجوه متنوع و متعددی دارد. همچنین وقتی جوانان برای تحصیل علم به خارج از کشور می‌روند، نمی‌توان آن را نکته‌ای منفی برشمرد. برخی، از این رفتار با عنوان مهاجرت نخبگان و فرار مغزها یادمی‌کنند، درحالی‌که ماهی بزرگ، دریای بزرگ می‌خواهد. گرچه رشد و شتاب علمی کشور ما سریع است، اما واقعیت این است که هنوز از اروپا و آمریکا عقب‌تر هستیم و لازم است که علوم جدید را بیاموزیم. با این اوصاف، همگی به میهن‌مان دِین داریم و اگر برای تحصیل و علم آموزی از کشور خارج شده‌ایم، باید برگردیم. این خاک مسقط‌الرأس ماست و از روزی که بر این خاک سر نهادیم، این وطن بر گردن ما حق دارد. حاکمیت هم هزینه کرده و آموزش رایگان را در مدارس دولتی برای ما فراهم کرده است تا امروز پزشک و مهندس و متخصص شویم.
این در حالی است که به زندگی نخبگان باید به‌طور ویژه نگاه شود. یکی از اقداماتی که برای این نوع نگاه انجام گرفته، تاسیس بنیاد ملی نخبگان است. اگرچه این بنیاد تلاش‌های بسیاری کرده، اما حق نخبگان را آنچنان که باید ادا نکرده و علت آن هم، بودجه و درآمد پایین آن است. با این حال، اخیرا شاهد مصوبات خوبی در دولت بوده‌ایم که ازجمله می‌توان به استخدام 20درصد از نخبگان در هیأت علمی دانشگاه‌ها اشاره کرد. رهبر معظم انقلاب هم بر موضوع نخبگان تأکید کردند تا مسائل آنها به سرعت حل شود.
جای نخبه در دانشگاه است و باید در آنجا حضور داشته باشد تا امثال خود را تکثیر کند. از این رو، برای سال جدید بودجه مناسبی برای نخبگان درنظر گرفته شده و ما هم برای سال آینده از محل سهم کمیسیون آموزش مجلس، بودجه‌ای را درنظر گرفته‌ایم.
همچنین، طی توافقی که بین بنیاد ملی نخبگان و دانشگاه تهران صورت گرفته، قرار است برای نخبگان مسکن تهیه شود. به علاوه، دولت دستگاه‌ها را مکلف کرده که درصدی از استخدام‌شوندگان از میان نخبگان و بدون هیچ آزمونی استخدام شوند و به این ترتیب، موانع سازمان استخدامی کشور از پیش پای آنها برداشته می‌شود.
اینها مواردی است که باعث ماندگاری نخبگان در کشور می‌شود. در دوران کرونا حدود 800تا 900نخبه به کشور بازگشتند. از سوی دیگر حدود 8درصد از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها به کشورهای همسایه رفتند که بخش قابل توجهی از آنها از مرخصی بدون حقوق استفاده کردند و به‌طور کامل از کشور خارج نشده‌اند. درواقع، آنها در رفت‌وآمد بین ایران و این کشورها هستند تا تصمیم نهایی خود را بگیرند. به عبارتی، برخی قوانین باعث شد که درآمد استادان دانشگاه کاهش یابد، اما این نقص جبران شد و حقوق استادان در مجموع حدود 45درصد افزایش یافت. به‌عبارت دیگر، دولت در مجموع 68هزار میلیارد تومان برای این موضوع درنظر گرفت.
برای حمایت از نخبگان، مجلس کار بزرگی تحت عنوان «قانون جهش تولید دانش‌بنیان» انجام داد که دارای 20ماده است. این قانون همه موانع بانکی، بورسی، بیمه‌ای، گمرکی و مالیاتی را برای آنان حذف کرده است که به‌معنای آماده بودن فضا برای ماندن نخبگان در کشور است. همچنین 40هزار میلیارد تومان از محل تعرفه واردات ماشین آلات صنعتی وارد صندوق نوآوری و شکوفایی می‌شود. ما همه صندوق‌های ذیل دولت را به‌عنوان بانک محسوب کردیم تا ضمانت‌نامه صادر کنند و 70تا 80صندوق حمایتی برای حمایت از نخبگان داریم. حمایت‌های این قانون بی‌سابقه است و من از نخبگان درخواست می‌کنم که این قانون را بخوانند، چراکه با این قانون، کمتر نخبه‌ای حاضر به خروج از کشور می‌شود.
طرح مشوق دیگر، سربازی تخصصی نخبگان بود. ما برای پایان‌نامه‌های تخصصی آنها شرایطی فراهم کردیم تا کار علمی خود را انجام دهند که این گروه حدود 1300نفر بودند. این افراد سربازی خود را با این طرح سپری کردند و خوشبختانه به جز 2نفر که یکی جذب بخش دولتی و دیگری از ایران خارج شد، بقیه شرکت‌های دانش‌بنیان تاسیس کردند و در ایران ماندگار شدند.
همچنین «ناحیه نوآوری شریف» با 250هکتار وسعت در اطراف دانشگاه صنعتی شریف و با تاسیس 600شرکت اکنون به «سیلیکون‌ولی» ایران تبدیل شده است. این شرکت‌ها سال گذشته حدودا 3500نفر ایجاد اشتغال و 2200میلیارد تومان فروش داشته‌اند. نباید فراموش کنیم که طی سال گذشته 400هزار اشتغال در 8هزار شرکت دانش‌بنیان کشور داشته‌ایم که مجموعا 400هزار میلیارد تومان فروش داشته‌اند. یعنی اقتصاد دانش‌بنیانی شکل گرفته که به بودجه عمومی دولت تنه می‌زند، زیرا نخبه‌هایی که در این شرکت‌های خصوصی دانش‌بنیان فعالیت می‌کنند، یک سوم بودجه دولتی درآمد داشته‌اند.
با این اوصاف، باید ما بیشتر کار کنیم تا نخبگان در کشور بمانند و آنان که رفته‌اند به وطن بازگردند. دولت هم باید از نخبگان حمایت کند تا «بیلان نخبگی» ما افزایش یابد. با برنامه‌هایی که در حال اجراست، باید امیدوار بود که بخش قابل توجهی از نخبگان برگردند و برای میهن خود تلاش کنند، چراکه ما همگی فرزندان ایران هستیم و باید از میهن‌مان مراقبت کنیم.
