کریسمس عربی با چاشنی گرانی

سیاوش فلاح‌پور - روزنامه‌نگار

مسیحیان یکی از مهم‌ترین اقلیت‌های دینی در منطقه خاورمیانه و جهان عرب به‌شمار می‌روند که این روزها همچون دیگر هم‌آیینان خود در سراسر دنیا مشغول برپایی جشن‌های سال نوی میلادی هستند. اگرچه موقعیت مسیحیان در بخش‌هایی از خاورمیانه طی سال‌های گذشته با تهدید و ناامنی از سوی گروه‌های تروریستی روبه‌رو شده بوده اما هم‌اکنون با شکست داعش توسط مقاومت، مراسم سال نوی میلادی با امنیت کامل در کشورهایی همچون عراق یا سوریه برگزار می‌شود. در این میان، اما سایه بحران‌های اقتصادی که بسیاری از کشورهای عربی را با خود درگیر کرده، بر سر مسیحیان و جشن‌های دینی آنان نیز سنگینی می‌کند. از سوی دیگر این دومین کریسمسی است که همچنان با وجود بحران جهانی کرونا از راه می‌رسد؛ امری که مانع از برگزاری تمام و کمال جشن‌های مذهبی همچون گذشته می‌شود.

لبنان؛ کریسمس خاموش/جمعیت مسیحی: 36 درصد
ماجرای بحران اقتصادی لبنان، روایت تازه‌ای نیست؛ افکار عمومی منطقه دست‌کم طی یک‌سال گذشته با ابعاد بحران اقتصادی این کشور آشنا شده‌اند. از تورم 700درصدی ظرف 2سال گرفته تا افزایش تعداد شهروندان زیر خط فقر به میزان 69درصد. اما اهمیت لبنان تنها به منطقه خاورمیانه محدود نمی‌شود. این کشور از لحاظ تاریخی، دروازه مسیحیت به خاورمیانه و شرق مدیترانه شناخته می‌شود تا جایی که فرانسه تلاش داشت آن را به دولت- ملتی مسیحی تبدیل کند. بر این اساس، وضعیت اقتصادی لبنان و مخصوصا جامعه مسیحی این کشور حساسیت ویژه‌ای برای قدرت‌های غربی و البته واتیکان دارد. بشاره الراعی، رهبر مسیحیان مارونی لبنان روز گذشته در نطق خود به مناسبت کریسمس با اشاره به وضعیت لبنان بار دیگر از کشورهای اروپایی برای حمایت از اقتصاد این کشور طلب مساعدت کرد. او در سخنرانی خود که مقابل هزاران تن از مسیحیان لبنانی ایراد شد، گفت: «عید میلاد در حالی فرارسیده که بسیاری از هموطنان ما در لبنان، به‌دلیل بحران‌های اقتصادی در خاموشی و بی‌برقی به‌سرمی‌برند؛ این در حالی است که جشن کریسمس همواره یادآور روشنایی و نورافشانی سراسری بوده است.» بحران بی‌برقی در برخی مناطق لبنان تا خاموشی روزانه بیش از 10ساعت نیز پیش رفته است.

سوریه؛ آرامش پس از توفان/جمعیت مسیحی: 10 درصد
شرایط اقتصادی و معیشتی شهروندان سوریه همچنان بحرانی است. اگرچه جنگ در این کشور تقریبا خاتمه یافته، اما هنوز خبری از بازسازی و بهبود شرایط اقتصادی نیست. با این حال مسیحیان سوریه‌ای جشن‌های سال نوی میلادی را باشکوه هرچه تمام‌تر در شهرهایی نظیر حلب برگزار می‌کنند چراکه سایه بحرانی بزرگ‌تر، یعنی تروریسم داعشی را پشت‌سر گذاشته‌اند. برای درک بهتر این وضعیت کافی است بدانیم تا پیش از سقوط خلافت خودخوانده ابوبکر بغدادی، نه‌تنها برگزاری جشن‌های کریسمس، بلکه حتی برپایی ساده‌ترین نمادهای مسیحیت نیز در شهرهای مسیحی سوریه یا عراق امکان‌پذیر نبود. اما با بازگشت ارتش سوریه و حاکمیت دمشق، بار دیگر شرایط آزادی‌های اجتماعی و مذهبی مسیحیان به حالت پیشین بازگشته است. البته با وجود تمام اینها نمی‌توان به‌سادگی از وضعیت بد اقتصادی چشم‌ پوشید. شبکه المیادین در این‌باره گزارش می‌دهد: مراسم کریسمس در شهرها و روستاهای مسیحی‌نشین سوریه به دلیل فقر و تورم ناشی از تحریم‌های آمریکا رونق گذشته را از دست داده است. ساکنان بسیاری از این مناطق طی ماه‌های گذشته برای تامین ساده‌ترین نیازهای خود ازجمله برق یا حتی نان با مشکلات بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم کرده‌اند.

عراق؛ امید به گشایش/جمعیت مسیحی: 6 درصد
امسال مسیحیان عراقی‌ جشن سال نوی متفاوتی را تجربه می‌کنند؛ این به‌معنای پایان بحران‌های سیاسی، اقتصادی یا حتی امنیتی عراق نیست چرا که حل بسیاری از این بحران‌ها نیازمند گذر زمان و اجرای برنامه‌های بلندمدت توسعه‌ای است که بتواند میراث سال‌ها تحریم، جنگ و تروریسم را از بین ببرد. با این حال، برای نخستین‌بار پس از دوران سقوط صدام، نشانه‌هایی از گشایش در عراق دیده می‌شود که بسیاری از شهروندان این کشور را به آینده امیدوار کرده است. بدون شک مهم‌ترین نشانه برای شهروندان مسیحی این کشور، سفر تاریخی پاپ به عراق بود؛ سفری که از سوی رسانه‌های جهان به‌عنوان مقدمه‌ای برای بهبود شرایط اقلیت مسیحی در عراق توصیف شد. شبکه العربیه در این‌باره گزارش می‌‌دهد: دولت عراق گام‌های مهمی برای بازگشت به جامعه جهانی و پایان انزوای بین‌المللی برداشته است؛ سفرهای متعدد رهبران غربی به بغداد، دیدار تاریخی پاپ با آیت‌الله سیستانی و شاید خروج کامل از فصل هفتم شورای امنیت در آینده نزدیک. بدون‌شک گشایش‌های بیشتر و بهبود شرایط اقتصادی، نوید آینده‌ای بهتر برای مسیحیان عراق را می‌دهد؛ مسیحیانی که تا چند سال پیش برای بقا، چاره‌ای جز مهاجرت اجباری نداشتند.

مصر؛ کریسمس کرونایی/جمعیت مسیحی: 10 درصد
معضلات مسیحیان مصری در موعد جشن سال نوی میلادی به گرانی و بحران‌های اقتصادی محدود نمی‌شود. مصر ازجمله کشورهای عربی منطقه است که طی هفته‌های اخیر رشد قابل ملاحظه‌ای را در میان تعداد مبتلایان به ‌سویه جدید ویروس کرونا، یعنی اومیکرون به ثبت رسانده است؛ تا جایی که برخی رسانه‌های عربی از این کشور با عنوان کانون اومیکرون در خاورمیانه یاد می‌کنند. بر این اساس، کلیسای ارتدوکس مصر هفته گذشته با صدور بیانیه‌ای از تمام پیروان خود خواست از اجتماعات خیابانی برای برگزاری مراسم دینی اجتناب کرده و کریسمس را در خانه‌های خود جشن بگیرند. رسانه‌های مصری این موقعیت را با عنوان «کریسمس تلویزیونی» توصیف کرده‌اند. از سوی دیگر اما اصلاحات ریاضتی دولت سیسی و چالش‌های آن برای بخش عمده‌ای از شهروندان مصری، ازجمله مسیحیان این کشور قابل انکار نیست. برای مثال تنها طی یک‌سال گذشته، قیمت تمام حامل‌های انرژی در این کشور دست‌کم 3بار افزایش پیدا کرده است. وابستگی شدید دولت مصر به منابع صندوق بین‌المللی پول برای تامین کسری بودجه، فشارهای بی‌سابقه‌ای را بر مردم این کشور تحمیل کرده است. با وجود این طی روزهای گذشته جشن‌های بسیار محدود و پراکنده‌ای در برخی از نقاط شهر اسکندریه برگزار شده است.

فلسطین؛ جشن زیر سایه اشغالگران/جمعیت مسیحی: 7درصد
فشارهای رژیم صهیونیستی بر مسلمانان فلسطینی همواره مورد توجه افکار عمومی جهان بوده است. اما واقعیت کمتر دیده‌شده این است که مسیحیان عرب فلسطینی نیز همچون دیگر شهروندان فلسطینی از دایره فشارها و تهدیدهای اسرائیلی‌ها در امان نبوده و نیستند. اگرچه رژیم صهیونیستی برای اعمال فشار علیه مسیحیان فلسطینی به‌ دلیل روابط با آمریکا و اروپا با برخی محدودیت‌ها روبه‌روست اما تلاش می‌کند برگزاری مراسم دینی و جشن‌های مذهبی آنان را با اخلال مواجه کند. برای مثال درحالی‌که یهودیان ساکن سرزمین‌های اشغالی از آزادی کامل برای اجرای تمام مناسک دینی خود برخوردار بودند، اما رژیم صهیونیستی به بهانه محدودیت‌های کرونایی مانع از ورود بسیاری از مسیحیان به شهر بیت‌لحم برای شرکت در جشن‌های سال نوی میلادی شده است. این محدودیت‌ها حتی طی سال‌های قبل از شیوع ویروس کرونا نیز به بهانه‌های متفاوتی اعمال می‌شد. از سوی دیگر مسیحیان ساکن غزه نیز به‌رغم رایزنی‌های کلیسای بیت‌لحم و حتی واتیکان، باز هم مجوزهای لازم برای شرکت در این جشن‌ها را دریافت نکردند. شبکه المیادین در این‌باره گزارش می‌دهد: اسرائیل تلاش دارد با نابودی تمام هویت‌های اصیل سرزمین فلسطین، موجودیت جعلی خود بر این منطقه را تثبیت کند.