از کارگاه جوراب‌بافی تا میدان علم و جهاد

بهاره خسروی- روزنامه‌نگار

بعد از چهارراه سیروس، گذر سرپولک را به سمت امامزاده سیداسماعیل(ع) که پایین می‌رویم سر کوچه حشمتی، تابلویی مزین به حاشیه تذهیب ما را به خانه موزه شهید مصطفی چمران هدایت می‌کند. منزل پدری شهید چمران از حدود سال۱۳۳۰ محل سکونت خانواده چمران بوده و بعد از فوت پدر و مادر شهید، این خانه به‌عنوان محل پرورش دکتر چمران از بازماندگان خانواده خریداری شد. این بنا با مساحتی بالغ بر ۲۴۴مترمربع به‌عنوان نمونه‌ای از معماری اواخر دوره قاجار واقع در محله چاله‌میدان، پس از خریداری توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران به خانه‌موزه تبدیل شد. در این خانه قدیمی زیبا، بسیاری از وسایل شخصی دکتر به همراه تصاویر زیبایی از ایشان و تعدادی از نقاشی‌های کشیده شده توسط او، نگهداری می‌شود. مصطفی چمران و برادرانش در این خانه بزرگ شده و جای‌جای خانه و در و دیوارهای آن قصه برادران چمران را روایت می‌کند. قدمت خانه به حدود 130سال می‌رسد. یک اتاق پنج‌دری، 2ایوان مشرف به حیاط، پاشیر، پستو و مطبخ، زیرزمین و آب انبار قسمت‌های مختلف خانه موزه شهید چمران را تشکیل می‌دهند. یکی از جذابیت‌های این حیاط، مجسمه‌ای برنزی از شهید چمران است که بسیار هنرمندانه در ایوان گذاشته شده و دکتر را در حال مطالعه نشان می‌دهد. حیاط‌خلوت این خانه، مطبخ‌خانه بوده و در آن وسایل قدیمی که خانواده برای پخت‌وپز از آن استفاده می‌کردند مثل تنور، سماور، فانوس، هاونگ و تعدادی ظروف قرار گرفته است. بعد از اینجا وارد اتاق کودکی شهید می‌شویم؛ جایی‌که روزگاری پسرها تشک کشتی پهن کرده و کشتی می‌گرفتند. در اتاق دیگر یک دستگاه جوراب‌بافی نظرمان را جلب می‌کند؛ چرخی که یادگار پدر جوراب‌باف شهید چمران است.

اتاقی مملو از عکس‌های خاطره‌انگیز
اتاق دیگر که به اتاق پنج‌دری معروف است به دوران زندگی آمریکا، لبنان و کردستان شهید چمران اختصاص دارد. دیوارهای اتاق پوشیده از عکس‌های یادگاری است که از این شهید عارف در طول دوران زندگی در این کشورها باقی مانده است. اینها عکس‌هایی است که شهید چمران در سال‌های دهه۴۰ در دانشگاه برکلی کالیفرنیا و کار در شرکت «بل» انداخته است. همینطور تصویر سال‌هایی که شهید چمران با امام‌موسی صدر در لبنان دست به یک حرکت انقلابی علیه رژیم طاغوتی ایران و رژیم غاصب اسرائیل زد، همه در این اتاق به نمایش درآمده‌است. او عکاسی باذوق و حرفه‌ای بود و عکس‌های زیادی می‌گرفت. همچنین برخی از عکس‌های روی دیوار یادآور روزهایی است که او به جنگ داخلی کردستان فیصله داد و قضیه پاوه را حل کرد و در مدت ۱۵روز کردستان را تحت کنترل نیروهای انقلاب اسلامی درآورد. عکس دیگر هم حضور شهید در کنار کپرنشین‌های اطراف لبنان را نشان می‌دهد که حتی آب خوردن نداشتند و دکتر برای آنها آب شرب تأمین کرده بود. دفتر سازمان ملل یک تشویق‌نامه برای دکتر به‌خاطر این حرکت انسان‌دوستانه‌اش فرستاده بود. در اتاق دیگر وسایل شخصی و ۵ تابلوی نقاشی دکتر به نمایش درآمده است. شهید چمران علاوه بر اینکه عکاس حرفه‌ای بود نقاشی‌های خوبی می‌کشید. این نقاشی‌ها هم آثار او هستند که هر یک پیامی را دربردارند. لوازم شخصی او مانند تلفن، ساعت، چرخ‌خیاطی مادر، سجاده و عینک معروف دکتر، تعدادی اثر از شهید چمران، کتاب‌هایش هم در بخشی از موزه دیده می‌شود. سجاده‌ای که به‌گفته مهدی چمران، برادر شهید، یادگار مادرشان بوده و شهید چمران همیشه روی آن نماز می‌خوانده. آن طرف‌تر یک قالب گچ پا نیز در این اتاق دیده می‌شود. این گچ پا جامانده از جنگ سوسنگرد برای خودش ماجرایی دارد. گویا مدت زیادی از باز کردن گچ پای دکتر نمی‌گذشت که شهید شد.