پیام موفقیت «خیام» از مدار زمین

صبح دیروز پس از سال‌ها تلاش اتفاق مهمی برای صنعت فضایی ایران رقم خورد. ایران که طی سال‌های اخیر پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در صنعت فضایی داشته است ساعت ۱۰:۲۲صبح روز گذشته در همکاری با روسیه ماهواره مهم خود به نام «خیام» را با استفاده از پرتابگر سایوز از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار داد. مدت کوتاهی پس از این پرتاب موفق نخستین سیگنال‌های تله‌متری این ماهواره در پایگاه فضایی ماهدشت دریافت شد که حاکی از تزریق صحیح و سالم این ماهواره در مدار خود بود.
ماهواره خیام که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده‌های دقیق طیف‌های مختلف، زیرساختی مناسب برای هوشمندسازی بخش‌های گوناگون کشور خواهد بود.
براساس طراحی‌ای که انجام شده، ماهواره در شبانه‌روز 4 مرتبه و در ساعت‌های ۱۰ و ۱۲ صبح و شب از روی آسمان کشور عبور می‌کند و آن زمان می‌توان از طریق ایستگاه‌های زمینی داخل کشور با آن ارتباط برقرار کرد.
«علیرضا نعیمی» مدیرکل بهره‌برداری و عملیات فضایی سازمان فضایی ایران در این رابطه می‌گوید: در این ارتباط‌ها هم داده‌های ماهواره را دریافت می‌کنیم و وضعیت عملکردهای ماهواره مانند دمای قسمت‌های مختلف ماهواره را می‌سنجیم تا متوجه شویم که آیا ماهواره در وضعیت مناسب قرار دارد یا خیر. گذشته از آن در زمان برقراری ارتباطات، فرمان‌های ماهواره نیز طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده، برای آن ارسال می‌شود.
براساس اعلام سازمان فضایی ایران ماهواره هنوز در شرایطی نیست که بتوانیم بگوییم وارد مرحله کاربردی شده است. برای دستیابی به این هدف حدودا به 4 ماه زمان نیاز داریم تا بتوانیم تصاویر دریافت شده از این ماهواره را در اختیار مردم قرار بدهیم.

اتاق کنترل در ماهدشت 
ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از راه دور است که تمام فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر خواهد شد. اتاق کنترل و دریافت اطلاعات این ماهواره در پایگاه فضایی ماهدشت در حدود 70 کیلومتری غرب تهران قرار دارد و امروز قرار است خبرنگاران و عکاسان از این مرکز بازدید داشته باشند. ماهواره خیام ۶۰۰ کیلوگرم وزن دارد و به همین علت، پرتاب آن به آژانس فضایی روسیه واگذار شده تا به‌وسیله ماهواره‌بر سایوز به فضا پرتاب و در مدار قرار گیرد.
تصاویر ماهواره خیام برای ارتقای توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در حوزه‌های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، منابع آبی، معادن، پایش مرزها و همچنین مدیریت حوادث غیرمترقبه استفاده می‌شود.

مکث
پاسخ به ابهام‌ها درباره خیام 

قرار است روسیه از اطلاعات خیام استفاده کند؟
سازمان فضایی ایران شایعات برخی رسانه‌ها درباره استفاده روس‌ها از این ماهواره را رد و اعلام کرده شایعات درباره استفاده از تصاویر این ماهواره برای مقاصد نظامی سایر کشورها صحت ندارد.
مرکز کنترل عملیات ماهواره، ارسال فرامین و ایستگاه‌های اخذ داده‌های ماهواره‌ای خیام تنها در خاک جمهوری اسلامی ایران و تحت مدیریت سازمان فضایی ایران است و مهندسان و محققان ایرانی در آن مستقر هستند. همچنین کلیه فرامین و داده‌هایی که به ماهواره ارسال و یا از آن دریافت می‌شود توسط یک ماژول رمزنگار، رمزگذاری می‌شود که این ماژول توسط ایران تهیه و در ماهواره قرار گرفته است و کلید آن نیز در دست ایران است و رمزگذاری آن به‌گونه‌ای است که حتی در مرحله کالیبراسیون و تست اولیه هم مهندسان روس فرامین را از طریق ایستگاه ارسال فرامین ایران به ماهواره ارسال می‌کنند.

ماهواره ساخت کجاست؟ 
براساس اعلام سازمان فضایی، ماهواره خیام توسط روسیه ساخته و پرتاب شد. مالکیت این ماهواره متعلق به ایران است و تمام ایستگاه‌های کنترل و دریافت داده در سازمان فضایی ایران است و توسط کارشناسان ما کنترل می‌شود. 

چرا ماهواره را روس‌ها پرتاب کردند؟ 
این ماهواره نسبت به ماهواره‌های قبلی ایران از وزن زیادی برخوردار بود و برای قرارگیری آن در مدار زمین کم‌ریسک‌ترین گزینه استفاده از راکت سایوز روسیه بود که تاکنون کارنامه موفقی در پرتاب‌های فضایی داشته است.

برنامه فضایی ایران در ساخت و پرتاب ماهواره‌ها متوقف شده است؟ 
برنامه توسعه حامل‌های ماهواره در ایران یک برنامه مدون و از پیش تعریف شده و با تکیه بر فناوری‌های بومی است که با شدت و قوت بیشتر در دولت سیزدهم در حال پیگیری است. ایران هم‌اکنون پرتاب و تزریق ماهواره با وزن ۵۰ کیلوگرم را در مدار ۵۰۰ کیلومتری  تثبیت کرده است، اما براساس برنامه جامع 10 ساله فضایی تا انتهای سال ۱۴۰۱ بناست که پرتاب و مدارگذاری ماهواره‌ها تا وزن ۱۰۰ کیلوگرم تثبیت و تا انتهای ۱۴۰۲ امکان مدارگذاری تا وزن ۲۰۰ کیلوگرم در مدار ۵۰۰ کیلومتری محقق شود. همچنین براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته ‌‌باید تا انتهای دولت سیزدهم امکان دستیابی به مدار ۵۰۰ کیلومتری برای اوزان تا ۵۰۰ کیلوگرم محقق شود.

این موفقیت برای چه دولتی است؟
پرتاب این ماهواره یک دستاورد ملی است. قرارداد ماهواره خیام در سال ۱۳۹۶ منعقد شده بود. براساس اعلام محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر سابق ارتباطات پرتاب این ماهواره در دولت‌های یازدهم، دوازدهم و سیزدهم پیگیری شد و در دولت سیزدهم به نتیجه رسید. در دولت سیزدهم، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به سرانجام رساندن پروژه ماهواره خیام را به‌عنوان یک ماموریت ویژه به سازمان فضایی ایران واگذار کرده بود.