نگاه
نگاهی به اعلام ارتداد جبهه ملی از دریچه بازتاب‌های اجتماعی
مردمی که وابستگی به رهبر خویش را فریاد کردند
معصومه رضایی؛ تاریخ پژوه
تشکل موسوم به جبهه ملی ایران، که در پی برقراری نظام اسلامی، مدت‌ها با در پیش گرفتن رویه انتقادی نسبت به لوایح مجلس در بیانیه‌ها و گردهمایی‌های خود، تقابل با نظام جمهوری اسلامی را دنبال می‌کرد، متعاقب تقدیم لایحه قصاص به مجلس، این رویارویی را به اوج خود رساند. به‌طوری که طی اعلامیه‌ای شدیداللحن، به لایحه قصاص حمله می‌کند و مردم را به یک راهپیمایی در مسیر خیابان انقلاب به سمت دانشگاه تهران، در بعد از ظهر روز 25خرداد فراخواند. اما با وجود تصور جبهه ملی، با موضع‌گیری امام خمینی(ره) مبنی بر ارتداد جبهه ملی، در روز 25خرداد خیابان‌های کشور شاهد تظاهرات گسترده مردم، علیه مخالفان لایحه قصاص بود.
پس از سخنرانی امام خمینی(ره)، مردم انقلابی با حضور گسترده و بیش از پیش در صحنه، با شعار، «فرمانده کل قوا خمینی... سکوت هر مسلمان خیانت است به قرآن، لبیک لبیک یا امام، حزب‌الله پیشمرگ روح‌الله»، به حمایت از مواضع رهبرکبیر انقلاب اسلامی برخاستند. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خاطرات روز 25خرداد 1360، چنین می‌نویسد: «خبر رسید که امام، در ملاقات علمای مازندران، مطالب مهمی علیه ملی‌گرایان و بنی‌صدر گفته‌اند. جبهه ملی و گروهک‌های محارب اعلان راهپیمایی علیه حکومت کرده بودند و امام با این بیانات، باعث شدند که جرأت آمدن به خیابان‌ها را نکنند و در عوض مردم حزب‌اللهی به خیابان‌ها ریختند و شعارهای تند، مبنی بر عزل و محاکمه و اعدام بنی‌صدر و ملی‌گرایان دادند. بیش از 500هزار نفر، بدون مقدمه در خیابان‌ها جمع شدند و تا غروب، تظاهرات می‌کردند. آخر وقت، جمعیت عظیمی مقابل مجلس آمدند... و خواستار سلب کفایت سیاسی بنی‌صدر در مجلس بودند.» (1) روزنامه لوموند این رویداد را چنین توصیف می‌کند: «حتی پیش از اینکه سخنرانی امام به پایان برسد، اجتماعاتی در نقاط مختلف شهر به‌وجود آمد. دسته‌هایی از مردان، به‌خصوص جوانان، زنان چادری و کودکانی کم سن و سال که به ده‌ها هزار نفر می‌رسیدند، درحالی‌که عکس‌های امام خمینی را حمل می‌کردند و به‌طور دسته‌جمعی اشعار انقلابی می‌خواندند، به‌سوی میدان فردوسی پیش می‌رفتند. قبل از اینکه ساعت اجتماع مخالفان فرابرسد، آن محل، اشغال شده بود...». روزنامه لوموند در ادامه گزارش خود، با اشاره به پایان حیات سیاسی جبهه ملی می‌نویسد: «از مخالفان کوچک‌ترین اثر حیاتی نبود. راه خروج جبهه ملی که به دعوت رهبر انقلاب پاسخ نداده بود، از قبل مهر و موم شده بود...». (2)
در این میان گروه‌ها، انجمن‌ها و نهادهای مختلف مردمی، ازجمله کمیته امور صنفی تهران و اتحادیه انجمن‌های اسلامی و سازمان‌های دانشجویان مسلمان سراسر کشور (دفتر تحکیم وحدت) برای مقابله با توطئه دشمنان انقلاب، با انتشار اطلاعیه‌هایی از بیانات امام پشتیبانی کردند، دفتر تحکیم وحدت اعلام کرد: «حاضرند حکم امام را در مورد جبهه به‌اصطلاح ملی اجرا کنند...». (3)
به‌دنبال سخنرانی تاریخی امام خمینی(ره)، آیت‌الله‌العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی رسما در فتوایی تصریح کرد: «اگر مسلمانی حکم قصاص در اسلام را منکر شود، مرتد می‌شود، چون انکار صریح قرآن و ضروری دین است...».آیت‌الله العظمی سیدشهاب‌الدین مرعشی‌نجفی نیز، طی فتوایی بر مرتد بودن منکرین حکم قصاص تأکید کرد. آیت‌الله سیدروح‌الله خاتمی، امام‌جمعه اردکان، در پیامی خطاب به امام‌خمینی(ره) با اشاره به توطئه‌های داخلی و خارجی بر ضد‌جمهوری اسلامی از آغاز شکل‌گیری آن، یکی از زشت‌ترین و بی‌شرمانه‌ترین اقدامات بر ضد‌نظام را، حرکت جبهه ملی و اعلام تظاهرات [بر ضد‌لایحه قصاص] و دردآورتر از آن تأیید یا سکوت در برابر این امر از جانب برخی از دوستان ذکر کرد و این امر را قیام بر ضد‌اسلام دانست و خواستار اقدام سریع و قاطع در قبال آن شد. آیت‌الله سیدحسین خادمی با صدور اطلاعیه‌ای، مردم را نسبت به عده‌ای که به اختلافات دامن می‌زنند و ندانسته زمینه را برای دشمنان انقلاب فراهم می‌سازند و بعضاً به حمایت از جناح‌های مخالف اسلام اظهارنظر می‌کنند، آگاهی داد و خواستار تسلیم در برابر دستورات امام‌خمینی(ره) به‌عنوان نایب امام عصر(عج) شد. حضرات آیات: سیدجلال‌الدین طاهری، عطاءالله اشرفی‌اصفهانی، محمد صدوقی، سیداسدالله مدنی و سیدعبدالحسین دستغیب، امامان جمعه شهرهای اصفهان، کرمانشاه، یزد، تبریز و شیراز نیز، طی پیامی خطاب به مردم، ائتلاف جبهه به‌اصطلاح ملی و منافقین خلق و بعضی از دستجات مارکسیست برای از بین بردن اسلام و پایمال کردن خون شهیدان را، محکوم کردند. (4)
بنابر گزارش‌ها، پس از سخنرانی تاریخی امام خمینی(ره)، نه‌تنها در تهران بلکه سطح میادین، خیابان‌ها و کوچه‌های شهرهای سراسر کشور، ناگهان مملو از جمعیتی شد که شعارهایی در حمایت از امام و ولایت فقیه و محکوم کردن گروه‌های آمریکایی سر می‌دادند. به علاوه، ملت یکپارچه بر بام‌ها، ندای‌الله‌اکبر سر می‌دادند. در قم و مشهد، ازدحام جمعیت در مقابل منازل مراجع و علمای برجسته، به حدی بود که به هیچ‌وجه کسی نمی‌توانسته جابه‌جا شود. گزارش‌ها از شهرهای تبریز، اصفهان، شیراز، کرمان، یزد، اراک، بندرعباس و... نیز نشان می‌داد که در تمام شهرهای ایران، مردم با شنیدن اظهارات امام(ره) به خیابان‌ها ریختند و با فریاد «روح منی خمینی، بت شکنی خمینی» حمایت خود را از رهبرانقلاب اعلام کردند و این چنین جدایی مردم و امام از ملی گرایان را، به گوش آنان رساندند. (5)
* منابع در گروه تاریخ همشهری موجود است.
در همینه زمینه :
