بهمن تورم در کمین اقتصاد جهان

تقویت احتمال تحریم نفتی روسیه دیروز منحنی قیمت نفت خام را در بازار‌های جهانی از مرز 120دلار عبور داد. قیمت جهانی نفت دیروز در برخی ساعات حتی به 130دلار هم رسید. این روند پر سرعت رشد قیمت‌ها اما فقط مختص به بازار انرژی نبود و سایر بازار‌ها هم با رشد‌های افسارگسیخته مواجه شدند. در این بین نرخ هر اونس طلا هم به مرز 2هزار دلار رسید.
به گزارش همشهری، به‌دنبال تداوم جنگ در اوکراین از یک طرف بازار انرژی ازجمله نفت، گاز، بنزین به سرعت در حال رشد است و از طرف دیگر بازار کالاهای پایه و مواد خوراکی در حال افزایش است. به باور اقتصاددانان تداوم این بحران می‌تواند به سرعت تورم را در سطح جهان افزایش دهد. این موضوع بیشترین اثر خود را بر طبقات اقتصادی ضعیف و فقرا بر جای خواهد گذاشت و شکاف طبقاتی را در میان طبقات اجتماعی دنیا افزایش خواهد داد.

نفت 120دلاری

به‌دنبال تداوم جنگ در اوکراین دیروز شاخص قیمت نفت برنت در ابتدای صبح 12درصد رشد کرد و با 14دلار افزایش به 130دلار در هر بشکه رسید و پس از آن با اندکی کاهش تا سطح 122دلار تا ساعت16 عقب‌نشینی کرد.
احتمال پیشروی ماشین تحریم آمریکا و غرب به‌سوی صنعت نفت روسیه از دلایل رشد قیمت‌های نفت در معاملات دیروز بود. بسیاری از شرکت‌ها همزمان با آغاز جنگ اوکراین، حجم خرید نفت خود از روسیه را کاهش داده‌اند آنطور که جی پی مورگان در گزارش خود اعلام کرده است: هم‌اکنون 66درصد صادرات نفت روسیه یعنی رقمی معادل 4.3میلیون بشکه در روز به‌دلیل افزایش هزینه‌های حمل، بیمه کشتی‌ها و مشکلاتی که بر سرگشایش اعتبار اسنادی به‌وجود آمده با مشکل مواجه شده است. درصورت تداوم بحران قیمت نفت می‌تواند به 185دلار در هر بشکه برسد. این بانک اعلام کرده است: بازگشت ایران و غرب به برجام فقط 5درصد از قیمت‌ها خواهد کاست.دو سوم صادرات نفت روسیه وابسته به تامین کشتی از سایر شرکت‌های حمل دریایی است و با عقب‌نشینی بانک‌ها و شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی، تامین کشتی برای روسیه به یک چالش تبدیل شده و کرایه‌های حمل دریایی نیز 100درصد رشد کرده است.
شرکت ترافیگورا یکی از صادر‌کننده‌های بزرگ نفت که با روسیه تجارت نفت دارد، تلاش کرده نفت روسیه را در بازارهای جهانی به فروش برساند اما با وجود تخفیف 18دلاری قیمت نسبت به شاخص برنت نتوانسته برای آن مشتری پیدا کند.
برخی خبر‌ها نشان می‌دهد چین نیز به بانک‌های خود اخطار داده مراقب تحریم باشند و مؤسسات مالی آن کشور نیز چند روزی است که خرید کالاهای پایه ازجمله نفت روسیه را تامین مالی نمی‌کنند.
اسکات شفیلد، مدیرعامل بزرگ‌ترین شرکت نفت شیل آمریکا درباره آینده قیمت نفت می‌گوید: اگر نفت و گاز روسیه تحریم شود، قیمت نفت تا ۲۰۰دلار در هر بشکه بالا می‌رود. او با تأکید بر اینکه ماه‌ها طول می‌کشد تا صنعت شیل آمریکا افزایش تولید لازم را انجام دهد، هشدار داد آمریکا نمی‌تواند در سال‌جاری میلادی محموله‌های نفت خام روسیه را جایگزین کند.
محمدعلی خطیبی، نماینده پیشین ایران در هیأت عامل اوپک نیز می‌گوید: در سناریوی نخست اگر کشورهای غربی به حرف‌های خود درباره مستثنا شدن صادرات نفت و گاز روسیه پایبند باشند بازارهای جهانی با اندکی نوسان به روند کنونی خود ادامه خواهند داد، اما در سناریوی دوم درصورت پایبند نبودن کشورهای غربی به حرف‌های خود، بازارهای جهانی نفت با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شود.خطیبی افزود: براساس استانداردهای امروز جهان، ذخایر نفت و گاز اروپا و آمریکا فقط برای ۹۰ روز کافی است و درصورت بروز بحران، این کشورها نمی‌توانند در طولانی‌مدت در مقابل نوسان‌های بازار دوام بیاورند.

افزایش قیمت بنزین

افزایش قیمت نفت موجب شده قیمت بنزین هم سیر صعودی به‌خود بگیرد. در مبادلات روز گذشته شاخص جهانی قیمت بنزین با 4.5درصد رشد به 3.7دلار در هر گالن رسید. قیمت هر گالن بنزین در یک هفته گذشته 25درصد و در یک ماه گذشته تا 40درصد رشد کرده است. گروه خدمات خودروسازی آر‌ای‌سی‌ در این‌باره اعلام کرده است: قیمت بنزین و گازوئیل در بریتانیا به بالاترین حد خود رسیده است و احتمالا به‌دلیل تشدید تنش‌ها بر سر اوکراین همچنان به افزایش خود ادامه خواهد داد. سایمون ویلیامز یک تحلیلگر بازار انرژی در این‌باره گفت: بحران بر سر اوکراین هم‌اکنون باعث افزایش قیمت‌های نفت شده است و بدون شک قیمت‌های سوخت را به‌طور اجتناب‌ناپذیری به نقطه وحشتناک 1.50پوند در لیتر افزایش می‌دهد. شبکه تلویزیونی سی‌بی‌اس آمریکا اعلام کرد بهای بنزین در آمریکا به‌دلیل مناقشه روسیه و اوکراین افزایش یافته است.یک آمریکایی در پمپ بنزین گفت: قیمت بنزین از دیروز تا حالا ۸ سنت و از هفته گذشته تا حالا ۳۲سنت و از ماه گذشته تا حالا ۴۸سنت و از سال گذشته تاکنون ۱دلار و ۱۷سنت افزایش یافته است.

رشد شدید قیمت گاز
افزایش نگرانی‌ها نسبت به تامین گاز بعد از حمله روسیه به اوکراین بازار گاز را هم تحت‌تأثیر قرار داده است به‌طوری که فقط در هفته گذشته قیمت گاز در اروپا 50تا 60درصد افزایش یافت و این روند افزایش قیمت به‌طور مداوم در حال افزایش است به‌طوری که کار به جایی رسیده است که هم‌اکنون شاخص قیمت گاز طبیعی در اروپا 9برابر آمریکاست. قیمت گاز در قرارداد‌های آتی نیز ظرف روز‌های گذشته تا 60درصد افزایش یافته است. به زعم تحلیلگران بخش زیادی از دلایل افزایش قیمت گاز به نگرانی‌ها نسبت به قطع گاز روسیه به اروپابازمی‌گردد اگرچه روسیه اعلام کرده صادرات گاز به اروپا همچنان ادامه دارد اما کاهش فشار گاز و حجم گاز ارسالی در برخی مناطق اروپا بر نگرانی‌ها دامن زده است.این موضوع موجب شده فعالان بازار انرژی اروپا در انتظار قطع گاز طبیعی ارسالی از سوی روسیه به این قاره باشند به همین دلیل با قدرت در حال خرید گاز طبیعی از بورس‌های انرژی هستند و این موضوع حجم تقاضا و قیمت را برای گاز به‌شدت افزایش داده است. 40درصد گاز اروپا از روسیه تامین می‌شود و درصورت قطع گاز، اروپا با کسری 40میلیون تنی گاز طبیعی مایع یا ال‌ان‌جی مواجه خواهد شد.

رشد قیمت محصولات کشاورزی

اثر جنگ در اوکراین فقط به بازار انرژی خلاصه نمی‌شود.آمارها نشان می‌دهد روسیه واوکراین بخش زیادی از گندم، آفتابگردان و دانه‌های روغنی دنیا را تامین می‌کنند و بروز جنگ منجر به اخلال در صادرات این محصولات شده است به‌طوری که هم‌اکنون صادرات غلات به‌ویژه گندم از دریای سیاه تقریبا متوقف شده است و شرکت‌های چندملیتی مواد غذایی مانند بانگ(Bunge)و‌ای دی‌ام تأسیسات خود را در منطقه تعطیل کرده‌اند. همه اینها در حالی است که بزرگ‌ترین اپراتور کشتی‌های کانتینری جهان، یعنی مرسک نیز خدمات رسانی به بنادر روسیه را به حالت تعلیق درآورده است.این اختلال در شرایطی به‌وجود آمده است که آمار‌ها نشان می‌دهد ذخایر گندم کشور‌های جهان نیز در سطح پایینی است و بازار توانایی کاهش حجم صادرات گندم را ندارد. به همین دلیل قیمت گندم به سرعت در حال رشد است و حتی در مبادلات روز گذشته تا 7.23درصد افزایش یافت قیمت گندم فقط در یک هفته گذشته 37.5درصد و در یک ماه گذشته 62درصد رشد کرده است وهم‌اکنون سطح عمومی قیمت 2برابر سال قبل است. قیمت سایر محصولات زراعی نیز روند رو به رشدی داشته است. به‌طوری که طبق آمار‌های موجود با رشد 2.5درصدی قیمت ذرت که روسیه و اوکراین ازجمله تولیدکننده‌های عمده این محصول هستند سطح افزایش قیمت در این بازار ظرف یک هفته گذشته به 11.5درصد رسیده است. قیمت ذرت هم‌اکنون 37.5درصد بالاتر از یک سال گذشته است. قیمت برنج، روغن پالم و سویا هم در همین مدت با رشد مواجه شده است. قیمت برنج در بازار‌های جهانی ظرف یک هفته گذشته 7.5درصد افزایش یافته است. به زعم تحلیلگران این روند رو به رشد قیمت در بازار محصولات کشاورزی به افزایش تورم خوراکی‌ها در سطح جهان منجر خواهد شد. اما این همه ماجرا نیست و به‌نظر می‌رسد تحولات اوکراین به غیراز اثرات مستقیمی که در بر قیمت محصولات کشاورزی دارد روی نهاده‌های تولید هم اثر دارد، زیرا هم‌اکنون روسیه نخستین صادرکننده اوره و دومین صادرکننده کود پتاس است که به‌عنوان کود کشاورزی مصرف می‌شود. برخی خبر‌ها حاکی از آن است که وزارت صنایع و تجارت روسیه از تولیدکنندگان کود شیمیایی این کشورخواسته تا صادرات را متوقف و روی تامین نیاز داخلی متمرکز شوند. این موضوع عامل جهش 10درصدی قیمت کود شیمیایی درآمریکا شده و احتمال بروز بحران مواد غذایی در دنیا را تشدید کرده است. برزیل یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات کشاورزی شامل قهوه، سویا و شکر است که با تشدید این موضوع در تامین کود مورد نیاز خود، با چالش جدی مواجه خواهد شد. این موضوع همچنین روی سایر تولید کننده‌های محصولات کشاورزی نیز اثر منفی دارد و منجر به افزایش هزینه محصولات خوراکی در سطح جهان خواهد شد.

مکث
اثر جنگ اوکراین بر اقتصاد ایران
بحران اوکراین که به رشد قیمت نفت منجر شده می‌تواند درآمد‌های نفتی ایران را به سرعت افزایش دهد به‌ویژه آنکه تازه‌ترین خبر‌ها نشان می‌دهد صادرات نفت ایران از مرز 1.5بشکه در روز هم گذشته است. با این حال یک خطر هم اقتصاد ایران را تهدید می‌کند و آن افزایش هزینه تامین اقلام خوراکی ازجمله گندم و روغن است که هر دو ازجمله کالاهای راهبردی برای ایران تلقی می‌شوند. بر همین اساس سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، یکشنبه شب در نشست ستاد هماهنگی اقتصادی دولت به وزارت جهادکشاورزی ماموریت داد با همکاری سایر دستگاه‌های ذیربط موضوع تامین اقلام غذایی و کالاهای اساسی و اختصاص ارز لازم برای این بخش‌ها را پیگیری کنند. هم‌اکنون بخش قابل توجهی از گندم ایران از روسیه و بخشی از ذرت و دانه‌های روغنی از اوکراین تهیه و تامین می‌شود به همین دلیل ظرف چند روز گذشته مذاکراتی با برخی کشور‌ها برای واردات این محصولات آغاز شده به‌طور مثال برای تامین روغن آفتابگران مذاکراتی با آرژانتین انجام شده اما هنوز پیام مثبتی از این کشور دریافت نشده است. محمدرضا مرتضوی، رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی، آلمان، استرالیا، کانادا، آرژانتین و کشورهای حوزه بالتیک را به‌عنوان دیگر کشورهای تامین‌کننده گندم ایران معرفی کرده و می‌گوید: تا اردیبهشت سال آینده باید 3.5میلیون تن گندم وارد شود تا آنجا که من اطلاع دارم ال‌سی‌ها برای خرید آن باز شده است. امیرهوشنگ بیرشک، دبیر انجمن روغن نباتی نیز در پاسخ به این پرسش که آیا ادامه‌دار شدن جنگ روسیه و اوکراین تامین روغن‌ را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد؟ می‌گوید: این اتفاق باعث شده قیمت جهانی روغن آفتابگردان به‌شدت بالا رود، حمل‌ونقل کالا نیز به سختی صورت گیرد و تامین آن هم دشوار شود. ما نیز از این دو کشور روغن آفتابگردان وارد می‌کنیم و هم‌اکنون نیاز است که به فکر جایگزینی برای آن باشیم.