زنگ خطر پاییز کم‌باران

با وجود عبور از فصل گرم سال، همچنان آمارها از بالابودن میزان مصرف آب شرب شهری حکایت دارد؛ درحالی‌که هم براساس پیش‌بینی‌های میان‌مدت هواشناسی و هم مشاهدات محسوس روزهای اخیر، پاییز امسال می‌تواند نسبت به فصول پاییز سال‌های قبل کم‌باران‌تر و خشک‌تر باشد.به گزارش همشهری، آخرین اطلاعات مؤسسه تحقیقات آب وزارت نیرو نشان می‌دهد در هفته اول مهرماه، از مجموع ۳۰حوضه آبریز درجه۲ کشور، ۱۸حوضه آبریز بدون بارش بوده و متأسفانه در هفته دوم (منتهی به ۱۵مهر) نیز همچنان ۱۴حوضه، قطره‌ای بارندگی نخواهند داشت. با توجه به اینکه اقلیم ایران در دوره خشکسالی قرار دارد و در شرایط فعلی، مخازن سدهای آن با کسری آب نسبت به میانگین سال‌های قبل و دوره‌های بلندمدت مواجه است، همین تغییرات هفته‌ای در بارش‌های جوی نیز حتی با فرض مرتفع‌شدن در میان‌مدت، می‌تواند به چالشی برای پایداری منابع آبی تبدیل شود.

تصمیم‌گیری براساس شرایط بحرانی
سال‌هاست که بحران آب در ایران از حد فرضیه و هشدار عبور کرده و همه مردم شواهدی از آن را در زندگی خود می‌بینند. در این شرایط، گرچه با همت متولیان حوزه آب، پایداری شبکه توزیع آب شرب کشور حفظ شده و در اغلب فصول، مردم بدون مشکل خاصی به آب سالم و پایدار دسترسی دارند؛ اما واقعیت این است که اگر تمهیدات مدیریتی متناسب با بزرگی بحران اندیشیده نشود، دیر یا زود همین تلاش‌های سخت نیز به هدف مطلوب اصابت نخواهد کرد و تبعات کم‌آبی با آثار زیان‌بارتری برای همه بروز خواهد کرد. 
به همین دلیل است که معاون آب و آبفای وزیر نیرو نیز بحث مدیریت آب در کشور را جدی و نیازمند توجه بیشتر دانسته و می‌گوید: شرایط آب در کشور به‌گونه‌ای است که همه مدیران ما باید خود را در شرایط بحرانی ببینند و تصمیم‌گیری‌ها بر این اساس صورت پذیرد. به اعتقاد محمد جوانبخت، مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، اقتصاد آب، تعرفه‌ها و ارزش واقعی آن، پاشنه آشیل بخش آب است که از دستیابی کامل به اهداف حوزه آب ممانعت می‌کند. در حقیقت، در اقتصاد ایران، آب به‌عنوان یک کالای پرمصرف، با شرایط کاملاً غیراقتصادی تولید و مصرف می‌شود و همزمان آسیب‌های این وضعیت برای حوزه آب، به شکل‌گیری یک دور باطل و تشدید این شرایط منجر خواهد شد.

سدهای تهران کم‌آب‌تر از همیشه
تهران پرجمعیت‌ترین کانون کشور و به‌تبع آن بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در کشور است؛ ازاین‌رو بحران آب نیز در آن راحت‌تر قابل رصد خواهد بود. براساس آمارهای شرکت آب منطقه‌ای تهران، میزان بارش‌های جوی حوزه آبریز تهران در سال آبی 1401- 1400(اول مهر1400 تا 31شهریور1401) در مقایسه با متوسط بلندمدت (54ساله) با کاهش ۲۶درصدی روبه‌رو بوده و همین مسئله ورودی آب به مخازن سدهای تهران را تحت‌تأثیر قرار داده است. در این وضعیت، با وجود تمهیداتی که برای کاهش مدیریت انقباضی خروج آب غیرشرب از مخازن سدها اندیشیده شده، باز هم تراز آبی سدهای پنج‌گانه پایتخت با کسری مواجه بوده است.
طبق آمارهایی که بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران از وضعیت بارندگی در سال آبی گذشته ارائه داده، میزان بارش‌ها در حوضه عملکرد استان تهران در سال آبی گذشته به حوالی 206میلی‌متر رسیده که این میزان در مقایسه با بارش 275میلی‌متری سال آبی 1400-1399 بالغ‌بر 25درصد کاهش نشان می‌دهد. در این شرایط با وجود افزایش دما و افزایش ضریب ذوب برف و یخ در ارتفاعات مشرف به سدهای پایتخت، باز هم میزان ورودی آب به سدهای تهران در سال آبی گذشته نسبت به سال آبی قبل از کاهش پیدا کرده است. 
مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران می‌گوید: با توجه به عدم بارش برف و نبود پوشش برفی مناسب در حوضه آبریز سدهای تأمین‌کننده آب شرب کلانشهرهای تهران و کرج در زمستان سال۱۴0۰، اندک برف موجود در حوضه آبریز سدها نیز به‌تدریج ذوب شده و دیگر شاهد رواناب و سیلاب‌های ناشی از ذوب برف نیستیم که همین امر میزان ورودی آب به مخازن سدهای پنج‌گانه تهران را با کاهش ۱۶درصدی نسبت به سال آبی گذشته روبه‌رو کرده است.

سیل مصرف ادامه دارد
در شرایطی که اطلاعات حوزه آب از تداوم خشکسالی و کم‌بارشی حکایت دارد، داده‌های شرکت آب و فاضلاب استان تهران نشان می‌دهد میزان مصرف آب در استان تهران در نخستین روزهای پاییز هم تفاوت چندانی با روزهای گرم تابستان نداشت؛ به‌گونه‌ای که یکم مهرماه بیش از 3میلیارد لیتر آب در این استان مصرف شد. 
طبق گزارش این شرکت، در حالی‌که انتظار می‌رفت با شروع فصل پاییز از حجم بالای مصرف آب در تهران کاسته شود، اما به‌عنوان نمونه میزان مصرف آب در روز یکم مهرماه معادل 3میلیارد و ۴۵۰میلیون لیتر بوده و در باقی روزهای هفته اول مهرماه نیز تغییری نداشته است. این حجم مصرف آب با میزان مصرف آن در روزهای اوج مصرف در تابستان گذشته تفاوتی ندارد و میزان مصرف آب در تهران در شرایطی همچنان بالاست که بنا بر اعلام سازمان هواشناسی استان تهران، میزان بارش‌ها در مهر و آبان امسال کاهش محسوسی نسبت به میانگین بلندمدت دارد. همچنین میزان بارش‌های استان تهران در مقایسه با متوسط بلندمدت با کاهش ۲۶درصدی مواجه بوده است. اکنون میزان ورودی آب به مخازن سدهای پنج‌گانه تهران با کاهش ۱۶درصدی نسبت به سال آبی گذشته مواجه است و در آستانه فصل پاییز و شروع سال آبی جدید با ۴۱۱میلیون مترمکعب ذخیره آبی و کسری ۸۹میلیون مترمکعبی نسبت به سال گذشته وارد سال آبی ۱۴۰2-۱۴۰1 می‌شویم. 
در چنین شرایطی در کنار تمامی اقدامات فنی و مهندسی برای تأمین آب توسط شرکت آب و فاضلاب استان تهران، فقط مشارکت همدلانه شهروندان و رعایت شیوه‌های مدیریت مصرف است که تداوم تأمین پایدار آب شرب پایتخت را تضمین می‌کند.