توافق مثبت در گرو رویکرد عمل‌گرایانه غربی‌ها

هیأت‌های مذاکره‌کننده جمهوری‌اسلامی ایران و 1+4 قرار است امروز به وین بازگردند تا هشتمین دور از مذاکرات کمیسیون مشترک برجام که به حساس‌ترین مقطع خود رسیده، پس‌از چند روز وقفه از سر گرفته شود؛ مذاکراتی که به‌نظر می‌رسد با اتخاذ رویکرد عمل‌گرایانه از سوی طرف‌های غربی و به‌ویژه آمریکا، می‌تواند به یک «توافق مثبت» بینجامد.
درچنین شرایطی وبگاه سرویس سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار بیانیه‌ای درباره از سرگیری جلسات دور هشتم مذاکرات وین نوشت: «پس از وقفه‌ای کوتاه، دور هشتم مذاکرات در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) امروز (سه‌شنبه، هشتم فوریه) از سر گرفته می‌شود.»
انریکه مورا، معاون مسئول سیاست‌ خارجی اتحادیه اروپا نیز با انتشار پیامی در حساب توییتر خود با اشاره به از سرگیری دور هشتم مذاکرات ایران و ١+٤ از امروز، نوشت:« به روحیه سازش نیاز داریم تا ما را به اجرای کامل برجام بازگرداند. با توجه به روندهای نامطلوب مختلفی که برجام را تضعیف می‌کند، لازم است که این مذاکرات به سرعت به نتیجه برسد.»

موضع شفاف ایران
اینها درحالی است که ارزیابی موضع‌گیری‌های چند روز اخیر مقام‌های اروپایی و آمریکایی نشان می‌دهد طرف غربی هنوز آنچنان که باید، از اراده کافی برای اتخاذ تصمیم‌های سیاسی متفاوت از گذشته باهدف گره‌گشایی از اختلاف‌های موجود در وین برخوردار نیست و ادامه گفت‌و‌گوهای هسته‌ای با پیچیدگی‌های خاص خود مواجه خواهد بود.
اگرچه در روزهای اخیر آمریکایی‌ها تلاش کردند با بازگرداندن برخی معافیت‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران، صحنه‌آرایی جدیدی را برای پیشبرد اهداف خود در جریان مذاکرات تدارک ببینند، اما موضع قاطع ایران درمقابل این اقدام نمایشی، بار دیگر حربه «مقصرنمایی ایران» و «انداختن توپ مذاکرات در زمین ایران» را ناکام گذاشت.
برهمین اساس هم بود که دیروز علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در توییتی نوشت: «دستور کار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفت‌وگوها به دقت مشخص شده‌ است. توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده «فشارحداکثری» رفع نشود، موجب شرطی شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد.» این اظهارات شمخانی نشان می‌دهد با وجود پیشرفت‌هایی که در حوزه مذاکرات هسته‌ای در روزهای اخیر به‌دست آمده و زمینه‌ساز افزایش امیدواری‌ها به حصول توافق در وین شده ‌است، اما جمهوری ‌اسلامی ایران همچنان بر موضع بحق خود مبنی بر «رفع مؤثر تحریم‌ها»، «راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها» و «دریافت تضمین‌های روشن و عینی» تأکید دارد و هر توافقی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، از نظر ایران قابل پذیرش نیست.

ضرورت تغییر رفتار آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها
درچنین شرایطی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز دیروز درجریان نشست‌ خبری با رسانه‌ها، بر مواضع جمهوری ‌اسلامی پیرامون گفت‌وگوهای هسته‌ای وین تأکید و با بیان اینکه اروپایی‌ها باید از بی‌عملی و بی‌تعهدی آمریکایی‌ها عبور کنند، عنوان کرد: ایران منتظر تغییر رفتار آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به‌صورت عملی است.
اگرچه سعید خطیب‌زاده در این نشست به پیشرفت‌های قابل‌ توجه در حوزه‌هایی مانند «تضمین‌ها» اشاره کرد، اما به‌نظر می‌رسد همچنان در بخش دریافت تضمین‌های مؤثر و راستی‌آزمایی موضوع‌های مهمی باقی مانده‌ است که از سوی مذاکره‌کنندگان پیگیری خواهد شد.
بر این اساس اگرچه در شرایط کنونی مذاکرات چارچوب توافق و چشم‌انداز متنی آن کاملا روشن است، اما سخنگوی وزارت امور خارجه تأکید می‌کند که دولت آمریکا باید تضمین‌های روشنی را برای آینده ارائه دهد؛ «نمی‌توانیم اجازه دهیم دولت آمریکا با نظام بین‌الملل بازی کند و شرکت‌ها و طرف‌هایی که به روابط عادی تجاری با ایران می‌پردازند، مورد تحریم و اذیت و آزار نظام پولی و مالی آمریکا قرار گیرند.»
مواضع خطیب‌زاده نشان می‌دهد ایران از طرف‌های مقابل و به‌ویژه واشنگتن، انتظار دارد امروز(سه‌شنبه) که از پایتخت‌های خود به وین بازمی‌گردند، تصمیم‌های لازم و ضروری برای به نتیجه رسیدن مذاکرات را اتخاذ کرده‌ باشند، چراکه رفع تحریم‌ها و بهره‌مندی ایران از ابعاد اقتصادی برجام، موضوعی «بسیار کلیدی» و «خط قرمز» جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود؛ «انتظار ما این است که هیأت‌ها و ازجمله آمریکا، با دستورالعمل روشن برای عمل به تعهدهای خود در راستای برجام و رفع تحریم به وین برگردند. امیدواریم آنچه به‌عنوان اظهارات مثبت شنیده می‌شود، در عمل تبدیل به تعهدات شود.» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان همچنین به موضوع اعمال معافیت تحریمی برنامه هسته‌ای ایران اشاره کرد و این اقدام آمریکا را «اسقاطیه‌هایی» دانست که دولت ترامپ در ادامه اقدام‌های ضدبرجامی خود، آن‌ را لغو کرده بود و بخش بسیار کوچکی در حوزه تعهدات طرف آمریکایی است؛ «تمرکز جدی ما بر انتفاع اقتصادی ایران و مردم از برجام است که در آن حوزه هنوز هیچ حرکتی انجام نشده‌است.»

ادامه تناقض‌گویی غربی‌ها
در این میان با وجود اینکه برخی گمانه‌زنی‌ها در روزهای اخیر امیدواری نسبت به دستیابی به توافق در مذاکرات وین را افزایش داده‌ است، اما به ‌نظر می‌رسد طرف‌های غربی همچنان با تناقض‌های مهمی در این حوزه مواجه بوده و از اتخاذ تصمیم‌های سخت و مهم ناتوان هستند. بر همین اساس در روزهای اخیر با تکرار مواضع ضد ‌و نقیض، تلاش کردند با بهره‌گیری از اقدام اخیر آمریکا، بار دیگر توپ مذاکرات هسته‌ای را به زمین جمهوری ‌اسلامی ایران بیندازند؛ روندی که قطعا با ادامه آن، بر پیچیدگی‌های حاکم بر مذاکرات افزوده می‌شود. در چنین شرایطی بود که صدراعظم آلمان با تکرار مواضع اخیر تروئیکای اروپایی و آمریکا اظهارکرد که رسیدن به توافق در مذاکرات برجامی وین، به ایران بستگی دارد. اولاف شولتز در گفت‌وگو با روزنامه آمریکایی «واشنگتن‌پست» همچنین با استفاده از برگ سوخته «ضرب‌الاجل» تلاش کرد زمان برای دستیابی به توافق در وین را کوتاه نشان دهد؛ «ما به آنها پیام روشنی دادیم مبنی بر اینکه اکنون زمان تصمیم‌گیری و پیشرفت و نه طولانی کردن این روند است. لحظه تعیین‌کننده‌ای است و امیدواریم که از این فرصت استفاده کنند، زمان زیادی برای ما باقی نمانده است.» مواضع متناقض طرف‌های تروئیکای اروپایی و آمریکا در روزهای اخیر درحالی است که دیگر طرف‌های حاضر در گفت‌وگوها نیز معتقدند واشنگتن باید اشتباه‌های گذشته خود را در قبال ایران اصلاح کند؛ موضوعی که مقام‌های روسی و چینی در ماه‌های اخیر بارها بر آن تأکید کرده‌اند.
بر این اساس مدیر اداره کنترل تسلیحاتی وزارت امور خارجه روسیه نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری روسی «ریا نووستی» با بیان اینکه در مذاکرات احیای توافق هسته‌ای سال2015 پیشرفت‌هایی به‌دست آمده‌است، تأکید کرد که طرفین درحال آماده‌سازی سناریوهای «امنیتی» درصورت شکست مذاکرات نیستند. ولادیمیر ارماکوف از تعیین ضرب‌الاجل‌های ساختگی برای به پایان رساندن مذاکرات از سوی طرف‌های غربی‌ انتقاد و اعلام کرد که مسکو معتقد است این دست اقدامات غربی‌ها برای تسریع در روند مذاکرات هسته‌ای در وین و تعیین ضرب‌الاجل برای تکمیل آنها بیهوده ‌است.

مکث
شرط دستیابی به توافق از دید امیرعبداللهیان
صحبت‌های دیروز سخنگوی وزارت امورخارجه تنها موضع‌گیری دیروز مقام‌های سیاسی ایران در قبال تحولات مذاکرات هسته‌ای در وین نبود و دیروز وزیر امورخارجه کشورمان نیز در نشست ‌خبری مشترک با وزیر امورخارجه فنلاند تأکید کرد که هنوز در حوزه رفع تحریم‌ها، بخشی از مطالبات جمهوری‌ اسلامی مورد توجه قرار نگرفته‌ است. حسین امیرعبداللهیان در این باره گفت: در چند روز گذشته در جلسه‌های فشرده در بخش‌های تخصصی روی آخرین متونی که در نتیجه مذاکرات ایران و 1+4 و پیش‌نویس‌هایی که از طریق انریکه مورا تبادل شده ‌است تمرکز کرده‌ و آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم. وی ادامه داد: علی باقری و کارشناسان ارشد ما در روزهای آینده در روند مذاکرات وین روی سندی که قرار است مورد توافق قرار گیرد، تمرکز کرده و در آن سند طرف‌های مختلف، بازگشت و پایبندی خود را به تعهدات‌شان در برجام اعلام می‌کنند. امیرعبداللهیان همچنین تأکید کرد: اینکه در روزهای آینده می‌توانیم در جریان این مذاکرات به یک توافق خوب برسیم، بستگی به نیت و رفتار 3کشور اروپایی و آمریکا دارد و اینکه آیا آنها به‌معنای واقعی با «حسن‌نیت» و «جدیت» به‌دنبال رسیدن به یک توافق خوب هستند یا نه، موضوعی است که باید در طرف‌های مقابل جست‌وجو کرد. وزیر امورخارجه کشورمان در بخش دیگری از سخنان خود تصریح ‌کرد: روابط ایران و فنلاند، روابطی متین است که در مسیر درست خود قرار دارد. ما در دولت سیزدهم بر سیاست‌ خارجی متوازن تمرکز داریم و همانطور که بارها اشاره کرده‌ایم، به همه بخش‌های جهان ازجمله اروپا توجه داشته و تلاش داریم روابط‌مان را با کشورهای مختلف در نقاط مختلف جهان گسترش دهیم. امیرعبداللهیان اضافه‌کرد: ما اروپا را فقط در قالب 3کشور اروپایی عضو برجام نمی‌دانیم؛ گرچه از توسعه هرگونه روابط با این 3 کشور اروپایی نیز استقبال می‌کنیم. توجه و گسترش روابط با سایر کشورهای اروپایی مورد توجه ایران است و این موضوع را پیگیری می‌کنیم. همچنین رئیس‌جمهور کشورمان در دیدار با پکاها وستو، وزیر امور خارجه فنلاند، اعلام کرد  در صورت لغو تحریم‌ها، ایران برای توافق آماده است، اما اقتصاد کشور را منتظر برجام نمی‌گذاریم. سیدابراهیم رئیسی تاکید کرد: ما به دنبال روابط حسنه با همه کشورهای منطقه هستیم و این سیاست را ادامه می دهیم.