یک‌اقدام عملی برای مقابله با ریزگردها

سیدمحمد فخار- روزنامه‌نگار

موج جدید گردوغبار که از دیروز وارد کشور شد، بار دیگر چاره‌جویی برای رفع این معضل زیست‌محیطی را بر سر زبان‌ها انداخت. اقدامات کنترلی در این زمینه اگرچه بسیار دیرهنگام انجام می‌شود اما انجام آنها همچنان ضروری است. در پی ورود موج جدید گردوغبار به کشور، دیروز 12شهر استان خوزستان با هجوم ریزگرد مواجه شدند و این وضع امروز و فردا در غرب کشور پایدار می‌ماند. سازمان هواشناسی در این‌باره با صدور هشدار نارنجی از وجود گردوغبار و کاهش کیفیت هوا همراه با کاهش شعاع دید تا فردا(چهارشنبه ۷ اردیبهشت)‌خبر داد. این شرایط جوی امروز سه‌شنبه در خوزستان و بوشهر و روز چهارشنبه در خوزستان و ایلام مورد انتظار است و افزایش شاخص کیفیت هوا، کاهش دید، اختلال در تردد و آسیب به صنایع حساس به گردوخاک را به‌دنبال دارد. سازمان هواشناسی در این شرایط خودداری از حضور در فضای باز به‌ویژه برای گروه‌های حساس، پرهیز از حرکات ورزشی و فیزیکی در فضای باز و احتیاط در سفرهای بین شهری را توصیه کرد.

احداث 2 پارک جنگلی بین ایران و عراق
کنترل کانون ریزگردها در کشورهای همسایه یکی از دغدغه‌های اصلی ایران است. وسعت 270میلیون هکتاری کانون‌های گردوغبار خارجی و سهم بالای عراق موجب شده نگرانی‌های زیادی از خیزش ریزگرد طی ماه‌های پیش رو ایجاد شود. در عین حال قرار است 2پارک در مرز ایران و عراق در مسیر زائران اربعین به‌منظور کنترل ریزگردها ایجاد شود. به گزارش همشهری، این پارک‌ها برای ایجاد رفاه زائرین و کنترل ریزگردها احداث می‌شوند. بخشی از این طرح در عراق و در مسیر زوار اربعین و بخشی دیگر از آن در ایران قرار دارد. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده ۱۵هزار هکتار جنگل‌کاری درون ایران و ۱۵هزار هکتار جنگل‌کاری در عراق انجام می‌شود که ۸۲ کیلومتر از طول آن در داخل عراق طراحی شده است و در دو طرف جاده و در ۲ستون ۵ ردیفه نهال‌کاری انجام خواهد شد. قبل از شیوع کرونا ۱۵کیلومتر از این طرح اجرا شد اما در 2 سال اخیر به‌خاطر شرایط کرونایی کار جدیدی انجام نشده است. وظیفه تامین و تولید نهال‌ها را ایران تقبل کرده‌ و در نهالستان شهرستان مهران تولید می‌شوند و چاله‌کنی و کاشت و مراقبت هم با مشارکت عراق انجام خواهد شد و به‌طور کلی در هر هکتار ۱۵۰ اصله نهال کاشته می‌شود.

جلوگیری از خیزش گردوغبار
اصلی‌ترین عامل خیزش گردوغبار، افزایش بیابان‌زایی در اراضی تالابی کشورهای اطراف است و جلوگیری از گسترش بیابان‌زایی یکی از ضرورت‌های کشور و از مهم‌ترین اولویت‌های منابع‌ طبیعی کشور محسوب می‌شود. مسعود منصور، رئیس سازمان منابع طبیعی کشور در سومین جلسه ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار در این‌باره گفت: اگر در حوزه‌ای برای جلوگیری از بیابانی‌شدن اقدامات احیایی و بازسازی انجام شود و در بخش دیگر گسترش بیابان‌زایی صورت گیرد قطعاً از اهدافی که دنبال می‌شود دور خواهیم شد و این نکته‌ای است که کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی به‌عنوان یک مرجع بین‌المللی روی آن تأکید دارد و باید مورد تأکید مسئولان کشور و این ستاد نیز قرار بگیرد. منصور افزود: بسیاری از گردوغبارهایی که وارد کشورمان می‌شود و مردم را آزار می‌دهد منشأ خارجی دارد و باید در جلسه ستاد و دولت درخصوص راهکارهای جلوگیری از آن بحث و بررسی شود. همچنین علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در این جلسه اعلام کرد: اگرچه در شرایط کم‌آبی قرار داریم اما وزارت نیرو باید 3سناریوی تامین حقابه‌ها در شرایط پرآبی، میان‌آبی و کم‌آبی را درنظر گرفته و به همان نسبت، آب را تخصیص دهد. وی در عین حال مسئولیت اجتماعی وزارتخانه‌های مختلف به‌ویژه وزارت نفت و راه و شهرسازی در کمک به مدیریت پدیده گردوغبار در کشور را یادآوری کرد. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست درخصوص استفاده از مالچ برای تثبیت ریزگردها نیز گفت: تا وقتی که مالچ‌های جایگزین که از نظر محیط‌زیستی مورد تأیید سازمان استاندارد هستند، معرفی نشوند، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری مجبور به استفاده از مالچ‌های نفتی است. بنابراین باید هرچه زودتر و با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان این کار عملیاتی شود.

اهمیت اقدامات کنترل ریزگرد
در ۸.۷میلیون هکتار از عرصه‌های بیابانی عملیات مقابله با بیابان‌زایی و کنترل ریزگرد از قبیل ایجاد بادشکن، قرق، نهال‌کاری و مدیریت رواناب انجام شده که توانست اراضی بیابانی را تثبیت کند. اگر اقدامات فعالیت‌های بیابان‌زدایی در دهه۴۰ در استان‌های کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان نبود بسیاری از زیرساخت‌های کشور مورد آسیب جدی قرار می‌گرفت. به گزارش سازمان منابع‌ طبیعی کشور، ۷۰۲۶کیلومتر از راه‌های مواصلاتی، ۱۸۱۰کیلومتر راه‌آهن، ۲۳فرودگاه، ۱۲۴۰کیلومتر رودخانه ، ۸۵۵۶۰ کیلومتر کانال انتقال آب و ۶۰۰هزار هکتار اراضی کشاورزی روستاها بر اثر اقدامات بیابان‌زدایی در ۸میلیون و ۷۰۰هزار هکتار از عرصه‌های بیابانی در امان مانده‌اند.