گزارش
تأسیس صندوق منطقه‌ای مقابله با ریزگردها
سازمان ملل و ایران در حاشیه روز جهانی خاک در سیراف، قرارداد ایجاد صندوق مشترک منطقه‌ای برای مقابله با گردوغبار در غرب آسیا را امضا کردند
زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار
تفاهمنامه «طرح آغازین همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله و کاهش اثرات و سازگاری با پدیده گردوغبار در غرب آسیا در راستای ایجاد صندوق مشترک منطقه‌ای» بین سازمان ملل متحد و ستاد ملی مقابله با گردوغبار امضا شد.
خشک‌شدن تالاب‌های بینالمللی در کشورهای منطقه غرب خاورمیانه، برای ساکنان آن توفان‌های گردوغبار به همراه آورده است. ایران سال‌هاست با استفاده از صندوق‌های ارزی داخلی به‌دنبال محدودکردن این پدیده درون کشور است اما کانون بسیاری از این توفان‌ها در بیرون مرزهاست و رفع آن نیاز به همکاری‌های بینالمللی دارد. سال‌ها تلاش ایران از راه دیپلماسی به مذاکرات چندجانبهای بین کشورهای درگیر با مسئله گردوغبار منجر شد اما آیا کشورهای ایجاد‌کننده معضلات زیست‌محیطی نیز در این مذاکرات حضور خواهند یافت؟ به اعتقاد نماینده UNDP (صندوق عمران ملل متحد) شروع مهاجرت‌های بینالمللی برای دستیابی به آب، کشورهای محدود‌کننده آن را بر سر میز مذاکره با کشورهای پایین‌دست حوضه آبریز خواهد آورد.
به‌منظور همراه‌کردن کشورهای منطقه جهت کنترل پدیده گردوغبار در منطقه، جلسات متعدد بینالمللی برگزار شده است. در اجلاس تیرماه تهران، کشورها برای ایجاد صندوق مشترک کاهش آسیب به توافق رسیدند. روز گذشته برای آغاز به‌کار این صندوق مشترک، دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) 70هزار دلار و به همین میزان توسط دولت ایران مجموعا 140هزار دلار تامین کردند. مقرر شد که مذاکرات دو و چندجانبهای بین کشورهای غرب آسیا برگزار شود. علی‌محمد طهماسبی بیرگانی، رئیس ستاد ملی گردوغبار در این مراسم در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: سال آینده میلادی در مجموع بالغ بر یک‌میلیون دلار برای ادامه کار صندوق هزینه خواهد شد. مبالغ اولیه برای آسیب‌شناسی در نحوه ایجاد صندوق، نحوه عملکرد آتی آن و همچنین ایجاد کارگروه فنی متشکل از کشورهای منطقه هزینه خواهد شد. هم‌اکنون مبالغ برای بهبود شرایط فنی کشورهای منطقه به‌منظور پیش‌بینی، پایش و هشدار در زمینه توفان‌های ماسه و گردوغبار، افزایش دانش و انتقال تجربیات کشورها استفاده شده است. این اقدام در کنار برنامه 10ساله کشور برای کنترل کانون‌های گردوغبار درون کشور است.منشأ بیشتر گردوغبارهای کشور بیرون از مرزهای غربی است؛ جایی که دجله و فرات پشت سدهای چند ده میلیارد مترمکعبی ذخیره شده است. ایجاد صندوق‌های این‌چنینی برای کاهش آسیب و سازگاری با پدیده گردوغبار است. کلایدو پروایداس، نماینده عمران سازمان ملل متحد (UNDP) درباره توسعه سد‌سازی در ترکیه و عدم‌تامین حقابه‌های پایین‌دست و تأثیر آن در مشکلات زیست‌محیطی کشورهای منطقه گفت: این مشکل به‌زودی حل نخواهد شد ولی معتقدم این کشورها به‌دلیل تأثیراتی که در آینده با افزایش مهاجرت‌ها، مسائل مربوط به بهداشت و درمان و مشکلات اقتصادی خواهند داشت، باید توجه بیشتری به مسائل زیست‌محیطی منطقه داشته باشند.
او به همشهری گفت: کشورها از طریق دیپلماسی مذاکرات مربوطه را انجام می‌دهند و ما به‌عنوان یک نهاد بینالمللی و تخصصی به‌دنبال حمایت فنی و کارشناسانه از کشورهای آسیب‌پذیر هستیم. من معتقدم که مسئله گردوغبار یک موضوع اضطراری است و کشورها به‌دلیل مسائل اقتصادی و مهاجرت مجبورند که به این موضوع اضطراری ورود پیدا کنند.
امضای تفاهمنامه در حاشیه همایش بینالمللی «حفاظت از خاک، صنعت و امنیت غذایی» در عسلویه انجام شد. این همایش به مناسبت روز جهانی خاک برگزار شد که شعار اصلی‌‌اش «خاک سرآغاز غذا» است. اما عسلویه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مناطق صنعتی کشور علاوه بر خاک، درگیر آلودگی‌های مربوط به هوا و دریا‌ست. ایرج حشمتی، سرپرست معاونت محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه سازمان حفاظت محیط‌زیست مسئولیت حفاظت از خاک را بر عهده دارد، گفت: پایش آلودگی خاک اطراف صنایع یک موضوع به‌ظاهر ساده و در عین حال پیچیده است. درصورت آلوده‌بودن خاک اراضی کشور میتواند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت و امنیت محصولات کشاورزی و مرتعی کشور تأثیر بگذارد. بنابراین اجرای طرح پایش، بازسازی و احیای آلودگی خاک در راستای اجرای قانون حفاظت از خاک در کشور یکی از ارکان مهم سلامت و امنیت کشور محسوب می‌شود. از میان منابع آلاینده خاک شناسایی شده ۴۸۲مورد آلودگی مربوط به پسماند، ۱۵۶مورد مربوط به فاضلاب، ۷۳مورد ترکیبات نفتی، ۲۴مورد خروجی دودکش‌ها و غبار ناشی از آنها و ۱۳مورد ترکیبات شیمیایی و حوادث مربوط به آنها‌ست. مطابق این آمارها، بیشترین سهم آلودگی در استان‌های نفت‌خیز مربوط به ترکیبات نفتی و در سایر استان‌ها مربوط به پسماند و پساب آنها بوده است.
مکث
تلاش برای کاهش آلودگی آب و خاک در عسلویه
سخاوت اسدی، مدیرعامل منطقه اقتصادی انرژی پارس در همایش «حفاظت از خاک، صنعت و امنیت غذایی» با اشاره به تجربه جمع‌آوری 16کانتینر حاوی 1000مترمکعب مواد شیمیایی خطرناک (DSO) از محل دپوی این مواد در بندر پارس، گفت: ذخیره این مواد در یک مکان طی سال‌ها علاوه بر مخاطرات زیست‌محیطی می‌توانست مخاطرات امنیتی به مانند آنچه در بندر بیروت اتفاق افتاد، ایجاد کند. منطقه صنعتی عسلویه ماهیتا میتواند آلودگی‌های محیط‌زیستی ایجاد کند. برای پیشگیری از بروز این مخاطرات چندین طرح مطالعاتی طراحی و اجرا شده است. همزمان با روز جهانی خاک مرکز پایش زیست‌محیطی منطقه پارس‌جنوبی کلنگ زده خواهد شد. پروژه مطالعاتی کاهش آلودگی خاک و آب زمینی ناشی از نشت میعانات گازی در منطقه عسلویه با بودجه 4.5میلیارد تومان شروع به‌کار کرده و در مرحله بعد با 17.5میلیارد تومان ادامه خواهد یافت.یکی از مشکلات مردم منطقه عسلویه و شهرهای اطراف فلرینگ پتروشیمی‌هاست. به دلایل مختلف بخشی از خوراک پتروشیمی‌ها از طریق لوله‌های فلرینگ در فرایند تولید سوزانده و در نتیجه باعث بروز بیماری‌های تنفسی در این منطقه و آلودگی‌های وسیع زیست‌محیطی می‌شود.
