بازگشت بمب گیشه

ناهید پیشور-روزنامه‌نگار

از موفق‌ترین چهره‌های سینمای ایران در جذب مخاطب در یک‌دهه اخیر که آخرین بار در سال۹۸ فیلم «زیرنظر» را روی پرده داشت، این روزها «انفرادی» به نمایش عمومی درآمده است؛ پرفروش‌ترین فیلم حال حاضر اکران نه چندان پررونق بهار که به‌عنوان کمدی تازه‌ای از رضا عطاران بیشتر از هر فیلم دیگری تماشاگر دارد. گرچه بازخورد رسانه‌ای انفرادی مثبت نیست و حتی گفته می‌شود مخاطبان خیلی هم با رضایت از سالن سینما خارج نمی‌شوند ولی نکته مهم این است که همچنان هر فیلمی اگر کمدی باشد و عطاران هم در آن بازی کند، می‌تواند به فروش تضمین‌شده‌ای دست یابد. این قاعده‌ای است که ابتدای دهه۹۰ برقرار بوده و نتیجه‌اش سلطنت بی‌چون و چرای عطاران بر گیشه سینماها بوده است. بازیگر، نویسنده و کارگردانی که البته شهرتش را در تلویزیون به دست آورد و در سینما به اوج رسید. رضا عطاران در اوایل دهه70 یکی از آن چهره‌های جوانی بود که با «ساعت خوش» به شهرت رسید. تلویزیون سکوی پرتاب کمدینی شد که در طول بیش از ربع‌قرن همچنان یکی از مهم‌ترین سرگرمی‌سازان و بازیگرانی است که مورد‌توجه مردم قرار دارد‌. داستان عطاران و سینمای ایران از سال۷۶ و با فیلم «کلید ازدواج» شروع شد؛ فیلمی کمدی که روی شهرت و محبوبیت بازیگران «ساعت‌خوش» حساب باز کرده بود و فروش متوسطی هم داشت. در ادامه عطاران با حضور در نقش‌های مکمل، به‌عنوان نمک فیلم‌ها به مرور حضورش را در سینمای ایران تثبیت کرد.
 در دهه۸۰ عطاران بسیار پرکار بود و در تلویزیون توانست پرسونای خود را تثبیت کند. در سال‌هایی که بیشتر دوستانش در ساعت‌خوش، یا به حاشیه رفته بودند و یا نومیدانه در پی تکرار موفقیت‌های پیشین‌شان بودند، عطاران توانست با سریال‌هایش مخاطبان پرتعداد بیابد. با سریال‌های «بزنگاه»، «خانه به دوش» و «متهم گریخت» عطاران پیشنهاد تازه‌ای برای سریال‌های طنز تلویزیونی ارائه داد و جنسی از واقع‌گرایی را وارد طنز‌های تلویزیونی کرد که به شهادت باز‌پخش‌های مکرر این مجموعه‌ها همچنان مورد توجه مردم قرار دارد‌.
 مسیر فعالیت سینمایی عطاران با «ورود آقایان ممنوع» هموار شد؛ فیلمنامه پیمان قاسم‌خانی و شخصیت معلم شیمی با بازی عطاران در تقابل با شخصیت خانم مدیر سخت‌گیر، مورد‌توجه تماشاگران قرار گرفت. عطاران پیش از ورود آقایان ممنوع هم فیلم پرفروش در کارنامه‌اش داشت ولی مثلا در «کلاه قرمزی و سروناز» نقش کوتاه و منفی‌اش نمی‌توانست دلیل موفقیت فیلمی باشد که با نوستالژی عروسک‌های محبوب در یکی از کم‌رونق‌ترین سال‌های اکران 40سال اخیر، خوب می‌فروخت. در «توفیق اجباری» هم که نزدیک به ۲میلیون نفر مخاطب در اکران اولش داشت، ستاره اصلی محمدرضا گلزار بود و عطاران نقش وردست بامزه را ایفا می‌کرد. در همین سال‌ها او ستاره بی‌چون و چرای تلویزیون بود و کنارش در فیلم‌هایی چون «هوو» امکانی برای نمایش قابلیت‌ها و پرسونای «کول» و بامزه‌اش را می‌یافت. سال‌هایی عطاران به مرور جایگاهش را به‌عنوان چهره‌ای محبوب تثبیت می‌کرد. در دهه۸۰ رسانه اصلی عطاران تلویزیون بود و از دهه ۹۰ سینما محل ترک‌تازی‌اش شد.
 عطاران در دهه۹۰ فقط در فیلم‌های تجاری حضور نیافت. در کارنامه او فیلم‌های چون «اسب حیوان نجیبی است»، «بی خود و بی‌جهت» و «استراحت مطلق» هم به چشم می‌خورد که هیچ‌کدام جزو آثار بسیار پرفروش او نیستند ولی نشانه‌ای هستند از تلاش عطاران برای اینکه فقط بازیگر کمدی‌های تجارتی نباشد. ضمن اینکه او بازی در نقش‌های جدی را هم نخستین بار با فیلم «دهلیز» تجربه کرد و نشان داد انعطاف جالب‌توجهی برای جان‌بخشیدن به نقش‌هایی دارد که منطبق با پرسونای تثبیت‌شده‌اش به‌عنوان کمدین نیست. عطاران در سال‌های بعد هم از بازی در نقش‌های جدی استقبال کرد که آخرینش فیلم «روشن» بود؛ یک فیلم تلخ اجتماعی که در نقش مردی به آخر خط رسیده حضور یافت. عطاران برای بازی در این فیلم دومین سیمرغ بلورینش را گرفت. او پیش از آن برای «طبقه حساس» سیمرغ گرفته بود.
 عطاران کارگردان، به‌مراتب جسورتر از عطاران بازیگر است. به‌عنوان کارگردان، بازیگر عطاران موفق به ساخت آثاری شد که هر کدام در زمان خود تازگی داشتند. «خوابم میاد» به‌عنوان نخستین ساخته بلند سینمایی عطاران، جلوه‌ای تازه از توانایی‌های او به‌عنوان کارگردان بود. «رد‌کارپت» نوعی تلاش برای ساخت کمدی متفاوت بود که در آن هم با قواعد سینمای جشنواره‌ای و هم با حضور در فستیوال‌های خارجی شوخی می‌شد.«دراکولا» سومین ساخته عطاران یک کمدی وحشت بود که گرچه خیلی مورد‌توجه تماشاگران قرار نگرفت ولی نشان از جسارت سازنده‌اش در تجربه جنس متفاوتی از سینمای کمدی داشت؛ تجربه‌ای که قاعدتاً در قالب محصولات تجاری سینمای ایران و کمدی‌های پرفروشی که با بازی عطاران ساخته و اکران می‌شد نمی‌توانست به دست‌ آید.
 ماجرای عطاران یک‌دهه اخیر، داستان موفقیت‌های پی‌در‌پی در گیشه است. او در سال‌های متوالی در پرفروش‌ترین فیلم‌های سال بازی کرد که البته تمام‌شان هم کمدی بودند؛ از نیمه دهه۹۰ عطاران متخصص بازی در کمدی‌هایی شد که در پی موج نوستالژی دهه۶۰ تولید شدند. با شخصیت ارژنگ در «نهنگ عنبر» تصویری از جوان متعلق به طبقه متوسط دهه‌شصتی خلق شد که تماشاگران آن را بسیار دوست می‌داشتند. نتیجه این موفقیت، فروش بالا و ساخته شدن قسمت دوم فیلم بود؛ «نهنگ عنبر سلکشن رویا» فیلمی پرتماشاگرتر از قسمت اول از کار درآمد؛ هرچند منتقدان خیلی با شوخی‌هایش ارتباط برقرار نکردند ولی فیلم در امتداد قسمت اول، با نگاهی شوخ و شنگ تصویری از گذشته می‌ساخت. تجربه‌ای که در «مصادره» دیگر فیلم پرفروش عطاران در دهه۹۰ هم تکرار شد. «هزارپا» اوج موفقیت تجاری عطاران در این سال‌ها بود؛ فیلمی که بار دیگر نشان داد او به‌عنوان کمدین، بدیلی در سینمای ایران ندارد.

کم‌تماشاگر‌ترین فیلم
مورد عجیب «هفت و پنج دقیقه»

«هفت و پنج دقیقه» کم‌تماشاگرترین فیلم کارنامه عطاران است‌؛ فیلمی که محمد مهدی عسگرپور در سال ۸۷ در فرانسه کارگردانی‌اش کرد. ۳ زن فرانسوی بازیگران اصلی فیلم هستند و رضا عطاران و رضا کیانیان هم به‌عنوان بازیگر مکمل در فیلم حضور دارند. هفت‌و‌پنج دقیقه در بیست‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و مورد استقبال قرار نگرفت. این فیلم بعد از ۸ سال در سال ۹۵ در گروه هنر و تجربه به نمایش درآمد و تنها ۶۰۳ به تماشایش نشستند.

پرتماشاگرترین فیلم
هزارپای گیشه

اکران فیلم «هزارپا» در سال ۹۷ بزرگ‌ترین موفقیت تجاری رضا عطاران را رقم زد. ابوالحسن داوودی هزار پا را بر مبنای پرسونای عطاران و نوستالژی دهه شصتی فیلم‌های نهنگ عنبر یک و دو کارگردانی کرد و به موفقیت گسترده‌ای در گیشه دست یافت. هزار پا با مخاطب ۴ میلیون نفری پرتماشاگرترین فیلم کارنامه عطاران است.

اکران نشده
۳ اپیزودی ناکام
«صندلی خالی» به کارگردانی سامان استرکی و با بازی رضا عطاران در بیست‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد؛ فیلمی که حضور عطاران در آن را می‌شود به پای تمایلش برای پذیرش نقش‌های متفاوت در فیلم‌های هنری گذاشت. در فیلم ۳اپیزودی صندلی خالی جز عطاران، فریبرز عرب‌نیا، محمدرضا شریفی‌نیا، پانته‌آ بهرام و گوهر خیراندیش هم حضور داشتند. فیلم به دلایلی نامعلوم هرگز اکران عمومی نشد.

در نوبت اکران
شیشلیک و روشن امسال می‌آیند

از عطاران فیلم‌های «شیشلیک» و «روشن» در نوبت اکران به‌سرمی‌برند. هر دو فیلم در جشنواره سی‌و‌نهم فجر به نمایش درآمدند. شیشلیک به‌عنوان کمدی سیاسی تجربه غافلگیر کننده‌ای از سازنده‌اش محمد حسین مهدویان بود. فیلمی که گفته می‌شود پس از انجام اصلاحات سرانجام امسال روی پرده خواهد آمد. «روشن» دیگر فیلم در نوبت اکران رضا عطاران هم یک اثر اجتماعی تلخ با تم عشق به سینماست. در روشن عطاران نقش مردی شکست خورده را بازی کرده که عاشق سینماست.

پیش به‌سوی رقم دست نیافتنی
 200/000/000/000 تومان فروش
فیلم‌های رضا عطاران بدون احتساب انفرادی، تاکنون ۱۵۶ میلیارد و ۶۲۹ میلیون و ۲۲۵ هزار تومان فروخته‌اند که رقم خیره‌کننده‌ای است و با این میزان فروش، عطاران پول‌سازترین بازیگر سینمای پس از انقلاب است‌. فیلم انفرادی هم تا روز چهارشنبه 27 اردیبهشت، نزدیک به ۱۷ میلیارد تومان فروخته است. یعنی مجموع فروش فیلم‌های عطاران تا این روز از ۱۷۰ میلیارد تومان گذر کرده است. تهیه‌کننده انفرادی برای این فیلم فروش ۱۰۰ میلیاردی پیش‌بینی کرده که کمی خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد با این همه فیلم احتمالا با توجه به میزان استقبال مردم در هفته‌های اول نمایش‌اش، قابلیت فروش حدود ۵۰ میلیارد تومانی را دارد. با این رقم فیلم‌های عطاران از رقم ۲۰۰میلیارد تومان عبور خواهد کرد.

32/000/000 نفر تماشاگر

امروز که این گزارش را می‌خوانید احتمالا تعداد تماشاگران فیلم‌های رضا عطاران از رقم ۳۲ میلیون مخاطب گذر کرده است. فیلم‌های عطاران بدون احتساب فیلم روی پرده انفرادی، ۳۱ میلیون و ۳۷۸ هزار و ۱۴ نفر مخاطب داشته‌اند. «انفرادی» هم تا لحظه تنظیم این گزارش (چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت) بیش از ۵۰۰ هزار نفر تماشاگر داشته است.