سایت مورد نظر چرا در دسترس نیست ؟

عمادالدین قاسمی‌پناه - روزنامه‌نگار

در یکی، دو روز اول واریز یارانه‌ها به‌حساب شهروندان و معرفی سایت hemayat.mcls.gov.ir برای درج اعتراض‌های احتمالی به میزان و نحوه واریز یارانه‌ها، این سایت یا از دسترس خارج شد یا سرعت آن به‌شدت کاهش یافت. معمولا در مواقعی که یک اتفاق خاص می‌افتد، مراجعه کاربران به وب سایت‌های مرتبط با آن اتفاق افزایش می‌یابد. این در حالی است که این مورد هم بسیار مشاهده شده که با مراجعه همزمان کاربران عملکرد سایت با اختلال مواجه می‌شود که نارضایتی مردم را به همراه دارد. به‌عنوان مثال، هنگامی که زلزله رخ می‌دهد، مردم به سایت مرکز لرزه نگاری مؤسسه ژئوفیزیک مراجعه می‌کنند تا از چند و چون ماجرا مطلع شوند. این اتفاق را همچنین در زمان شیوع کرونا و به‌ویژه در ابتدای شیوع این ویروس در سراسر جهان شاهد بودیم. بسیاری از وب سایت‌های سراسر دنیا که موضوع همه‌گیری کرونا را پیش‌بینی نکرده بودند، با اجرای قرنطینه‌های کلی یا محدود و در پی آن، غیرحضوری شدن بسیاری از کارها ازجمله تهیه مایحتاج اولیه، کسب اطلاعات بهداشتی و درمانی، کار و آموزش غیرحضوری از دسترس خارج شدند یا با کندی می‌توانستند خدمات لازم را ارائه دهند. طی روزهای اخیر هم سامانه یارانه‌ها چنین مشکلی را تجربه کرد که البته اکنون رفع شده است. با این حال، متخصصان معتقدند که اساسی‌ترین راه‌حل برای روبه‌رو نشدن با چنین مشکلی توسعه زیرساخت‌هاست. این در حالی است که روابط‌عمومی وزارت ارتباطات از افزایش ظرفیت پهنای باند برای IP‌های سازمان‌های متولی یارانه خبر داد.

توسعه زیرساخت ها
نعیم فرهادیان، کارشناس شبکه در گفت‌وگو با همشهری از 4راه‌حل در مواردی که مراجعه به یک سایت باعث از دسترس خارج شدن آن سایت می‌شود، نام می‌برد و اساسی‌ترین راه‌حل را توسعه زیرساخت‌ها می‌داند.
فرهادیان در تشریح راه‌حل توسعه زیرساخت‌ها می‌گوید: «گسترش زیرساخت‌ها متناسب با تعداد کاربران بهترین راه‌حل برای چنین مشکلی است.» 
به‌گفته او «به‌عنوان مثال، اگر سایت یارانه‌ها اکنون روی یک سرور اجرا می‌شود و توانایی پاسخگویی همزمان به یک میلیون نفر را دارد، اگر می‌خواهد بدون مشکل پذیرای 80میلیون کاربر باشد، باید 80سرور داشته باشد تا توانایی پاسخگویی به این تعداد کاربر را داشته باشد».

کمک سی‌دی‌ان‌ها به سرورها
این کارشناس شبکه راه‌حل دوم را استفاده از سی‌دی‌ان‌ها می‌داند. به‌گفته فرهادیان «این سی‌دی‌ان‌ها درعمل بار را از دوش سرور اصلی برمی‌دارند. مثلا 90درصد درخواست(request) را سی‌دی‌ان پاسخ می‌دهد و 10درصد درخواست را به سمت سرور اصلی هدایت می‌کند». او با اشاره به اینکه این راه‌حل هم نمی‌تواند به‌عنوان راهکار قطعی درنظر گرفته شود، عنوان می‌کند که استفاده از سی دی آنها تا حدی می‌تواند به رفع مشکل تعداد بالای مراجعه کاربران به یک سایت کمک کند.

زمانبندی، راه‌حل مُسکن
این کارشناس شبکه اما به راه‌حلی اشاره می‌کند که در بسیاری از موارد، سازمان‌ها به آن متوسل می‌شوند. فرهادیان در واقع به زمانبندی و مدیریت ورود کاربران به یک سایت از سوی سازمان‌ها اشاره می‌کند تا سایت از دسترس خارج نشود. فرهادیان می‌گوید: «به‌عنوان مثال ممکن است که یک سازمان نحوه مراجعه کاربران به سایت را براساس اعداد سمت راست کد ملی کاربران زمانبندی کند.»

تکنولوژی صفحه انتظار
این در حالی است که این کارشناس شبکه از یک تکنولوژی برای حل مشکل مراجعه همزمان کاربران به یک سایت نام می‌برد. فرهادیان با اشاره به اینکه پیاده‌سازی‌ این تکنولوژی را هنوز در ایران مشاهده نکرده است، می‌گوید: «این تکنولوژی با عنوان «صفحه انتظار برای وب سایت ها» مشابه صف انتظار در تماس‌های تلفنی با یک سازمان عمل می‌کند.»
او به ارائه سرویس صفحه انتظار برای وب سایت‌ها از سوی سی‌دی‌ان‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «به‌عنوان مثال، همزمان با شیوع کرونا در سراسر دنیا مشکل از دسترس خارج شدن سایت‌ها به‌علت تعداد بالای مراجعه کاربران به سایت‌های گوناگون در همه کشورها شدت گرفت.» این کارشناس شبکه از یک ارائه‌دهنده به نام Cloudflare نام می‌برد که این قابلیت(سرویس صفحه انتظار برای وب سایت ها) را پیاده‌سازی‌ و آن را به وب سایت‌ها اضافه کرد.
فرهادیان در ادامه Cloudflare را یکی از سی‌دی‌ان‌های شناخته شده در سراسر جهان می‌داند که از امکانات جالب توجهی برخوردار است. او در توضیح عملکرد این سرویس می‌گوید: «زمانی که یک کاربر وارد یک سایت می‌شود، یک تایمر به کاربر نمایش داده می‌شود و به‌عنوان مثال، پیام می‌دهد که کاربر 15دقیقه دیگر می‌تواند از وب سایت استفاده کند.»
این کارشناس شبکه با این حال تأکید می‌کند که راه‌حل اصلی برای پاسخگویی به همه کاربران به‌طور همزمان، همان گسترش زیرساخت‌هاست.

همکاری وزارت ارتباطات در طرح اصلاح یارانه ها
روز گذشته مهدی سالم، رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگویی با اشاره به اینکه ظرفیت پهنای باند برای IP‌های سازمان‌های متولی اصلاح یارانه‌ها افزایش یافته از همکاری این وزارتخانه در طرح اصلاح یارانه‌ها و تشکیل کارگروه ویژه پشتیبانی و عملیاتی خبر داد.
سالم به ظرفیت‌های همکاری وزارت ارتباطات در طرح «باز توزیع عادلانه و مردمی‌سازی‌ نظام پرداخت یارانه‌ها» اشاره کرد و ادامه داد: «وزارت ارتباطات آماده کمک رسانی فنی به دستگاه‌های مجری و مرتبط با این طرح است.» او میزان افزایش ظرفیت پهنای باند اینترنت داخلی برای آی‌پی‌های مدنظر سازمان‌های مجری طرح اصلاح نظام یارانه‌ها را تا دو برابر اعلام کرد.

آمادگی وزارت ارتباطات
سالم به مسئولیت‌های فنی وزارت ارتباطات در اجرای مطلوب‌تر این طرح اشاره کرد و ادامه داد: «وزارت ارتباطات آماده کمک به زیرساخت‌های فنی مورد نیاز وزارتخانه‌های رفاه، کشاورزی و اقتصاد است.»
سخنگوی وزارت ارتباطات همچنین از تشکیل یک کارگروه ویژه‌ای برای اقدامات تبیینی و البته اقدامات حوزه‌های پشتیبانی و عملیاتی مرتبط با این طرح در وزارت ارتباطات خبر داده و گفته است: «در این راستا هم‌اکنون سازمان فناوری اطلاعات ایران در حال تقویت مرکز ملی تبادل اطلاعات(GSB) است و در حوزه ارسال پیامک‌های ستاد هدفمندی برای خانوارها نیز تیم وزارت ارتباطات مطابق با وظایف محوله خود، مشغول کار است.» سالم با بیان این نکته که سازمان فناوری اطلاعات ایران کاملاً آماده سرویس دهی به مجموعه‌های ذیربط است، اعلام کرد که هر کدام از سازمان‌های متولی می‌توانند درخواست خود را در این راستا به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارسال کنند.

مکث
علت، ورود انبوه
رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد دلایل اختلال در سایت هدفمندی یارانه‌ها در روزهای اخیر توضیح داد: «این موضوع ارتباطی با دیتاسنتر وزارت ارتباطات نداشته و دلیل آن، حجم ورودی انبوه به واسطه تقاضای مردم در یک بازه زمانی بوده است.»
سالم در ادامه تعداد بالای مراجعه کاربران را مسبب بروز مشکلات فنی در این سایت دانسته و البته این مشکل را مقطعی عنوان کرده است.
با این حال، او بر این نکته هم تأکید کرده که در کل، پیگیری این موضوع مربوط به حیطه وظایف وزارت ارتباطات نمی‌شود.