ظهور رمزارز ملی؛ ریال دیجیتال در راه است

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

 رئیس بانک مرکزی در گردهمایی روسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای همسایه، یک‌بار دیگر بر اهمیت راه‌اندازی رمزارز ملی تأکید کرد. علی صالح‌آبادی در مهرماه گفته بود که در آینده رمزپول ملی را به‌صورت آزمایشی راه‌اندازی خواهیم کرد. با این حال، این پرسش مطرح است که رمزارز ملی(CBDC) چه اهمیتی برای کشور دارد و همچنین تفاوت آن با مثلا بیت‌کوین در چیست. نخستین تفاوت اصلی بین این دو این است که بیت‌کوین یک ارز رمزنگاری‌شده دیجیتال است و CBDC اینگونه نیست. ارزهای «رمزپایه» مانند بیت‌کوین در یک شبکه بلاکچین غیرمتمرکز ذخیره می‌شوند، درحالی‌که دارایی CBDC با استفاده از روشی متمرکزتر صادر و ذخیره می‌شود. این بدان معنی است که بیت‌کوین ماهیت غیرمتمرکز دارد و نمی‌تواند به‌وسیله یک مرجع واحد کنترل شود. در مقابل، یک دارایی CBDC می‌تواند توسط مرجع صادرکننده، مانند بانک کنترل شود. همچنین هنگام استفاده از بیت‌کوین، از آدرس کیف پولی استفاده می‌شود که هیچ اطلاعات شخصی یا شناسه‌ای به آن متصل نشده ‌و این به‌معنای آن است که می‌توان بیت‌کوین را به‌صورت ناشناس برای دیگران ارسال کرد. به‌نظر می‌رسد که CBDCها جایگزینی برای پول نقد باشند و تحت نظارت و مقررات بالقوه ناشر قرار می‌گیرند. CBDCها درواقع شبیه به استیبل‌کوین‌هایی مانند تتر(USDT) و USD Coin هستند.

شکل جدید ریال
عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن فناوران زنجیره بلوک (انجمن بلاکچین) در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه طبق قانون اساسی، ارز ملی کشور ما «ریال» است، می‌گوید که اکنون نمودهای مختلفی از ریال مانند سکه، اسکناس و نمود الکترونیک آن در کارت‌های بانکی را در اختیار داریم.
آشتیانی استفاده از تکنولوژی بلاکچین را برای ریال، صرفا نمود دیگری از ریال می‌داند و معتقد است که این نمود جدید، تأثیر اقتصادی خاصی، خارج از سیاست‌های پولی و مالی دولت و کشور نخواهد داشت و به‌عبارت دیگر، همان اثرات ریال را به لحاظ اقتصادی خواهد داشت.

ضرورت استفاده از رمزارز ملی
رمزارز ملی ویژگی‌های جدیدی دارد. زمانی که از نمود اسکناس به سمت نمود بانکداری الکترونیک، کارت‌های بانکی و عابربانک کوچ کردیم، شکل مراودات مردم با شعب تغییر یافت، بانکداری الکترونیک پیشرفته‌تر شد و خریدهای آنلاین و کسب‌وکارها توسعه یافت.
پژوهشگر حوزه رمزارز و بلاکچین می‌گوید: «اکنون هم اگر بتوانیم نمود بلاکچینی ریال را که به اسم رمزارز ملی شناخته می‌شود، داشته باشیم، صرفا می‌‌توانیم از مزایای تکنولوژیک آن در توسعه کسب‌وکارهای خود در دوران اقتصاد دیجیتال بهتر استفاده کنیم.»
آشتیانی یکی دیگر از ویژگی‌های این نمود جدید را شفافیت بیشتر می‌داند که می‌تواند قابلیت تحلیل داده بهتری را در آینده به اکوسیستم استارت‌آپی و بانک مرکزی ارائه دهد. او در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که بانک‌های کشور به جای اینکه فقط شعب بانکی باشند یا حتی نهادهای مالی، می‌توانند به‌عنوان نود(node)‌ها یا ولیدیتورهایی عمل کنند که تراکنش‌ها را تأیید می‌کنند، دسترسی به کل بلاکچین دارند و می‌توانند عمل «خلق» را انجام دهند. آشتیانی در مورد واژه «خلق» توضیح می‌دهد که بانک مرکزی به جای اینکه از خزانه‌داری مرکزی، چاپ ریال را انجام دهد، می‌تواند آن را به بانک‌ها واگذار کند.
 مدیرعامل انجمن بلاکچین مزیت دیگر رمزارز ملی را در معاملات بین‌منطقه‌ای یا اصطلاحا پیمان‌های پولی چندجانبه می‌داند و وجود آن را به‌عنوان یک تسهیلگر بزرگ، مهم تلقی می‌کند. آشتیانی بر این باور است که رمزارز ملی در پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه مشکل جابه‌جایی پول را کاهش می‌دهد.
این پژوهشگر حوزه رمزارز و بلاکچین با خطاب قرار‌دادن مسئولان سازمان بورس به این نکته اشاره می‌کند که از کاربرد این نمود جدید در بورس غافل شده‌ایم. به‌گفته آشتیانی «توکنایز‌کردن دارایی‌ها و تامین مالی پروژه‌های ایرانی در شرایط تحریم باید در اولویت سازمان بورس قرار بگیرد و رمزارز ریال کمک شایانی برای تسهیل این موضوع خواهد بود.»

تابع سیاست ناشر
آشتیانی همچنین با اشاره به اینکه نهاد ناشر که در اینجا بانک مرکزی است، هر سیاستی را می‌تواند در تکنولوژی بلاکچین برای قرارداد هوشمند ریال پیاده‌سازی کند، می‌گوید: «به‌عنوان مثال، بانک مرکزی می‌تواند این رمزارز را در کیف پول دیجیتال افراد فریز کند(قابلیتی که در مورد بیت‌کوین وجود ندارد). همچنین بانک مرکزی می‌تواند آن را بسوزاند یا بر آن نظارت کند.» به‌گفته او «بانک مرکزی همچنین می‌تواند محدودیت واریز و برداشت را بر این کیف پول اعمال کند یا شرایطی را فراهم کند که عملیات انتقال فقط به یک لیست سفید از کیف پول‌‌ها انجام شود.» این در حالی است که چنین توکنی اگر معادل یک ریال باشد، همیشه همان یک ریال باقی می‌ماند.